Đồng chí Lương Văn Tri là đảng viên thế hệ đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam. Trong quá trình hoạt động cách mạng, đồng chí Lương Văn Tri được giao phó nhiều trọng trách và đều hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. Đồng chí Lương Văn Tri là biểu tượng cao đẹp của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là tấm gương sáng của các thế hệ trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay

Tuổi trẻ hoài bão lớn, đảng viên thế hệ đầu tiên của Đảng

Đồng chí Lương Văn Tri (17/8/1910-29/9/1941) sinh trưởng trong gia đình nông dân dân tộc Tày có truyền thống yêu nước và hiếu học tại làng Bản Hẻo, xã Trấn Ninh, huyện Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn (nay là thôn Bản Hẻo, xã Điềm He, tỉnh Lạng Sơn). Sống trong cảnh nước mất, nhà tan, được tận mắt chứng kiến sự cai trị hà khắc, tàn bạo của thực dân Pháp và tay sai, Lương Văn Tri căm thù giặc sâu sắc và khao khát góp công sức giải phóng quê hương, đất nước.

Với bản tính hiếu học, Lương Văn Tri luôn là học sinh giỏi, được thầy giáo khen, bạn bè khâm phục và được chọn tuyển vào Trường tiểu học Pháp - Việt Lạng Sơn. Trong thời gian học ở đây, Lương Văn Tri tích cực tham gia phong trào đấu tranh đòi thực dân Pháp thả Phan Bội Châu (1925), để tang Phan Chu Trinh (1926).

Đầu năm 1928, đồng chí Lương Văn Tri bí mật sang Trung Quốc bắt liên lạc với ông Bùi Ngọc Thành, đại diện Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên hoạt động ở Bằng Tường, Long Châu, Nam Ninh (Quảng Tây, Trung Quốc) và được kết nạp vào Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên vào cuối năm 1928. Để tránh sự khủng bố của chính quyền Tưởng Giới Thạch, đồng chí Lương Văn Tri được bố trí vào làm việc tại xưởng cơ khí Nam Hưng (Nam Ninh, Quảng Tây, Trung Quốc).

Năm 1929, trước yêu cầu bức thiết của phong trào cách mạng, ngày 17/6/1929, Đông Dương Cộng sản Đảng ra đời. Đến cuối năm 1929, đồng chí Lương Văn Tri trở thành đảng viên của Đông Dương Cộng sản Đảng (một trong các tổ chức tiền thân của Đảng Cộng sản Việt Nam)1. Chi bộ Đông Dương cộng sản Đảng nhà máy cơ khí Nam Hưng được thành lập.

Ngày 03/02/1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời. Đồng chí Lương Văn Tri trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam khi mới 20 tuổi với hoài bão đóng góp công sức cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Gian chính Nhà lưu niệm đồng chí Lương Văn Tri tại xã Điềm He, tỉnh Lạng Sơn

Như vậy, đồng chí Lương Văn Tri từ một thanh niên yêu nước, đã sớm giác ngộ cách mạng và là một trong những đảng viên đầu tiên của Đông Dương Cộng sản Đảng, sau đó trở thành đảng viên thế hệ đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam và phấn đấu, trọn đời hy sinh vì sự nghiệp của Đảng và cách mạng Việt Nam.

Người chiến sĩ cộng sản kiên trung, bất khuất trọn đời vì sự nghiệp của Đảng và dân tộc

Sau khi trở thành đảng viên thế hệ đầu tiên, đồng chí Lương Văn Tri luôn sát cánh cùng với các đồng chí của mình khắc phục khó khăn, vượt qua sự kiểm soát gắt gao của mật thám Pháp và hoạt động sôi nổi, góp phần xây dựng Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tại vùng núi biên giới Việt - Trung2.

Trong những năm 1930-1931, được sự hỗ trợ tích cực của các quần chúng trung kiên người Việt Nam sống trên đất Trung Quốc3, các đồng chí Hoàng Văn Thụ, Lương Văn Tri xây dựng được 3 tổ chức quần chúng trung kiên ở Lũng Nghịu (Bằng Tường, Trung Quốc) và phát triển các tổ quần chúng ở xóm Khưa Lếch (Bằng Tường, Trung Quốc). Đồng chí Lương Văn Tri còn bí mật về châu Văn Uyên (Lạng Sơn) gây dựng cơ sở và đã gây dựng được các cơ sở cách mạng đầu tiên ở Khưa Đa, Ma Mèo, Tà Lài thuộc xã Tân Yên, châu Văn Uyên (Lạng Sơn).

