Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, là lực lượng nòng cốt trong việc tập hợp, đoàn kết các tầng lớp nhân dân, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. Qua 40 năm đổi mới, Đảng Cộng sản Việt Nam đã nhận thức ngày càng sâu sắc hơn về vai trò này, coi đây là một trong những trụ cột của hệ thống chính trị, góp phần thực hiện phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Trong bối cảnh đổi mới toàn diện, hội nhập quốc tế và chuyển đổi số, việc xây dựng, đổi mới MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội không chỉ là yêu cầu cấp thiết mà còn là động lực thúc đẩy Việt Nam cường thịnh, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.
Những quan điểm chủ yếu về xây dựng, đổi mới MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội trong Dự thảo Báo cáo tổng kết 40 năm đổi mới:
Một là, sự phát triển nhận thức lý luận về vai trò của MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội trong việc phát huy nền dân chủ xã hội chủ nghĩa và khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Dự thảo nhấn mạnh, qua 40 năm đổi mới, Đảng Cộng sản Việt Nam đã có những bước phát triển quan trọng trong nhận thức về hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, coi MTTQVN là tổ chức liên minh chính trị rộng rãi, đại diện cho quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân. Các tổ chức chính trị - xã hội như Công đoàn, Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Nông dân... được coi là lực lượng nòng cốt, góp phần phát huy sức mạnh của nhân dân, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Nhận thức này đã chuyển từ tập trung vào vai trò vận động, tuyên truyền sang “đổi mới tổ chức, nội dung và phương thức hoạt động, mở rộng, đa dạng hóa các hình thức vận động, tập hợp nhân dân, củng cố và phát huy khối đại đoàn kết toàn dân tộc, hướng mạnh về cơ sở với phương châm ‘Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng’” [1]. Đặc biệt, trong bối cảnh mới, MTTQVN và các tổ chức cần thích ứng với chuyển đổi số, “sử dụng có hiệu quả các phương tiện thông tin đại chúng, mạng xã hội theo hướng thiết thực, tăng cường đồng thuận, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ XHCN” [2].
Hai là, những thành tựu và hạn chế trong thực tiễn xây dựng, đổi mới MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội.
Qua 40 năm, MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội đã đạt nhiều thành tựu quan trọng: Tập hợp, đoàn kết rộng rãi các tầng lớp nhân dân, góp phần vào ổn định chính trị - xã hội, phát triển kinh tế - văn hóa, bảo vệ Tổ quốc. Các phong trào thi đua yêu nước, cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh” đã huy động nguồn lực to lớn từ nhân dân, kiều bào, góp phần giảm nghèo, cải thiện đời sống. Vai trò giám sát, phản biện xã hội được nâng cao, với sự tham gia tích cực vào xây dựng chính sách, pháp luật, “tích cực tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, tăng cường đối ngoại nhân dân” [3]. Tuy nhiên, Dự thảo cũng chỉ rõ hạn chế: Một số tổ chức hoạt động chưa thực sự đổi mới, còn hình thức, chưa hướng mạnh về cơ sở; khả năng tập hợp lực lượng trong bối cảnh đa dạng hóa xã hội còn hạn chế; hiệu quả sử dụng công nghệ số, mạng xã hội để vận động nhân dân chưa cao, dẫn đến một số bất cập trong củng cố niềm tin và đồng thuận.
Ba là, định hướng giải pháp tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, đổi mới MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội trong giai đoạn mới.
Dự thảo đề xuất các phương thức cụ thể: (1) “Tạo sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức, hành động của các cấp uỷ đảng, hệ thống chính trị về công tác dân vận; đổi mới nội dung, phương thức tuyên truyền, vận động” [4]; mở rộng hình thức tập hợp nhân dân, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc theo phương châm “Dân biết, dân bàn...”; tăng cường đối ngoại nhân dân, phát huy vai trò kiều bào. (2) “Thực hiện tốt vai trò giám sát, phản biện xã hội, đại diện bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của đoàn viên, hội viên” [5]; tích cực tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh. (3) Tích hợp chuyển đổi số vào hoạt động, sử dụng mạng xã hội để tuyên truyền, vận động. (4) Xây dựng chiến lược phát huy khối đại đoàn kết toàn dân tộc đến năm 2030, tầm nhìn 2045, phù hợp với kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Một số kiến nghị bổ sung cho Dự thảo tổng kết 40 năm đổi mới
Các nội dung trên đã khá toàn diện, phản ánh sự phát triển lý luận và thực tiễn về MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội. Tuy nhiên, trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, chuyển đổi số mạnh mẽ và bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, để phát huy tối đa vai trò cầu nối, động lực của MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội trong sự nghiệp xây dựng Việt Nam cường thịnh, Dự thảo cần được bổ sung, hoàn thiện thêm một số nội dung then chốt, mang tính chiến lược và đột phá, nhằm nâng tầm hiệu quả hoạt động, đáp ứng yêu cầu mới của thời đại.
