100 năm báo chí cách mạng Việt Nam đồng hành, phát triển cùng đất nước

Từ số ra đầu tiên ngày 21/6/1925, Báo Thanh Niên - Cơ quan ngôn luận của Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên do Nguyễn Ái Quốc sáng lập, là dấu mốc lịch sử, khẳng định báo chí cách mạng Việt Nam ra đời là tất yếu, đáp ứng nhu cầu bức thiết của quá trình vận động thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, đến nay, báo chí luôn trở thành lực lượng nòng cốt, tiên phong trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, luôn đồng hành với mỗi chặng đường cách mạng của dân tộc

1. Báo chí là vũ khí tuyên truyền cách mạng trong quá trình vận động thành lập Đảng và trong hai cuộc kháng chiến của dân dân tộc. Báo ThanhNiên có nhiệm vụ phổ biến lý luận cách mạng, truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin, chuẩn bị về mặt tư tưởng, chính trị và tổ chức để tiến tới thành lập chính đảng của giai cấp vô sản vào đầu năm 1930.

Trong khoảng 5 năm hoạt động, với hơn 200 số báo được phát hành, Thanh Niên đã thể hiện ngùn ngụt khí thế cách mạng chống ngoại xâm, đánh thức lương tri của người dân mất nước, không chịu luồn cúi trong vòng nô lệ.

Ngay trong những số đầu tiên, báo Thanh Niên đã khẳng định chỉ có con đường đấu tranh cách mạng mới giải phóng dân tộc: “Cách mệnh là toàn bộ các hành động nhờ đó một dân tộc bị áp bức trở thành tự do và giàu mạnh. Lịch sử các nước dạy ta rằng chỉ có bằng cách mệnh, người ta mới có thể có một Chính phủ tốt hơn, một nền giáo dục tốt hơn”[1].

Đồng thời, các số báo Thanh Niên đều nhấn mạnh lực lượng cách mạng là toàn dân đoàn kết, cùng chung ý chí: “Khi nào cùng ý chí, cùng mục đích thì khi ấy mới có thể đoàn kết…Sự nghiệp cách mạng lớn lắm. Những người cách mạng phải đoàn kết với nhau để thực hiện sự nghiệp đó.”[2].

Ngay từ những năm tháng mới ra đời, Thanh Niên đã thấu hiểu cách mạng là việc chung của mọi người, là con đường khó khăn, lâu dài, do đó làm cách mạng phải hy sinh vì nghĩa lớn “phải lấy lòng chí công vô tư mà theo dõi các công việc, lại phải biết cách mệnh cốt nhất là sự hy sinh, hy sinh gia đình, hy sinh tính mệnh, hy sinh lợi quyền, hy sinh ý kiến”[3].

Những tờ báo đồng hành cùng cách mạng giải phóng dân tộc và kháng chiến (Ảnh tư liệu)

Muốn làm được cách mạng, Thanh Niên chỉ rõ phải có một chính đảng tiền phong gương mẫu, lãnh đạo quần chúng cách mạng: “Hỡi đồng bào thân mến, như vậy chỉ có một con đường chân chính là phải theo cái đảng duy nhất kiên quyết trong hành động, đó là đảng cộng sản”[4].

Cùng chung tiếng nói với Thanh Niên, báo L’Annam dưới sự dẫn dắt của Luật sư yêu nước Phan Văn Trường tại Pháp đã lên tiếng tấn công liên tục vào chủ nghĩa thực dân Pháp, tuyên truyền chủ nghĩa Mác - Lênin và phong trào đấu tranh của nhân dân lao động, có tiếng vang mạnh mẽ trong dư luận chính trị ở Pháp. Nguyễn Ái Quốc đã gửi nhiều bài cho báo L’Annam lên tiếng bác bỏ những luận điệu xuyên tạc của đế quốc, thực dân, cổ vũ phong trào đấu tranh của nhân dân các nước thuộc địa, phụ thuộc.

