Người khai mở con đường huyền thoại trên biển

Trong lịch sử kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, đường Hồ Chí Minh trên biển được mệnh danh là con đường huyền thoại, cùng với tuyến đường Hồ Chí Minh trên bộ, thể hiện quyết tâm của hậu phương miền Bắc chi viện tiền tuyến lớn miền Nam, trở thành một trong những biểu tượng sáng ngời của trí tuệ, bản lĩnh và ý chí quyết thắng của dân tộc Việt Nam

Đoàn 559 thành lập đã góp phần khai thông tuyến vận tải trên bộ vào chiến trường miền Nam. Tuy nhiên, đối với các tỉnh vùng duyên hải miền Trung và Nam Bộ, việc chi viện bằng đường bộ vô cùng khó khăn và không hiệu quả. Do đó, Bộ Chính trị và Tổng Quân ủy chủ trương nhanh chóng mở tuyến đường vận chuyển chiến lược trên Biển Đông, dù biết sẽ rất gian nan, nguy hiểm, nhưng có ưu thế về tốc độ, thời gian, đáp ứng kịp thời yêu cầu của chiến trường.

Tháng 7/1959, Tiểu đoàn vận tải thuỷ 603 được thành lập, gồm 107 cán bộ, chiến sĩ, có nhiệm vụ nghiên cứu, tìm phương thức vận chuyển vũ khí bằng đường biển chi viện cho miền Nam.

Tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển bắt đầu hình thành, gắn với nhiều tên tuổi cán bộ, chiến sĩ đầu tiên, trong đó có Bông Văn Dĩa, một người con của miền sông nước Nam Bộ.

Bông Văn Dĩa sinh năm 1905 tại xã Tân Ân, tỉnh Cà Mau. Ông từng tham gia các tổ chức yêu nước ở địa phương, năm 1940, ông được kết nạp vào Đảng, tham gia khởi nghĩa Hòn Khoai, bị thực dân Pháp bắt giam, đày ra Côn Đảo.

Những năm sau Cách mạng Tháng Tám 1945, ông được giao cùng với đồng đội tổ chức nhiều chuyến tàu vượt biển sang Thái Lan trao đổi, thu mua vũ khí, vận chuyển về phục vụ chiến trường miền Nam.

Ông được đồng đội gọi là “kỳ nhân của biển Cà Mau”, bởi khả năng định hướng, đi đêm, tránh địch, cập bến chính xác trong những điều kiện cực kỳ khó khăn. Sự am hiểu thiên nhiên biển cả, kết hợp với lòng trung thành tuyệt đối với cách mạng, ông trở thành người được các cấp ủy và tổ chức tin tưởng giao nhiều nhiệm vụ đặc biệt.

Anh hùng Bông Văn Dĩa

Ngày 19/5/1959, Tổng Quân ủy quyết định thành lập Đoàn vận tải quân sự trên bộ xuyên Trường Sơn (mang mật danh Đoàn 559), vận chuyển sức người, sức của từ hậu phương miền Bắc cho tiền tuyến miền Nam đánh Mỹ.

Nhận thấy khả năng thực tế trước mắt cũng như lâu dài tuyến vận tải trên bộ khó có thể đáp ứng được nhu cầu vũ khí và lực lượng cho địa bàn chiến trường Nam Bộ, tháng 7/1959, Bộ Chính trị, trực tiếp là Tổng Quân ủy, quyết định mở đường vận tải quân sự chiến lược trên biển (mang mật danh 759). Lực lượng ngày đầu thành lập là Tiểu đoàn vận tải 603, hoạt động dưới danh nghĩa “Tập đoàn đánh cá sông Gianh”, đứng chân tại thôn Thanh Khê, xã Thanh Thạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình.

Cuối năm 1959, công tác chuẩn bị cho nhiệm vụ vận chuyển cơ bản hoàn thành. Đại đội 1, Tiểu đoàn 603 tổ chức chuyến thuyền vượt biển đầu tiên, nhiệm vụ chở 5 tấn vũ khí và thuốc men cho Khu V. Chuyến vượt biển đầu tiên này chưa thành công.

Nhận thấy phương thức vận tải thủ công ven biển, chở vũ khí bằng thuyền buồm không đáp ứng được yêu cầu đảm bảo tuyệt đối bí mật, an toàn, Quân ủy Trung ương quyết định Tiểu đoàn 603 tạm ngừng hoạt động. Đồng thời, Quân ủy Trung ương và Bộ Quốc phòng chỉ đạo nghiên cứu tìm phương thức vận chuyển mới trên cơ sở tổ chức chặt chẽ, tính toán, lựa chọn nhiều phương án cho mỗi hành trình.

