Phát triển và hoàn thiện quan điểm về công tác đánh giá cán bộ trong 30 năm đổi mới (1986-2016), từ năm 2016 đến nay, Đảng đã tiếp tục ban hành các văn bản, trong đó tiếp tục coi trọng công tác đánh giá cán bộ

Thứ nhất, về các tiêu chí đánh giá cán bộ

Tại Hội nghị Trung ương 4 (khóa XII), Trung ương đã chỉ ra 27 biểu hiện suy thoái thuộc 3 nhóm: tư tưởng - chính trị, đạo đức - lối sống, và những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” trong nội bộ, chỉ rõ các dấu hiệu, biểu hiện tiêu cực, nhằm giúp cán bộ, đảng viên nhận diện, chủ động đề phòng, ngăn chặn. Ngày 4-8-2017, thay mặt Bộ Chính trị, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ký ban hành Quy định số 89-QĐ/TW về khung tiêu chuẩn chức danh, định hướng tiêu chí đánh giá cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp và Quy định số 90-QĐ/TW về tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý (Quy định 90-QĐ/TW). Theo đó, các cán bộ diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý phải là những cán bộ tuyệt đối trung thành với lợi ích của Đảng, của quốc gia, dân tộc và nhân dân; mẫu mực về phẩm chất đạo đức; đồng thời phải là những cán bộ tuyệt đối không tham vọng quyền lực, không tham nhũng, cơ hội, không để người thân lợi dụng chức vụ quyền hạn của mình để trục lợi. Quy định này cũng đã thống nhất bộ khung tiêu chí đánh giá cán bộ lãnh đạo, quản lý thể hiện thành 2 nhóm tiêu chí đánh giá, đó là nhóm tiêu chí về chính trị tư tưởng; đạo đức, lối sống; ý thức tổ chức kỷ luật; tác phong, lề lối làm việc và nhóm tiêu chí về kết quả thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao. Có thể nói, đây là lần đầu tiên Đảng ta có quy định mang tính định lượng để quy hoạch, đào tạo, bố trí, sử dụng cán bộ, từ đó đánh giá cán bộ một cách khách quan và gắn với nhiệm vụ chính trị. Đặc biệt, trong các quy định này, Đảng ta đặc biệt nhấn mạnh các tiêu chuẩn, tiêu chí về phẩm chất đạo đức. Tất cả cán bộ cấp chiến lược thuộc Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý, tiêu chuẩn đầu tiên phải là những tấm gương sáng về đạo đức cách mạng.

Ngày 02/01/2020, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 214-QĐ/TW về “Khung tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí đánh giá cán bộ thuộc diện Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý” (Quy định 214-QĐ/TW) để thay thế Quy định 90-QĐ/TW. Quy định 214-QĐ/TW thể hiện tính kế thừa, đổi mới, sáng tạo và phát triển các nghị quyết và các văn bản khác về công tác tổ chức xây dựng Đảng, công tác cán bộ trước đó. Đây là văn bản quan trọng của Đảng làm cơ sở, căn cứ để nhận xét, đánh giá, quy hoạch, bổ nhiệm, luân chuyển, giới thiệu cán bộ ứng cử chính xác và khách quan, nhất là cán bộ cấp chiến lược. Quy định số 96-QĐ/TW ngày 02/02/2023 của Bộ Chính trị về việc lấy phiếu tín nhiệm đối với chức danh, chức vụ lãnh đạo, quản lý trong hệ thống chính trị (Quy định 96-QĐ/TW) nêu rõ hai tiêu chí là phẩm chất chính trị, đạo đức lối sống, ý thức tổ chức kỷ luật và kết quả thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao (tính từ đầu nhiệm kỳ đến thời điểm lấy phiếu). Trong đó, đã bổ sung thêm nội dung kết quả lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện chủ trương của Đảng về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, những điều đảng viên không được làm và trách nhiệm nêu gương; bổ sung sự gương mẫu của bản thân và vợ, chồng, con trong việc chấp hành chính sách, pháp luật của Nhà nước; việc thường xuyên giữ mối liên hệ với cấp ủy nơi cư trú. Ở Quy định số 262-QĐ/TW ngày 08/10/2014 của Bộ Chính trị về việc lấy phiếu tín nhiệm đối với thành viên lãnh đạo cấp ủy và cán bộ lãnh đạo trong các cơ quan Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, tiêu chí phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, ý thức tổ chức kỷ luật chỉ xét đến bản thân người được lấy phiếu tín nhiệm thông qua việc cán bộ đó có chấp hành tốt đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước hay không. Nhưng tại Quy định 96-QĐ/TW, tiêu chí này đã mở rộng đến người thân trong gia đình cán bộ. Đây là điểm mới, cần thiết, bởi thực tế hiện nay có một số vụ việc, cán bộ chưa vi phạm quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước nhưng người thân đã vi phạm, gây ảnh hưởng không tốt đến uy tín của chính cán bộ đó. Quy định 96-QĐ/TW khẳng định: “Kết quả phiếu tín nhiệm được sử dụng để đánh giá cán bộ, làm cơ sở cho công tác quy hoạch, điều động, bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử, miễn nhiệm và thực hiện chế độ, chính sách đối với cán bộ”. Những trường hợp có trên 50% nhưng dưới 2/3 số phiếu tín nhiệm thấp thì cấp có thẩm quyền quản lý cán bộ đưa ra khỏi quy hoạch các chức vụ cao hơn; xem xét cho thôi giữ chức vụ đang đảm nhiệm, bố trí công tác khác hoặc cho từ chức hoặc tiến hành bỏ phiếu tín nhiệm theo quy định. Những trường hợp có từ 2/3 số phiếu tín nhiệm thấp trở lên thì cấp có thẩm quyền quản lý cán bộ thực hiện miễn nhiệm chức vụ đang đảm nhiệm và bố trí công tác khác (thấp hơn) mà không chờ đến hết nhiệm kỳ, hết thời hạn bổ nhiệm. Đây có thể coi là một chế tài đối với những cán bộ có điểm yếu, góp phần khắc phục tính hình thức trong đánh giá cán bộ.