Trước sự khủng bố tàn bạo của thực dân Pháp, nhất là đối với khu vực biên giới Việt - Trung, đồng chí Lương Văn Tri không hề run sợ, mà vẫn kiên trì bám sát địa bàn hoạt động, rút về làm việc tại xưởng dệt Định Hưng ở Long Châu (Quảng Tây, Trung Quốc). Cuối năm 1931, đồng chí Lương Văn Tri được Chi bộ Đảng vùng núi biên giới Việt - Trung cử đi đào tạo ở Trường Quân sự Nam Ninh (Trung Quốc) và phụ trách tổ cán bộ học tập tại đây giai đoạn 1931-19354.

Sau khi tốt nghiệp, năm 1935, đồng chí Lương Văn Tri trở lại xưởng dệt Định Hưng ở Long Châu và thường xuyên đến biên giới Cao Bằng, Lạng Sơn phát triển cơ sở cách mạng; tham gia Ban chỉ đạo và được phân công phụ trách phong trào cách mạng ở Cao Bằng, Lạng Sơn...

Thực hiện nhiệm vụ của Đảng giao phó, từ cuối năm 1936 đến giữa năm 1938, đồng chí Lương Văn Tri từ Lũng Nghịu (Bằng Tường, Trung Quốc) về Bắc Sơn, Tràng Định (Lạng Sơn) tuyên truyền, vận động, lựa chọn thanh niên yêu nước đưa sang Long Châu dự các lớp huấn luyện cách mạng do Đảng bộ đặc biệt Long Châu tổ chức. Được sự hỗ trợ tích cực của nhóm thanh niên trung kiên yêu nước5, sau hai tháng tích cực tuyên truyền, vận động, đồng chí Hoàng Văn Thụ và đồng chí Lương Văn Tri đã xây dựng được các cơ sở chính quyền cách mạng ở các xã Vũ Lăng, Vũ Lễ, Hữu Vĩnh, Nghi Viễn, Hưng Vũ... Đặc biệt, ngày 25/9/1936, Chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Vũ Lăng (Bắc Sơn) được thành lập gồm 4 đồng chí (Đường Kỳ Tân, Nguyễn Văn Phòng, Đương Văn Tư, Hoàng Doãn Tạo), do đồng chí Đường Kỳ Tân làm Bí thư. Sự kiện này góp phần mở rộng địa bàn cách mạng, tạo địa bàn liên lạc quan trọng cho Xứ ủy Bắc Kỳ chỉ đạo phát triển phong trào cách mạng của 3 tỉnh Lạng Sơn, Cao Bằng và Thái Nguyên, từng bước nối liền với phong trào cách mạng các tỉnh miền xuôi, với trung tâm Hà Nội.

Từ cuối năm 1936 đến giữa năm 1938, đồng chí Lương Văn Tri được phân công chỉ đạo xây dựng phong trào quần chúng cách mạng ở huyện Tràng Định (Lạng Sơn) và đã vận động được nhiều thanh niên yêu nước như Bế Văn Bính, Mỗ Văn Hải, Lương Như Ý... Đến ngày 11/4/1938, chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Tràng Định ra đời, đồng chí Bế Văn Bính được chỉ định làm Bí thư.

Như vậy, từ năm 1931 đến giữa năm 1938, đồng chí Lương Văn Tri đã có nhiều đóng góp cho sự ra đời những chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên ở Lạng Sơn, góp phần quan trọng vào việc lãnh đạo, chỉ đạo sự phát triển phong trào cách mạng của các tỉnh biên giới Việt - Trung, tạo tiền đề cho việc xây dựng căn cứ địa và hoạt động của phong trào cách mạng những năm tiếp theo. Xứ ủy Bắc Kỳ đánh giá cao đóng góp của đồng chí Lương Văn Tri đối với hoạt động của Chi bộ Đảng Cộng sản Việt Nam ở vùng núi biên giới Việt - Trung giai đoạn 1931-1938.

Tuổi trẻ Lạng Sơn dâng hương tại Tượng đài đồng chí Lương Văn Tri tại xã Văn Quan, tỉnh Lạng Sơn

Cuối tháng 11/1939, Bí thư Xứ ủy Bắc Kỳ Hoàng Văn Thụ phân công đồng chí Ngô Thế Sơn, Xứ ủy viên liên hệ với đồng chí Mã Khánh Phương đón đồng chí Lương Văn Tri từ Long Châu (Trung Quốc) về nước. Ngay sau khi về nước, đồng chí Lương Văn Tri đã được Trung ương chỉ định là Ủy viên Ban Thường vụ Xứ ủy, phụ trách công tác quân sự, chỉ đạo tổ chức mở các lớp huấn luyện quân sự.

