Chúng ta phát động toàn dân học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, những điều đó thể hiện một phần trong những tác phẩm văn học, chính luận của Chủ tịch Hồ Chí Minh và các tác phẩm nổi tiếng của các nhà văn, nhà thơ viết về Bác, nhưng từ hàng chục năm nay, nội dung thi môn Ngữ văn ở bậc học Trung học phổ thông và Đại học vắng bóng những tác phẩm này
1. Chúng ta đều biết rằng Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ là Anh hùng giải phóng dân tộc mà còn là danh nhân văn hóa kiệt xuất của Việt Nam. Người đã để lại một sự nghiệp đồ sộ các tác phẩm thể hiện tư tưởng, đạo đức, tác phong của người. Phần lớn những tác phẩm của người để lại là những tác phẩm chính luận, báo chí, nhưng trong đó cũng có rất nhiều tác phẩm văn học, thơ ca đặc sắc, mà nhiều thế hệ học sinh đã học thuộc lòng.
Hẳn nhiều thế hệ học sinh đã cảm nhận sự lạc quan cách mạng trong bài thơ “Tức cảnh Pác Bó” của Nguyễn Ái Quốc sáng tác năm 1941, khi cách mạng chưa thành công và bài thơ “Cảnh rừng Viết Bắc”, sáng tác năm 1947, khi cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp mới bắt đầu. Giá trị giáo dục to lớn của bài thơ “Nghe tiếng giã gạo” của Hồ Chí Minh trong tập thơ “Nhật ký trong tù” cũng luôn được mọi người nhớ đến. Tác phẩm “Nhật ký trong tù” cùng một số tác phẩm chính luận khác đã được công nhận là “bảo vật quốc gia” của nước ta.
Ngoài những tác phẩm văn học đặc sắc của Nguyễn Ái Quốc-Hồ Chí Minh, những lớp nhà văn, nhà thơ qua nhiều thế hệ cũng đã cho ra đời nhưng tác phẩm xuất sắc, phản ánh về cuộc đời và sự nghiệp Chủ tịch Hồ Chí Minh. Có thể kể đến các tác phẩm như “Đêm nay Bác không ngủ” của nhà thơ Minh Huệ, tác phẩm “Người đi tìm hình của nước” của nhà thơ Chế Lan Viên, nhà thơ cách mạng Tố Hữu trong các tập thơ của ông cũng có nhiều bài thơ hay như “Bác ơi”, “Theo chân Bác”…
Nói như thế để thấy được trong mấy chục năm qua, nhiều tác phẩm chính luận, thơ ca của Bác, đặc biệt là các bài thơ trong tác phẩm “Nhật ký trong tù”, cùng với các bài thơ viết về Bác, đã được nhiều thế hệ học sinh học tập, có tác dụng giáo dục đạo đức cách mạng to lớn, góp phần hình thành nhân cách nhiều thế hệ học sinh Việt Nam.
Bức họa Người đi tìm hình của nước, cũng là chủ đề và tên một bài thơ nổi tiếng của nhà thơ Chế lan Viên viết về Chủ tịch Hồ Chí Minh
2. Từ năm 2006 trở lại đây, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ xây dựng và chỉnh đốn Đảng, Đảng và Nhà nước ta đã phát động cuộc vận động và ban hành một số chỉ thị về học tập tư tưởng Hồ Chí Minh.
Đầu tiên là cuộc vận động “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”, phát động năm 2006. Tiếp đó đến năm 2011, Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị số 03-CT/TW ngày 14/5/2011 về tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Đến năm 2016, Bộ Chính trị ban hành Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 về đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.
Trong quá trình triển khai thực hiện cuộc vận động, triển khai thực hiện các chỉ thị của Bộ Chính trị, những tác phẩm xuất sắc về lý luận, về văn học của Người có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với việc giáo dục tư tưởng, đạo đức, phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với cán bộ, đảng viên và toàn dân. Cuộc vận động cũng được triển khai rộng rãi trong ngành giáo dục và đào tạo, tới toàn thể cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên, sinh viên, học sinh.
Thế nhưng có một thực tế là đã từ 18 năm nay, kể từ năm 2007, trong các đề thi môn Ngữ văn ở bậc phổ thông trung học và bậc đại học, hầu như vắng bóng các tác phẩm văn học, các tác phẩm chính luận nổi tiếng của Chủ tịch Hồ Chí Minh như các bài thơ trong bộ “Nhật ký trong tù”, bài thơ “Cảnh rừng Việt Bắc”, “Tuyên ngôn Độc lập”, “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”, “Lời kêu gọi kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, “Di chúc” và nhiều tác phẩm khác, cũng như vắng bóng các tác phẩm ca ngợi tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, ca ngợi công lao trời biển của Người đối với dân tộc của các nhà văn, nhà thơ đương đại nổi tiếng.
Quanh đi quẩn lại, chúng ta chỉ thấy các đề thi đề cập đến một số tác phẩm văn học hiện thực phê phán, cũng như một số tác phẩm của các nhà văn, nhà thơ trong sự nghiệp kháng chiến và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc những năm 1954-1975 như “Vợ nhặt” của Kim Lân, “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam, “Đoàn thuyền đánh cá: của Huy Cận, “Đất nước” của Nguyễn Khoa Điềm, “Mảnh trăng cuối rừng”, “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu, “Sóng” của Xuân Quỳnh… Ngay kỳ thi năm nay thôi, đề Văn thi tốt nghiệp THPT tiếp tục thi vào một tác phẩm truyện ngắn của Nhà văn Nguyễn Minh Châu.
Chúng ta không phủ nhận giá trị nhân văn, giá trị lịch sử của những tác phẩm kể trên, nhưng cũng không vì thế mà bỏ qua các tác phẩm nổi tiếng của Bác, cũng như các tác phẩm của những nhà văn, nhà thơ viết về Bác như đã kể trên, đặc biệt qua những kỳ thi, với việc ôn luyện kỹ càng mà kiến thức và giá trị tác phẩm sẽ theo mãi với các em học sinh trong quãng đường đời sau này.
Phát động phong trào học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, làm theo tư tưởng, đạo đức phong cách Hồ Chí Minh nhưng chương trình giáo dục giảm tải và không thi những tác phẩm của Bác và viết về Bác, rõ ràng đây là một bất cập cần phải giải quyết.
Học sinh THPT trong kỳ thi năm nay
Chúng ta muốn vận động cán bộ, đảng viên và nhân dân học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, đặc biệt là thế hệ trẻ, thế nhưng trong giáo dục mà nói, thì việc không đề cập đến sự nghiệp văn học của Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng như các tác phẩm chính luận nổi tiếng của Người sẽ là một thiếu sót vô cùng lớn trong việc giáo dục xây dựng đạo đức, nhân cách, lối sống cho thế hệ trẻ hiện nay.
Chưa rõ cơ quan, tổ chức nào phải chịu trách nhiệm chính trong vấn đề này, nhưng học tập tư tưởng, đạo đức, phong cách của Chủ tịch Hồ Chí Minh không thể tách rời việc nghiên cứu, học tập những tác phẩm xuất sắc của Người.
Đó là lý do dư luận cần lên tiếng mạnh mẽ hơn nữa đối với những cơ quan có trách nhiệm chỉ đạo, xây dựng chương trình sách giáo khoa và phụ trách thi cử của học sinh.
