Cách mạng tháng Tám ở Cần Thơ - một trang sử vàng của ý chí và đoàn kết

Đối với Thành phố Cần Thơ, trang sử vẻ vang Cách mạng Tháng Tám năm 1945 không chỉ ghi lại những dấu ấn chính trị đặc biệt mà còn là minh chứng sống động cho tinh thần bất khuất, lòng yêu nước và sự đồng lòng vươn lên của nhân dân thành phố miền sông nước

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 không chỉ là bước ngoặt mang tính chất lịch sử đối với dân tộc Việt Nam, mà còn là biểu tượng rực rỡ cho tinh thần yêu nước, đoàn kết và khát vọng độc lập của nhân dân cả nước. Tại Cần Thơ, mảnh đất trung tâm của vùng Tây Nam Bộ, khí thế cách mạng đã bùng lên mạnh mẽ, thể hiện rõ vai trò của quần chúng nhân dân, các tổ chức yêu nước và sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng.

Những tháng đầu năm 1945, phong trào yêu nước lan rộng trên toàn quốc. Tại Cần Thơ, các tổ chức cách mạng phát triển nhanh chóng. Trong bối cảnh phát xít Nhật đầu hàng quân Đồng Minh, chính quyền tay sai hoang mang cực độ, Đảng bộ Cần Thơ đã nắm bắt thời cơ lịch sử, xúc tiến các hoạt động chuẩn bị tổng khởi nghĩa. Tỉnh ủy Cần Thơ xác định“Phải khẩn trương xây dựng lực lượng, sẵn sàng đón thời cơ khởi nghĩa giành chính quyền”[1]. Đồng thời, các tổ chức quần chúng như Thanh niên Tiền phong, Phụ nữ cứu quốc, Nông dân cứu quốc… lần lượt được thành lập, thu hút hàng chục ngàn người tham gia.

Chỉ trong vòng một tháng sau khi Thanh niên Tiền phong ra đời tại Sài Gòn (5/1945), Cần Thơ đã có đến 70.000 người gia nhập tổ chức này. Đặc biệt, ngày 15/7/1945, tại sân vận động Cần Thơ, Đại hội Thanh niên Tiền phong lần thứ II được tổ chức long trọng với hơn 30.000 người tham dự, tạo nên khí thế cách mạng vô cùng sôi nổi[2]. Những tiếng hát “Tiếng gọi thanh niên” vang vọng trong không gian Cần Thơ như lời tuyên ngôn mạnh mẽ của thế hệ trẻ đứng lên đáp lời non sông.

Tranh sơn mài của họa sĩ Tô Dự vẽ cảnh bàn giao chính quyền về tay nhân dân ngày 26/8/1945 tại Dinh Xã Tây, Cần Thơ (Ảnh: Duy Khôi)

Đảng bộ Cần Thơ vào thời điểm này đã củng cố được hệ thống tổ chức với hơn 20 chi bộ và trên 50 đảng viên[3]. Bên cạnh việc phát triển tổ chức chính trị – xã hội, Tỉnh ủy còn chú trọng xây dựng lực lượng vũ trang và đẩy mạnh công tác tuyên truyền. Những tờ truyền đơn, khẩu hiệu cách mạng xuất hiện khắp nơi từ công sở đến chợ búa làm lan tỏa tinh thần đấu tranh trong từng ngõ ngách của thị xã.

Trong bối cảnh tình hình quốc tế chuyển biến thuận lợi: phát xít Đức bị đánh bại, Nhật Bản tuyên bố đầu hàng vô điều kiện, bộ máy thống trị tay sai ở Đông Dương rệu rã, Đảng ta phát động toàn quốc tổng khởi nghĩa.

Tại Cần Thơ, Tỉnh ủy khẩn trương tổ chức các cuộc họp để bàn phương án giành chính quyền. Ngày 17/8/1945, hội nghị Tỉnh ủy xác lập kế hoạch khởi nghĩa; đến ngày 19/8/1945, “Ủy ban Dân tộc Giải phóng” tỉnh Cần Thơ chính thức được thành lập do đồng chí Trần Ngọc Quế làm Chủ tịch[4].