Tháng 2/1961, Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương chỉ thị cho các tỉnh ven biển ở miền Trung và Nam Bộ chủ động chuẩn bị bến, bãi và tổ chức đưa thuyền vượt biển ra miền Bắc, vừa thăm dò, nghiên cứu, xác định tuyến đường... Theo đó, các tỉnh Bến Tre, Trà Vinh, Bạc Liêu (Cà Mau), Bà Rịa gấp rút chuẩn bị lực lượng, tàu, thuyền ra Bắc nhận vũ khí.

Tháng 8/1961, Bông Văn Dĩa vượt biển ra Bắc, sau đó về lại Cà Mau tìm bến đáp cho tàu “không số”. Sau khi nghiên cứu, khảo sát, ông cùng Khu ủy 9 xác định: So với Hòn Ông, Hòn Bà, Thổ Chu, Hòn Chuối, Nam Du, chỉ có cửa Vàm Lũng là khá an toàn, khi nước lớn có thể vào tận nơi, lại là chỗ địch khó càn tới. Khu uỷ 9 quyết định chọn cửa Vàm Lũng là nơi cập bến. Bông Văn Dĩa cùng 5 thủy thủ quay trở ra miền Bắc, chuyến đi trinh sát, mở đường từ Bắc vào Nam đã thành công.

Sau khi nghiên cứu, phân tích, đánh giá kỹ tình hình các chuyến đi thăm dò hai chiều Nam - Bắc, Bắc - Nam và chỉ đạo chặt chẽ công tác chuẩn bị tàu, thuyền, xây dựng phương án, Quân ủy Trung ương, trực tiếp là Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành Trung ương Đảng Lê Duẩn, đã lựa chọn đồng chí Bông Văn Dĩa phụ trách chiếc tàu đầu tiên chở vũ khí vào Nam.

Đêm 12/10/1962, chiếc tàu “Phương Đông 1”, gồm 10 thủy thủ dưới sự chỉ huy của Thuyền trưởng Lê Văn Một, Chính trị viên Bông Văn Dĩa chở gần 30 tấn vũ khí rời bến Đồ Sơn (Hải Phòng) đi về phương Nam. Đến sáng 19/10/1962, tàu vào tới Vàm Lũng (Cà Mau) an toàn.

Tàu “Phương Đông 1” đã đi vào lịch sử, bởi đây là con tàu chính thức khai thông tuyến vận tải quân sự đường biển - tuyến vận tải chiến lược - Đường Hồ Chí Minh trên biển. Sau chuyến đi thành công của tàu “Phương Đông 1”, ba chiếc tàu khác cập bến Cà Mau an toàn.

Một con tàu "không số" vận chuyển vũ khí vào miền Nam (Ảnh tư liệu)

Sự kiện những chuyến tàu chở vũ khí đầu tiên bằng đường biển thành công và an toàn đã chứng tỏ quyết định của Bộ Chính trị và Quân ủy Trung ương mở con đường vận chuyển chiến lược trên biển, tổ chức hoạt động chi viện từ miền Bắc cho miền Nam bằng đường biển là đúng đắn, sáng tạo và kịp thời, thể hiện tầm nhìn chiến lược trong lãnh đạo, chỉ đạo cuộc chiến tranh cách mạng chống đế quốc Mỹ xâm lược.

Thực tế chứng minh: từ năm 1962 đến 1975, tuyến vận tải này đã thực hiện hơn 1.800 chuyến tàu, vận chuyển hơn 150.000 tấn vũ khí, hàng hóa, cán bộ, chiến sĩ vào Nam, góp phần to lớn vào thắng lợi cuối cùng của cuộc kháng chiến giải phóng dân tộc[1].

Trong suốt thời gian đó, hình ảnh người thuyền trưởng lão luyện Bông Văn Dĩa luôn được nhắc đến như biểu tượng của tinh thần dũng cảm, sáng tạo và tuyệt đối trung thành với cách mạng.

Ghi nhận những công lao to lớn của ông đối với sự nghiệp cách mạng, năm 1967, Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã phong tặng Bông Văn Dĩa danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Đây không chỉ là phần thưởng cao quý cho cá nhân ông, mà còn là sự tri ân đối với lớp người tiên phong trên mặt trận vận tải chiến lược, những người đã làm nên “Đường Hồ Chí Minh trên biển” – kỳ tích hiếm có trong lịch sử chiến tranh thế giới hiện đại.

Trong hành trình kiến tạo con đường huyền thoại đó, một con người mà tên tuổi gắn liền với chuyến mở đường đầu tiên, đánh dấu sự thành hình của tuyến vận tải chiến lược vĩ đại này, đó là Bông Văn Dĩa, người con của vùng đất cực Nam Tổ quốc, người đặt viên gạch đầu tiên cho con đường huyền thoại trên biển nối liền ý chí thống nhất hai miền của cách mạng Việt Nam.