Israel gần đây liên tục nhắm mục tiêu một số nước láng giềng Trung Đông. Cuộc không kích vào thủ đô Sanaa của Yeman hôm 28/8 khiến lãnh đạo cơ quan hành pháp Ahmed Ghaleb Nasser al-Rahawi cùng một số quan chức cấp cao Houthi thiệt mạng.
Israel cũng nhiều lần không kích các mục tiêu ở Syria và Lebanon, sau khi phát động cuộc tấn công trên bộ vào hai quốc gia này ở các thời điểm khác nhau. Đồng thời, Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) tăng cường chiến dịch tấn công, không kích, gia tăng áp lực lên người Palestine ở Dải Gaza và Bờ Tây.
Hồi tháng 6, Israel tiến hành chiến dịch hạ sát quy mô lớn nhắm vào loạt chỉ huy quân sự và nhà khoa học hạt nhân Iran. Hành động của Tel Aviv đã dẫn tới cuộc chiến 12 ngày giữa hai đối thủ lâu năm, làm suy giảm năng lực hạt nhân của Tehran và lôi kéo Washington thực hiện cuộc không kích lớn vào các cơ sở hạt nhân của Iran.
Tuy nhiên, Israel chưa dừng lại. Ngày 9/9, IDF đã nhắm mục tiêu vào các lãnh đạo chính trị của nhóm vũ trang Hamas tại Doha, thủ đô Qatar. Hamas cho biết các lãnh đạo chủ chốt sống sót sau vụ tập kích, nhưng 5 thành viên của nhóm đã thiệt mạng, trong đó có con trai của nhà đàm phán cấp cao Khalil Al-Hayya. Qatar xác nhận một thành viên lực lượng an ninh nước này thiệt mạng.
"Israel hành động hoàn toàn độc lập và chúng tôi chịu trách nhiệm về hành động này. Hành động này có thể mở ra cánh cửa để kết thúc chiến tranh", Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu nói.
Tòa nhà bị hư hại sau cuộc tấn công của Israel vào Doha, Qatar hôm 9/9. Ảnh: Reuters
Tuy nhiên, giới quan sát cho rằng động thái mới của Israel được xem là bước leo thang căng thẳng nghiêm trọng, khi cuộc chiến đã lan tới một quốc gia Trung Đông có quan hệ đồng minh chặt chẽ với Mỹ. Động thái này cũng có nguy cơ làm chệch hướng các cuộc đàm phán giải quyết xung đột ở Gaza.
"Việc đơn phương phóng tên lửa vào Qatar, một quốc gia có chủ quyền và là đồng minh thân cận của Mỹ, cũng như đang nỗ lực hết mình để cùng chúng tôi làm trung gian đàm phán hòa bình không giúp ích gì cho mục tiêu của Israel hay Mỹ", Tổng thống Mỹ Donald Trump viết trên mạng xã hội.
Qatar là nơi đặt căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ ở Trung Đông. Kể từ khi xung đột Israel - Hamas bùng phát tháng 10/2023, Doha đã trở thành địa điểm quan trọng cho các nỗ lực ngoại giao nhằm đạt được lệnh ngừng bắn tại Gaza. Dù vấp chỉ trích từ phía Israel, Qatar vẫn cho phép các phái đoàn Hamas đặt văn phòng đại diện tại thủ đô Doha suốt nhiều năm qua.
Các đồng minh của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu ngày 9/9 ca ngợi cuộc tấn công mới. "Đây là thông điệp gửi tới toàn bộ Trung Đông", Amir Ohana, chủ tịch quốc hội Israel (Knesset), đăng trên X. Bộ trưởng Tài chính Bezalel Smotrich cảnh báo những đối thủ "sẽ không thể thoát khỏi Israel dù ở bất kỳ nơi nào trên thế giới".
Ông Smotrich và nhiều quan chức có lập trường cứng rắn khác trong liên minh của Thủ tướng Netanyahu đã phản đối nỗ lực đàm phán ngoại giao với Hamas. Họ kêu gọi chính phủ nhanh chóng mở chiến dịch chiếm đóng Gaza, buộc 2 triệu người Palestine "di cư tự nguyện", đồng thời theo đuổi chính sách mở rộng khu định cư ở Bờ Tây.
