Tác giả: Hồ Tú Bảo

Nhà xuất bản: Khoa học - công nghệ - truyền thông

Từ hơn hai năm qua ta bỗng nghe nói rất nhiều về AI, sau khi ChatGPT xuất hiện. AI là viết tắt của từ Artificial Intelligence trong tiếng Anh, được dịch ra tiếng Việt là Trí tuệ nhân tạo.

AI là một nhánh của Khoa học máy tính, xuất hiện khoảng hơn một thập kỷ sau khi máy tính điện tử ra đời. Máy tính ban đầu chỉ giúp con người làm được các phép tính cộng trừ nhân chia, dù làm rất nhanh với rất nhiều con số, nhưng việc đó về bản chất không cần đến trí thông minh và trí tuệ. AI nhằm làm cho máy tính có các năng lực trí tuệ của con người như hiểu những gì nghe thấy và nhìn thấy, hiểu và dùng ngôn ngữ, biết lập luận, học tập, tìm tòi và sáng tạo.

AI dần có được những năng lực trí tuệ của con người sau khoảng bảy mươi năm phát triển, chủ yếu nhờ vào Học máy, lĩnh vực nhằm tìm ra tri thức từ dữ liệu. Học sâu là một nhánh của Học máy dựa trên các mạng nơ-ron. Học sâu đã tạo ra những bước tiến vượt bậc của AI trong hơn một thập kỷ vừa qua nhờ các phương pháp độc đáo, máy tính rất mạnh và các nguồn dữ liệu lớn.

Có hai nhánh lớn của AI với mục tiêu, chức năng và phương pháp khác nhau: AI phân tích và AI tạo sinh. AI phân tích nhằm phát hiện các mẫu dạng, cấu trúc và quy luật của dữ liệu, hướng tới sự thấu hiểu các hoạt động của con người và thiên nhiên. AI tạo sinh nhằm sáng tạo ra các nội dung mới của hiểu biết dưới dạng văn bản, hình ảnh, âm thanh... AI tạo sinh cũng được nghiên cứu từ hơn nửa thế kỷ, được biết đến rộng rãi từ hơn hai năm qua nhờ các sản phẩm như ChatGPT. AI phân tích và AI tạo sinh hiện nay đều phát triển mạnh mẽ dựa vào những tiến bộ của Học sâu.

Vì dữ liệu có ở mọi lĩnh vực của tự nhiên và xã hội, AI cũng phát huy được sức mạnh ở mọi nơi. Nếu để dùng AI phân tích cần được huấn luyện, thì gần đây các sản phẩm của AI tạo sinh, như ChatGPT, dễ dùng trong nhiều hoạt động, đã đưa AI đến với mọi người. Tuy đã dùng AI hàng ngày, hiểu về AI không dễ với hầu hết mọi người do bản chất phức tạp của AI.

Hiểu đúng về AI là gì và AI liên quan thế nào đến cuộc sống mỗi người là điều cần thiết khi từ nay dù muốn hay không Con người sẽ sống cùng AI.

Cuốn sách này được viết nhằm chia sẻ những điều căn bản nhất của AI theo một cách ngắn gọn, cố gắng dễ hiểu và sinh động với những ví dụ và hình ảnh minh hoạ. Sách gồm 8 Chương. Chương Một nhắc lại những thay đổi lớn xưa nay của cuộc sống con người với những tiến bộ của khoa học. Tiếp theo là ba Chương về AI và ba Chương về những giá trị và rủi ro AI mang lại cho Con người, và hai Chương cuối ngắn gọn về AI và Xã hội, và Sống và Làm việc với AI thế nào.

Với mục tiêu trên, cuốn sách có rất nhiều hình để minh hoạ cho các khái niệm trừu tượng. Hầu hết các hình minh hoạ trong sách đều do AI tạo ra theo yêu cầu (prompt) của tác giả. Phần còn lại là các hình do tác giả vẽ cho các bài giảng, và một số hình đơn giản từ Internet. Cuốn sách được viết dựa trên trải nghiệm làm nghiên cứu và giảng dạy về AI của tác giả trong hơn bốn mươi năm, trong đó có hai mươi lăm năm làm giáo sư phụ trách một phòng thí nghiệm về AI tại Viện Khoa học và Công nghệ Tiên tiến Nhật Bản (JAIST).

(Theo Nhà xuất bản: Khoa học - công nghệ - truyền thông)