Quan điểm đặc biệt quan trọng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về cán bộ

Thứ hai, về tầm quan trọng của đánh giá

Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Đảng ta tiếp tục khẳng định: “Hoàn thiện thể chế, quy định về công tác cán bộ, tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí, cơ chế đánh giá cán bộ”(1). Do đó, một trong năm bài học mà Đại hội XIII của Đảng đã chỉ ra là “phải thấm nhuần sâu sắc quan điểm công tác cán bộ là “then chốt” của công tác xây dựng Đảng, có liên quan đến sự sống còn của Đảng và vận mệnh của chế độ; cán bộ là cái gốc của mọi công việc, là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng. Vì vậy, phải đặc biệt coi trọng xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu thật sự có đức, có tài, có uy tín trong Đảng và nhân dân”(2).

Quy định 96-QĐ/TW nhấn mạnh: “Lấy phiếu tín nhiệm là nội dung quan trọng trong đánh giá cán bộ”. Để thực hiện tốt công việc này, một trong những mục đích, yêu cầu được Quy định đề cập là lấy phiếu tín nhiệm góp phần đánh giá uy tín và kết quả thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao của cán bộ; giúp cán bộ “tự soi”, “tự sửa”, tiếp tục phấn đấu, rèn luyện trong công tác; là cơ sở quan trọng để cấp uỷ, tổ chức đảng đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, sử dụng cán bộ; nâng cao hiệu quả công tác lãnh đạo, quản lý, giám sát cán bộ. Quy định số 124-QĐ/TW, ngày 04/10/2023 của Bộ Chính trị về việc kiểm điểm và đánh giá, xếp loại chất lượng hằng năm đối với tập thể, cá nhân trong hệ thống chính trị (Quy định 124-QĐ/TW) đề cập tầm quan trọng của đánh giá nhằm “Nêu cao tinh thần tự phê bình và phê bình, tự soi, tự sửa, thấy được ưu điểm để phát huy, hạn chế, khuyết điểm để khắc phục; chủ động phát hiện, ngăn chặn biểu hiện suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá”, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh. Nâng cao nhận thức, trách nhiệm của cấp ủy, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo, tổ chức, cơ quan, đơn vị nhất là người đứng đầu và từng cán bộ, đảng viên; bảo đảm trung thực, công tâm, khách quan, công khai, đạt được kết quả thực chất”.

Thứ ba, về các nguyên tắc đánh giá

Nghị quyết số 26-NQ/TW về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín, ngang tầm nhiệm vụ nhấn mạnh: “Đổi mới công tác đánh giá cán bộ theo hướng: Xuyên suốt, liên tục, đa chiều, theo tiêu chí cụ thể, bằng sản phẩm, thông qua khảo sát, công khai kết quả và so sánh với chức danh tương đương; gắn đánh giá cá nhân với tập thể và kết quả thực hiện nhiệm vụ của địa phương, cơ quan, đơn vị”.