Robert Malley, cựu quan chức cấp cao về Trung Đông thời chính quyền Barack Obama và Joe Biden, cho hay cuộc tấn công vào Doha dường như phản ánh quan điểm của chính phủ Israel rằng họ chỉ giành chiến thắng khi đối thủ "bị hủy diệt hoàn toàn và đầu hàng vô điều kiện". Trong khi đó, nhiều nước láng giềng Trung Đông đang cố tìm giải pháp chính trị để kết thúc xung đột, giải cứu con tin và giúp người Palestine xây dựng lại cuộc sống, hòa nhập với khu vực.
"Israel cũng đang gửi thông điệp rằng người Palestine sẽ không an toàn dù ở đâu, ngay cả ở thủ đô đất nước thân cận với Mỹ, trung gian hòa giải quan trọng giữa người Israel và người Palestine", Malley nói. "Những người Ai Cập hay Thổ Nhĩ Kỳ liệu đang nghĩ gì? Liệu quan chức những nước này có muốn gặp các thủ lĩnh Hamas, những người có thể là mục tiêu tiềm năng của Israel hay không?".
Trên khắp Trung Đông, phản ứng với cuộc tấn công rất gay gắt. Qatar mô tả cuộc tập kích của Israel là "hành động man rợ", cáo buộc chính phủ của ông Netanyahu "phá hoại mọi nỗ lực kiến tạo hòa bình".
"Khi nói tới cuộc đàm phán hiện tại, tôi không nghĩ có thể lạc quan sau khi thấy cuộc tấn công như vậy", Thủ tướng Qatar Mohammed bin Abdulrahman Al Thani nói và cam kết sẽ có phản ứng trước hành động của Israel.
Arab Saudi đã lên án "sự xâm phạm tàn bạo và vi phạm trắng trợn" của Israel với chủ quyền của Qatar cũng như luật pháp và các chuẩn mực quốc tế. Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), quốc gia có quan hệ ngoại giao với Israel, gọi hành động của Tel Aviv là "trắng trợn và hèn nhát", nhấn mạnh đây là "sự leo thang vô trách nhiệm".
"Israel đã phá tan mọi nỗ lực đàm phán ngừng bắn", Khaled Elgindy, một chuyên gia về các vấn đề Palestine và nhà nghiên cứu tại Đại học Georgetown, nói. "Rõ ràng các cuộc đàm phán chỉ là vỏ bọc để họ tiếp tục cuộc chiến, đặc biệt là tiến hành kế hoạch phá hủy Gaza City. Tôi nghĩ bây giờ chúng ta biết chắc rằng sẽ không thể có thỏa thuận ngừng bắn nào".
"Cuộc tấn công gần như xác nhận những hoài nghi rằng Thủ tướng Netanyahu không muốn đạt thỏa thuận ngừng bắn với Hamas", Erik Skare, giáo sư tại Đại học Oslo chuyên nghiên cứu về Hamas, nói. "Rất khó để thấy Hamas có thể tiếp tục bất kỳ cuộc đàm phán ngừng bắn nào sau biến cố này".
Einav Zangauker, mẹ của con tin Matan Zangauker kiêm nhà hoạt động chống chiến tranh, cho biết bà "run rẩy vì sợ hãi" khi nghe tin về cuộc tấn công. "Tại sao Thủ tướng cứ khăng khăng phá tan mọi thỏa thuận tiềm năng? Tại sao vậy?", bà tự hỏi.
Không chỉ làm suy yếu triển vọng hòa bình, cuộc tấn công mới cũng làm tổn hại nỗ lực của Israel nhằm xây dựng quan hệ với các nước Arab vùng Vịnh, vốn được xem là có vai trò quan trọng với Tel Aviv trong nỗ lực đối phó ảnh hưởng của Iran.
"Điều này củng cố cảm nhận ngày càng tăng trong khu vực Trung Đông rằng Israel đang trở thành nhân tố gây mất ổn định", Ghaith al-Omari, thành viên cấp cao tại Viện Washington về Chính sách Cận Đông, nói.
Cuộc tấn công cũng khiến Qatar và các nước Vùng Vịnh cảm thấy thất vọng khi họ có thể bị tấn công dù đã đầu tư hàng tỷ USD mua sắm thiết bị quốc phòng của Mỹ và cho phép lực lượng Mỹ đồn trú.
"Đây là thời điểm khó khăn cho Vùng Vịnh, nhưng bên mất nhiều nhất có thể là Mỹ", Bader Al-Saif, phó giáo sư lịch sử tại Đại học Kuwait, nhận xét và thêm rằng Washington đang bị suy giảm uy tín của một nước đóng vai trò đảm bảo an ninh ở khu vực.