Một là, cần bổ sung mục tiêu cụ thể, rõ ràng của việc xây dựng, đổi mới MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội, gắn liền với mục tiêu quốc gia trong kỷ nguyên mới
Dự thảo đã nêu định hướng chung về đổi mới tổ chức, phương thức hoạt động, nhưng chưa xác định rõ mục tiêu tổng quát, xuyên suốt của khối đại đoàn kết toàn dân tộc mà MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội là lực lượng nòng cốt tổ chức thực hiện. Do đó, cần bổ sung mục tiêu: MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội phải trở thành hệ thống tổ chức chính trị - xã hội hiện đại, linh hoạt, sáng tạo, có khả năng tập hợp toàn diện mọi tầng lớp nhân dân trong và ngoài nước, tạo sức mạnh tổng hợp để thực hiện thắng lợi mục tiêu “đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao” [6], vì một Việt Nam hòa bình, độc lập, thống nhất, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội.
Mục tiêu này không chỉ đồng bộ với tầm nhìn kỷ nguyên vươn mình được Đảng xác định tại Đại hội lần thứ XIV sắp tới, mà còn là điểm tương đồng cốt lõi để quy tụ mọi giai cấp, tầng lớp, dân tộc, tôn giáo, kiều bào - bất kể khác biệt về lợi ích, quan điểm - vào một khối đại đoàn kết vững chắc. Đây chính là cơ sở chính trị - tư tưởng để MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội nâng cao tính chiến đấu, tính thuyết phục, tính hiệu quả trong vận động nhân dân, từ đó, củng cố niềm tin, tăng cường đồng thuận xã hội - nền tảng cho sự ổn định và phát triển bền vững của đất nước.
Hai là, cần bổ sung phương thức đổi mới hoạt động của MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội trên mọi môi trường, đặc biệt là môi trường số, hội nhập quốc tế và đối ngoại nhân dân
Trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, trí tuệ nhân tạo, chuyển đổi số đang tác động sâu sắc đến mọi lĩnh vực đời sống, Dự thảo cần bổ sung phương thức then chốt: “xây dựng, đổi mới MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội trên mọi môi trường, mọi nền tảng, đặc biệt là không gian mạng và các nền tảng số toàn cầu”. Cụ thể:
Phát huy tối đa vai trò của môi trường số trong vận động, tập hợp nhân dân: từ việc sử dụng mạng xã hội, nền tảng trực tuyến để tuyên truyền đường lối, chính sách, đến tổ chức các phong trào thi đua, cuộc vận động trên không gian mạng với hình thức sáng tạo, gần gũi, dễ lan tỏa. Thực tiễn gần đây cho thấy, chỉ với những hành động đơn giản như “thả tim”, “like”, “đặt avatar cờ Tổ quốc” trên mạng xã hội, hàng triệu người Việt Nam trong và ngoài nước đã thể hiện tinh thần đoàn kết, tự hào dân tộc trong các sự kiện lớn của đất nước. Đây là minh chứng sống động cho sức mạnh đại đoàn kết trên không gian số - một hiện thực khách quan cần được Đảng, MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội nghiên cứu, tổng kết, nhân rộng thành phương thức hoạt động thường xuyên, hiệu quả.
Tăng cường đối ngoại nhân dân trên nền tảng số và hội nhập quốc tế: MTTQVN cần chủ động xây dựng các kênh kết nối số với cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài (hiện có hơn 6 triệu người tại 130 quốc gia và vùng lãnh thổ), để họ thành lực lượng tiên phong trong vận động nguồn lực trí tuệ, tài chính, công nghệ phục vụ phát triển đất nước. Đồng thời, cần phát huy vai trò đối ngoại nhân dân trong các diễn đàn đa phương, khu vực, góp phần nâng cao vị thế Việt Nam, bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc trên trường quốc tế.
Xây dựng cơ chế phối hợp liên thông giữa MTTQVN, các tổ chức chính trị - xã hội với các cơ quan Đảng, Nhà nước trong môi trường số, nhằm kịp thời phát hiện, xử lý các luồng thông tin tiêu cực, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, củng cố niềm tin nhân dân.
Việc bổ sung phương thức này không chỉ phù hợp với định hướng xây dựng “xã hội số”, “công dân số” mà Đảng và Nhà nước đang quyết liệt triển khai, mà còn là yêu cầu sống còn để MTTQVN và các tổ chức chính trị - xã hội giữ vững vai trò cầu nối, không bị tụt hậu trước sự thay đổi nhanh chóng của thời đại số. Chỉ khi hoạt động trên mọi không gian - thực và ảo, trong nước và quốc tế - thì khối đại đoàn kết toàn dân tộc mới thực sự trở thành sức mạnh vô địch, là ngọn nguồn mọi thắng lợi trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa./.
Tài liệu tham khảo:
[1] Xem: Dự thảo Báo cáo tổng kết, phần 3.4.3, tr.78
[2] Xem: Dự thảo Báo cáo tổng kết, phần 5.3.3, tr.121
[3] Xem: Dự thảo Báo cáo tổng kết, phần 3.3.3, tr.122
[4] Xem: Dự thảo Báo cáo tổng kết, phần 5.3.3, tr.121
[5] Xem: Dự thảo Báo cáo tổng kết, phần 3.3.3, tr.122
[6] Xem: Dự thảo Báo cáo chính trị Đại hội lần thứ XIV của Đảng (dẫn chiếu từ Dự thảo tổng kết 40 năm đổi mới).