Việc đánh giá cán bộ cần đảm bảo được thực hiện theo các nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Đảng. Thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ khi đánh giá cán bộ trong hệ thống chính trị để đảm bảo tính thống nhất, đoàn kết, trong sạch, vững mạnh và tính chiến đấu của tổ chức đảng. Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng yêu cầu: “Hoàn thiện thể chế, quy định về công tác cán bộ, tiêu chuẩn chức danh, tiêu chí, cơ chế đánh giá cán bộ”(3). Sau Đại hội lần thứ XIII, Trung ương càng thể hiện rõ quyết tâm chính trị đổi mới công tác đánh giá cán bộ trong hệ thống chính trị để đổi mới công tác cán bộ, tạo tiền đề thực hiện thành công chiến lược phát triển kinh tế xã hội 2021 - 2030. Ngày 18/8/2022, Bộ Chính trị ban hành Quy định số 80-QĐ/TW về phân cấp quản lý cán bộ và bổ nhiệm, giới thiệu cán bộ ứng cử nêu rõ: Đảng thống nhất lãnh đạo công tác cán bộ và quản lý đội ngũ cán bộ. Bảo đảm thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể quyết định, đồng thời phát huy đầy đủ trách nhiệm cá nhân, trước hết là người đứng đầu trong công tác cán bộ và quản lý cán bộ. Kết luận số 21-KL/TW ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hoá” đề cập: “Nâng cao chất lượng công tác đánh giá cán bộ theo hướng xuyên suốt, liên tục, đa chiều, có tiêu chí và thông qua sản phẩm cụ thể; gắn đánh giá cá nhân với tập thể, với kết quả thực hiện nhiệm vụ của địa phương, cơ quan, đơn vị. Kịp thời miễn nhiệm, cho từ chức, thay thế cán bộ năng lực hạn chế, uy tín thấp, mắc sai phạm mà không chờ hết nhiệm kỳ, hết thời hạn bổ nhiệm”. Tại Hội nghị giữa nhiệm kỳ Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII (ngày 15/5/2023), Tổng Bí thư tiếp tục nhấn mạnh quan điểm: “Đánh giá đúng phẩm chất, năng lực, kết quả cụ thể thực hiện chức trách được giao và uy tín của người được lấy phiếu tín nhiệm. Bảo đảm tính dân chủ, khách quan, công tâm, công khai, minh bạch trong việc lấy phiếu tín nhiệm và sử dụng kết quả lấy phiếu tín nhiệm”. Đặc biệt, Quy định 124-QĐ/TW xác định 3 nguyên tắc cơ bản: “1. Bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng; thực hiện nghiêm nguyên tắc tập trung dân chủ, tự phê bình và phê bình; giữ vững sự đoàn kết, thống nhất, đúng thẩm quyền, trách nhiệm. 2. Chú trọng phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, trách nhiệm, phương pháp trong thực hiện nhiệm vụ, nhất là hiệu quả công việc. Gắn trách nhiệm cá nhân với tập thể; gắn kết quả của người đứng đầu, cán bộ lãnh đạo, quản lý với kết quả của địa phương, tổ chức, cơ quan, đơn vị. Tăng cường kiểm tra, giám sát, bảo đảm thực hiện thống nhất, đồng bộ trong hệ thống chính trị từ Trung ương đến cơ sở. 3. Kết hợp chặt chẽ kết quả đánh giá, xếp loại cán bộ, công chức, viên chức, người lao động với đánh giá, xếp loại chất lượng đảng viên”.

Thành ủy Hà Nội đã triển khai các chủ trương, giải pháp đổi mới công tác cán bộ (Ảnh minh họa)

Thứ tư, về các phương pháp đánh giá

+ Tự đánh giá: Cá nhân tự đối chiếu mình với các quy định của Đảng, các nhiệm vụ được giao, kiểm điểm lại công việc và ứng xử của bản thân để “tự soi”, “tự sửa”, tự tu dưỡng, rèn luyện, phòng tránh và khắc phục khuyết điểm; xây dựng cho mình bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức trong sáng, vững về chuyên môn, nghiệp vụ, đáp ứng yêu cầu thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Đại hội lần thứ XIII, Đảng ta nhấn mạnh: “Coi trọng đánh giá chất lượng, hiệu quả, sản phẩm thực tế theo chức trách, nhiệm vụ được giao và đề cao trách nhiệm người đứng đầu”(4). Như vậy, Đảng ta yêu cầu phải thực hiện việc đánh giá cán bộ đúng đắn, khách quan, coi trọng tính hiệu quả để có cơ sở sử dụng, bố trí cán bộ, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy bằng cấp; cấp ủy các cấp cần quan tâm xây dựng tinh thần đoàn kết, giúp đỡ nhau trong cuộc sống cũng như công việc; biểu dương, khen thưởng kịp thời những cán bộ “dám nghĩ; dám nói; dám làm; dám chịu trách nhiệm; dám đổi mới, sáng tạo; dám đương đầu với khó khăn, thử thách và dám hành động vì lợi ích chung”(5).