Trong những năm từ năm 1925 đến trước khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, nhiều tờ báo đã bí mật xuất bản trong nước như: Búa Liềm, Cờ Cộng Sản, Nhân Loại; các báo ở các địa phương: Sao Đỏ ở Hải Phòng, Mỏ Than ở Hồng Quảng, Tia Sáng ở Nam Định, Bôn Sơ Vích ở Trung Kỳ... và một số tờ báo khác xuất bản ở nước ngoài như Công Nông, Lính Cách Mệnh, Đồng Thanh, Thân Ái... Cùng với Báo Thanh Niên, các ấn phẩm, các tờ báo cách mạng trong thời kỳ này đã góp phần quan trọng trong truyền bá tư tưởng cách mạng, giáo dục tinh thần yêu nước, huấn luyện đội ngũ cán bộ, chuẩn bị cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Khi Đảng Cộng sản Việt Nam thành lập, thực hiện chủ trương của Đảng, Tạp chí Đỏ ra mắt số 1 ngày 05/8/1930. Với những bài viết ngắn gọn, dễ hiểu, thiết thực, Tạp chí Đỏ đã để lại dấu ấn đáng ghi nhớ trong những ngày Đảng mới ra đời.

Đến tháng 10/1930, Tạp chí Cộng Sản ra mắt thay Tạp chí Đỏ.

Trong những năm 1930-1939, nhất là từ năm 1936 khi Mặt trận Bình dân thắng cử cầm quyền ở Pháp đến năm 1939, các báo của các tổ chức của Đảng được xuất bản khắp các địa phương, khu vực trong cả nước, trong đó, Le Travail, Notre voix, Tin Tức, Đời Nay... ở Bắc Kỳ; La Lutte, L'Anvant garde, Dân Chúng... ở Nam Kỳ và Nhành Lúa, Dân... ở Trung Kỳ. Đây là thời kỳ báo chí cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng hoạt động công khai kết hợp bán công khai, mở rộng tầm ảnh hưởng trong xã hội, phát động nhiều hình thức đấu tranh phong phú, chuẩn bị lực lượng cho cao trào cách mạng 1941-1945 tiến tới giành thắng lợi trong cuộc Cách mạng Tháng Tám.

Khi lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc về nước năm 1941, trong những năm tháng chuẩn bị lực lượng mọi mặt chuẩn bị cho khởi nghĩa giành chính quyền, nhiều tờ báo cách mạng được xuất bản. Ngày 01/8/1941, tờ Việt Nam Độc Lập ra số đầu tiên, là hình mẫu của báo cách mạng xuất bản bí mật trước khi nhân dân giành được chính quyền. Cùng với Việt Nam Độc Lập, nhiều tờ báo khác như: Giải Phóng, Cứu Quốc, Cờ Giải Phóng, Tạp chí Cộng Sản, Lao Động, Bẻ Xiềng... được xuất bản, đáp ứng yêu cầu chuẩn bị Tổng khởi nghĩa. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, các cơ quan báo chí như: Sự Thật, Nhân Dân, Tiền Phong, Văn Nghệ, Sao Vàng, Lao Động, Quân Đội Nhân Dân, Nhân Dân Miền Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Đài Tiếng nói Nam Bộ... trở thành một hệ thống các phương tiện phục vụ công tác giáo dục chính trị tư tưởng, chỉ đạo và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ chiến đấu và sản xuất.

Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, dòng báo chí “giải phóng" như: Quân Giải Phóng, Văn Nghệ Giải Phóng, Phụ Nữ Giải Phóng, Đài Phát thanh Giải Phóng... là nguồn thông tin chính yếu, quan trọng, công cụ tuyên truyền, vận động và lãnh đạo của cách mạng miền Nam.

Ở mỗi thời kỳ đấu tranh cách mạng với mỗi nhiệm vụ khác nhau, trong những điều kiện từ khói lửa chiến tranh đến hòa bình thống nhất, báo chí cách mạng đều hiện diện mọi lúc, mọi nơi, trở thành lực lượng xung kích trên tuyến đầu truyền bá Chủ nghĩa Mác - Lênin, thức tỉnh quần chúng nhân dân trong đấu tranh, hay tuyên truyền đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước, vận động nhân dân thực hiện nhiệm vụ chính trị, đấu tranh cách mạng vì độc lập, tự do, thống nhất đất nước.