Tiếp nối đà thắng lợi từ Hà Nội, Huế và Sài Gòn, phong trào cách mạng ở các tỉnh miền Tây dâng cao. Tại Cần Thơ, Tỉnh ủy nắm chắc tình hình và nhanh chóng quyết định thời điểm “ra quân”. Ngày 25/8/1945, cuộc họp bất thường của Tỉnh ủy đã chuẩn bị kế hoạch cuối cùng cho việc giành chính quyền[5].

Sáng ngày 26/8/1945, hơn 20.000 người dân từ các quận, huyện kéo về sân vận động Cần Thơ[6]. Cờ đỏ sao vàng rực rỡ, băng-rôn, biểu ngữ giăng đầy trời. Cuộc mít tinh lịch sử diễn ra trong bầu không khí sục sôi. Đồng chí Huỳnh Phan Hộ thay mặt Ủy ban Dân tộc Giải phóng phát động lời kêu gọi nhân dân đứng lên giành chính quyền.

Ngay sau đó, lực lượng cách mạng tổ chức tuần hành vũ trang tiến về dinh xã Tây. Trước sức mạnh và ý chí của quần chúng, Tỉnh trưởng Lưu Văn Tào tuyên bố giải tán chính quyền cũ và trao chính quyền cho nhân dân.

Chỉ hai ngày sau thắng lợi của cuộc khởi nghĩa, ngày 28/8/1945, Ủy ban Hành chính tỉnh Cần Thơ được thành lập do đồng chí Trần Văn Khéo giữ chức Chủ tịch. Chính quyền cách mạng nhanh chóng đi vào hoạt động, tổ chức bộ máy quản lý, giữ gìn an ninh trật tự và huy động nhân dân tham gia xây dựng đất nước mới độc lập.

Thắng lợi của cuộc khởi nghĩa tại Cần Thơ là một phần không thể thiếu trong tổng thể thành công vang dội của Cách mạng Tháng Tám, minh chứng rõ nét cho sự nhạy bén trong chỉ đạo và tinh thần đoàn kết của toàn thể nhân dân Cần Thơ. Địa chí Cần Thơ đã khẳng định: Cuộc khởi nghĩa tháng Tám ở Cần Thơ là đỉnh cao của phong trào cách mạng kéo dài từ năm 1929 đến năm 1945, thể hiện sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân dưới sự lãnh đạo tài tình của Đảng, Trung ương, Xứ ủy và Liên Tỉnh ủy[7].

Một góc thành phố Cần Thơ ngày nay về đêm 

Tám thập niên đã trôi qua, nhưng khí thế sục sôi của Cách mạng Tháng Tám tại Cần Thơ vẫn luôn sống mãi trong lòng người dân nơi đây. Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám tại Cần Thơ không chỉ là dấu mốc khẳng định vai trò lãnh đạo đúng đắn của Đảng, mà còn thể hiện sức mạnh của khối đại đoàn kết dân tộc. Đó là bài học về việc phát huy vai trò của quần chúng nhân dân trong sự nghiệp cách mạng, về sự chủ động nắm bắt thời cơ và tổ chức hành động một cách hiệu quả, linh hoạt. Những giá trị của cuộc khởi nghĩa ấy vẫn còn nguyên vẹn tính thời sự, đặc biệt trong công cuộc bảo vệ nền độc lập, xây dựng và phát triển đất nước hiện nay. Tinh thần ấy cần tiếp tục được khơi dậy, nhất là trong giáo dục thế hệ trẻ hôm nay những người kế tục lý tưởng cách mạng của cha anh đi trước.

Cách mạng Tháng Tám tại Cần Thơ là minh chứng sinh động cho tinh thần yêu nước, trí tuệ tổ chức và ý chí kiên cường của nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng. Một mùa thu cách mạng đã khơi nguồn cho những mùa xuân độc lập, khai sinh nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á.

Như lời thơ bất hủ của Nguyễn Đình Thi:

“Nước Việt Nam từ máu lửa

Rũ bùn đứng dậy sáng lòa!”

Cần Thơ mãi mãi tự hào góp mặt vào bản anh hùng ca ấy, nơi tinh thần cách mạng thấm đẫm trong từng con người, mảnh đất và dòng sông.