Năm 1940, đồng chí Lương Văn Tri trực tiếp tổ chức một số lớp huấn luyện quân sự cho cán bộ Xứ ủy Bắc Kỳ và một số tỉnh phía bắc. Đồng chí Lương Văn Tri vừa là cán bộ quản lý, vừa là người trực tiếp huấn luyện kiến thức cho các học viên6. Kỹ năng truyền đạt, trình độ, kiến thức của đồng chí Lương Văn Tri đã bộc lộ rõ tư chất khoa học, bản lĩnh sáng tạo và tầm nhìn chiến lược về quân sự.

Ngày 27/9/1940, khởi nghĩa Bắc Sơn bùng nổ và làm cho kẻ thù hoang mang. Nhưng nổ ra trong điều kiện thời cơ cách mạng chưa chín muồi nên khởi nghĩa Bắc Sơn cuối cùng thất bại. Thực hiện nghị quyết của Hội nghị Trung ương Đảng (họp từ ngày 06 đến ngày 09/11/1940) về thành lập đội du kích Bắc Sơn, đầu năm 1941, đồng chí Lương Văn Tri được đảm nhận chức Chỉ huy trưởng Đội du kích Bắc Sơn có nhiệm vụ củng cố Đội du kích và xây dựng căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai.

Sau khi nắm tình hình, đồng chí Lương Văn Tri chỉ đạo củng cố đội du kích Bắc Sơn, sắm thêm vũ khí và mở một số lớp huấn luyện quân sự, chính trị cho Đội du kích Bắc Sơn, cán bộ các tỉnh Thái Nguyên, Bắc Giang, Bắc Ninh. Với sự hoạt động năng nổ của đồng chí Lương Văn Tri và một số cán bộ tăng cường của Xứ ủy Bắc Kỳ, trong một thời gian ngắn, cơ sở cách mạng và phong trào đấu tranh ở các xã Vũ Lăng, Vũ Lễ, Hữu Vĩnh, Ngư Viễn (Bắc Sơn) và Lâu Thượng, Phú Thượng, Tràng Xá (Võ Nhai) phát triển và trở thành căn cứ địa vững mạnh của Đội du kích.

Ngày 23/02/1941, Đội cứu quốc quân Bắc Sơn ra đời tại căn cứ Khuổi Nọi, xã Vũ Lễ, huyện Bắc Sơn (nay là xã Vũ Lễ, tỉnh Lạng Sơn) gồm 32 người, do đồng chí Lương Văn Tri làm Chỉ huy trưởng, đồng chí Chu Văn Tấn làm Chỉ huy phó. Với vai trò Chỉ huy trưởng, đồng chí Lương Văn Tri đã có nhiều đóng góp trong việc phát triển phong trào cách mạng, căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai được xây dựng, củng cố vững chắc, trở thành căn cứ địa cách mạng của cả nước.

Trước sự phát triển mạnh mẽ của phong trào cách mạng, ngày 25/7/1941, thực dân Pháp huy động lực lượng đàn áp khốc liệt quy mô lớn đối với căn cứ địa Bắc Sơn - Võ Nhai. Nhiều làng bản bị đốt phá, nhiều quần chúng cách mạng bị giết, bị bắt và bị tra tấn dã man. Để bảo toàn lực lượng, đồng chí Phùng Chí Kiên, Chỉ huy trưởng và đồng chí Lương Văn Tri, Chính trị viên Đội cứu quốc quân Bắc Sơn đã họp bàn với Đảng bộ Bắc Sơn quyết định rút toàn bộ Đội cứu quốc quân chia làm 2 phân đội theo hai hướng lên Cao Bằng và ra khu vực biên giới Việt - Trung.

Ngày 10/8/1941, phân đội do đồng chí Lương Văn Tri và đồng chí Phùng Chí Kiên chỉ huy rút sang Bình Gia (Lạng Sơn) qua Na Rì, Ngân Sơn (Bắc Kạn) để lên Cao Bằng. Nhưng do một tên chánh tổng phản động ở châu Na Rì khai báo, nên đồng chí Lương Văn Tri và các đồng chí của mình bị địch bao vây. Trong cuộc chiến đấu anh dũng, đồng chí Phùng Chí Kiên đã hy sinh, đồng chí Lương Văn Tri bị thương nặng và bị địch bắt giam ở nhà tù Cao Bằng. Thực dân Pháp dùng mọi cực hình tra tấn buộc đồng chí phải khai báo hoạt động của tổ chức cơ sở đảng và phong trào cách mạng nhưng đồng chí không một lời khai báo để bảo vệ tổ chức cơ sở đảng, phong trào cách mạng và hy sinh ngày 29/9/1941.

Cuộc đời, sự nghiệp cách mạng và tấm gương hy sinh anh dũng, kiên cường của đồng chí Lương Văn Tri là biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng và mãi mãi là tấm gương sáng ngời cho các thế hệ, nhất là thế hệ trẻ học tập, noi theo, góp phần xây dựng Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa ngày càng giàu đẹp, văn minh.