Báo Nhân Dân số đầu ra ngày 11/3/1951 (Ảnh tư liệu)

2. Trong công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế, báo chí cách mạng tiếp tục giữ vững vai trò là vũ khí sắc bén trên mặt trận tư tưởng, văn hóa, làm cho nhân dân trong và ngoài nước hiểu rõ quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; thành tựu của công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế của Việt Nam; đấu tranh phản bác những thông tin sai trái, một chiều, xuyên tạc, thù địch, chống phá chế độ; tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, thu hút sự ủng hộ, giúp đỡ thế giới, tạo lập môi trường hòa bình, ổn định để phát triển.

Trong 40 năm đổi mới, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm, lãnh đạo báo chí, do đó, báo chí đã phát triển khá nhanh về số lượng. Đến nay cả nước có “797 cơ quan báo chí, trong đó có 127 cơ quan báo, số lượng đã giảm 40% so với trước Quy hoạch phát triển và quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025. Một năm, các cơ quan báo chí tạo ra khoảng 40 triệu tin bài và khi đi vào không gian mạng, lan tỏa ra thành 400 triệu tin bài, tạo thành dòng chủ lưu trên không gian mạng. Mỗi năm sản xuất 20.000 giờ phát thanh, 50.000 giờ truyền hình. Tỷ lệ về truyền thông chính sách chiếm 20%.”[5].

Phần lớn các cơ quan báo chí hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích và định hướng chính trị, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Bên cạnh sự phát triển về số lượng, các cơ quan báo chí từng bước nâng cao về chất lượng; thực hiện tốt chức năng là công cụ tuyên truyền của Đảng và Nhà nước, là diễn đàn của nhân dân, có những đóng góp tích cực, quan trọng vào những thành quả của quá trình đổi mới của đất nước.

Báo chí cũng góp phần không nhỏ phản ánh sinh động thực tiễn và quan điểm của các tầng lớp nhân dân, giúp Đảng và Nhà nước có những chỉ đạo phù hợp, kịp thời, bảo đảm sự phát triển bền vững của đất nước.

Học tập sáng tạo cách viết và phong cách báo chí Hồ Chí Minh, đội ngũ những người làm báo Việt Nam không ngừng lớn mạnh và trưởng thành qua năm tháng. Nhiều nhà báo không ngại khó khăn, thử thách, sẵn sàng xung kích đi đầu trong việc thông tin, cung cấp sự kiện cho công chúng, định hướng dư luận xã hội, vạch ra những hiện tượng, những vấn đề bức xúc trong đời sống chính trị, kinh tế, xã hội của đất nước, thực hiện hiệu quả chức năng thông tin, phản biện xã hội của báo chí. Trước sự tác động của kinh tế thị trường, các nhà báo luôn có bản lĩnh chính trị vững vàng, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp trong sáng, không vì danh lợi, cám dỗ để “bẻ cong” ngòi bút,…Đa số nhà báo đều đề cao tính chiến đấu, tính định hướng, viết cho ai với mục đích gì trong mỗi bài báo.

Báo chí ngày càng phát huy vai trò định hướng tư tưởng, dư luận, mỗi nhà báo là một chiến sỹ luôn ý thức cao nhiệm vụ đấu tranh với các thế lực thù địch, phản động, chống tự diễn biến, tự chuyển hóa, bảo vệ chủ trương, đường lối của Đảng, bảo vệ chế độ và lợi ích của dân tộc, của quần chúng nhân dân.

Nhiều người làm báo đã có những cống hiến xuất sắc trong sự nghiệp xây dựng đất nước, bảo vệ Tổ quốc, đã trở thành những Anh hùng lao động, Chiến sĩ thi đua toàn quốc…

100 năm báo chí cách mạng Việt Nam (1925-2025), với tờ báo Thanh Niên do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc sáng lập, đến nay báo chí cách mạng đã lớn mạnh, không ngừng trưởng thành, phong phú về thể loại, vượt trội về chất lượng, luôn phát huy vai trò xung kích trên mặt trận tư tưởng, văn hóa của Đảng.

Các thế hệ nhà báo đã lao động sáng tạo, nhiệt huyết, trách nhiệm vì lòng yêu nghề, yêu đất nước, dấn thân và hy sinh cho lý tưởng cách mạng, cho đất nước nở hoa độc lập, thống nhất, cho hạnh phúc, ấm no của nhân dân.