Trung ương đã ban hành Quy định số 08-QĐ/TW ngày 25/10/2018 “Về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, trước hết là Ủy viên Bộ Chính trị, Ủy viên Ban Bí thư, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương”, trong đó yêu cầu cán bộ, đảng viên phải gương mẫu đi đầu thực hiện 8 nhóm vấn đề về tư tưởng chính trị, về phục vụ nhân dân, về phong cách làm việc, về trách nhiệm đối với công việc, về kiểm soát quyền lực trong công tác, về thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, về học tập, tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, về tự phê bình và phê bình. Chỉ rõ 8 nhóm vấn đề bản thân cán bộ, đảng viên phải nghiêm khắc với bản thân và kiên quyết chống. Mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu các cấp phải nhận thức rõ các chuẩn mực đạo đức cách mạng; tự giác tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, để không bị cám dỗ bởi vật chất, tiền tài, danh vọng; đấu tranh có hiệu quả với mọi biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, bệnh quan liêu, cơ hội, cục bộ, bè phái, mất đoàn kết nội bộ.

+ Lấy ý kiến của nhân dân: Ngày 02/01/2020, Bộ Chính trị khóa XII đã ban hành Quy định số 213-QĐ/TW quy định “về trách nhiệm của đảng viên đang công tác thường xuyên giữ mối liên hệ với tổ chức đảng và nhân dân nơi cư trú” (Quy định 213-QĐ/TW). Một trong những nguyên tắc hết sức quan trọng của vấn đề tổ chức và sinh hoạt đảng là phải gắn bó, liên hệ mật thiết với nhân dân. Với mỗi đảng viên, bên cạnh quần chúng, nhân dân ở nơi công tác còn có quần chúng và nhân dân nơi cư trú, là những đối tượng cần phải có sự gần gũi, gắn kết, đồng thời phải luôn thể hiện cho được tính tiền phong, gương mẫu. Do đó, cấp ủy nơi công tác và nơi cư trú phải thực sự quan tâm đến các yếu tố này, để kịp thời biểu dương, làm lan tỏa các gương tiêu biểu cũng như chấn chỉnh, xử lý các biểu hiện, các cá nhân chưa tốt, chưa lành mạnh. Quy định 213-QĐ/TW đã tiếp tục phát huy ý nghĩa trong việc tạo điều kiện, quản lý chặt chẽ hơn việc gắn bó của đảng viên với tổ chức đảng và nhân dân nơi cư trú qua đó tăng cường sự tiền phong, gương mẫu của đảng viên, đồng thời đóng vai trò giám sát đảng viên tốt hơn.

+ Cấp trên trực tiếp quản lý cán bộ đánh giá: Cấp ủy, tổ chức đảng, tập thể lãnh đạo qua quan sát cách làm việc, cách ứng xử của cấp dưới để đánh giá, nhận xét về phẩm chất và năng lực của cán bộ. Quy định 124-QĐ/TW nêu rõ: “Căn cứ các tiêu chí đánh giá, tiêu chuẩn mức xếp loại chất lượng được quy định cụ thể cho từng tập thể, cá nhân và ý kiến của các cơ quan liên quan tham gia đánh giá, xác định mức độ đạt được của từng tiêu chí theo 4 cấp độ (Xuất sắc, Tốt, Trung bình, Kém), làm cơ sở để cấp có thẩm quyền nhận xét, đánh giá và xếp loại chất lượng đối với mỗi tập thể, cá nhân”.

Với quyết tâm chính trị cao của Đảng, công tác đánh giá cán bộ ngày càng khách quan, khoa học hơn, góp phần nâng cao chất lượng công tác cán bộ của Đảng như Nghị quyết Đại hội XIII đề ra “Xây dựng đội ngũ đảng viên và cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược đủ phẩm chất, năng lực, uy tín, ngang tầm nhiệm vụ. Củng cố niềm tin, sự gắn bó của Nhân dân với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa”.

_________________

(1), (3), (5). Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t.I, tr.187; 187; 42.

(2), (4). Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t.II, tr.226, 242.