Phát triển kinh tế tư nhân - động lực quan trọng để hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường

Bước tiến trong tư duy lý luận của Đảng về kinh tế tư nhân

Tư duy lý luận của Đảng về kinh tế tư nhân đã có những chuyển biến căn bản, phản ánh sự vận động linh hoạt, sáng tạo trên nền tảng kiên định chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối đổi mới phù hợp với thực tiễn phát triển đất nước. Kinh tế tư nhân đã trải qua một hành trình dài từ chỗ bị xem là “tàn dư” của chế độ cũ đến việc được công nhận là “động lực quan trọng nhất” của nền kinh tế quốc dân.

 Trước năm 1986, trong bối cảnh nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, kinh tế tư nhân bị hạn chế phát triển, thậm chí bị xem là đối tượng cần cải tạo, xóa bỏ. Quan điểm cứng nhắc này đã kìm hãm sức sáng tạo và nguồn lực xã hội, dẫn đến kinh tế rơi vào tình trạng trì trệ, đời sống nhân dân khó khăn. Đại hội VI (1986) đã mở ra bước ngoặt lớn về đổi mới tư duy, khi lần đầu tiên thừa nhận kinh tế tư nhân là một thành phần khách quan, tất yếu trong nền kinh tế nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường, dưới sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng xã hội chủ nghĩa.

Từ Đại hội VII (1991) đến Đại hội XI (2011), nhận thức của Đảng tiếp tục được hoàn thiện, kinh tế tư nhân được xác định là một thành phần quan trọng, “được khuyến khích phát triển” trong khuôn khổ pháp luật. Đại hội XII (2016) đánh dấu bước tiến mạnh mẽ, khi lần đầu tiên Đảng ta khẳng định “kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế”[1] . Đây là bước chuyển quan trọng về nhận thức, thể hiện sự tin tưởng vào vai trò, vị thế của khu vực này trong thúc đẩy tăng trưởng, giải quyết việc làm và đổi mới sáng tạo.

Đại hội XIII (2021) Đảng tiếp tục nhấn mạnh việc “xóa bỏ mọi rào cản, định kiến, tạo mọi điều kiện thuận lợi để phát triển kinh tế tư nhân”. Đặc biệt, Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị đã xác lập kinh tế tư nhân là “trụ cột” và “động lực quan trọng nhất”  của nền kinh tế quốc gia. Quan điểm này thể hiện rõ bước phát triển về lý luận trên cơ sở tổng kết từ thực tiễn 40 năm đổi mới, khẳng định vai trò tất yếu, không thể phủ nhận của kinh tế tư nhân trong tiến trình phát triển đất nước. Sự đổi mới này không phải là “chệch hướng” hay mâu thuẫn với định hướng xã hội chủ nghĩa, mà ngược lại, là giải pháp hiệu quả để đưa kinh tế tư nhân thành đòn bẩy cho một Việt Nam thịnh vượng, hùng cường.

Đóng góp và thách thức của kinh tế tư nhân

Kinh tế tư nhân đóng vai trò thiết yếu trong việc củng cố nền tảng tài chính quốc gia thông qua những đóng góp đáng kể vào ngân sách nhà nước, đồng thời thúc đẩy tăng trưởng GDP, tạo việc làm, và khuyến khích đổi mới sáng tạo. Với gần và khoảng 1 triệu doanh nghiệp 5 triệu hộ kinh doanh cá thể, khu vực này hiện đóng góp: 51% GDP của nền kinh tế, hơn 30% ngân sách nhà nước, tạo ra hơn 40 triệu việc làm, chiếm hơn 82% tổng số lao động trong nền kinh tế, đóng góp gần 60% vốn đầu tư toàn xã hội.

Nguồn thu ngân sách từ kinh tế tư nhân tăng trưởng ấn tượng trong giai đoạn 2010-2020: năm 2010 chỉ đạt 70 nghìn tỷ đồng, chiếm 11,9% tổng thu ngân sách nhà nước.. đến năm 2020 đạt 247,1 nghìn tỷ đồng, chiếm 16,36% và gấp 3,5 lần năm 2010” . Những con số này không chỉ phản ánh sự tăng trưởng về mặt tài chính, mà còn thể hiện vai trò chiến lược của kinh tế tư nhân trong việc củng cố nguồn lực tài chính quốc gia, hỗ trợ thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế và xã hội.

Vươn ra toàn cầu: Từ mô hình kinh tế nhỏ đến thương hiệu quốc tế

Doanh nghiệp tư nhân Việt Nam đang từng bước đưa thương hiệu Việt vươn xa trên bản đồ kinh tế thế giới. VinFast trong vài năm, không chỉ sản xuất ô tô mà còn trở thành biểu tượng cho tham vọng đưa thương hiệu Việt sánh vai với các tập đoàn công nghiệp hàng đầu thế giới. Viettel tiên phong trong công nghệ 5G, đưa Việt Nam vào top 10 quốc gia triển khai sớm nhất, đóng vai trò hạt nhân trong chuyển đổi số quốc gia. FPT đẩy mạnh xuất khẩu phần mềm,  đào tạo nhân lực công nghệ, đưa Việt Nam trở thành trung tâm tri thức công nghệ khu vực.

Theo số liệu từ Sở Giao dịch Chứng khoán TP.HCM (HoSE) ngày 30/6/2021, Việt Nam có 4 doanh nghiệp đạt mức vốn hóa trên 10 tỷ USD, trong đó 3 cái tên nổi bật thuộc khu vực tư nhân là Tập đoàn Vingroup, Công ty Vinhomes và Tập đoàn Hòa Phát. Hiện nay, Việt Nam có khoảng 29 doanh nghiệp tư nhân có giá trị vốn hóa trên thị trường chứng khoán vượt con số 1 tỷ USD, có 6 tỷ phú tham gia vào câu lạc bộ tỷ phú thế giới năm 2021.

Kinh tế tư nhân là lực lượng tiên phong trong hội nhập quốc tế, tận dụng các hiệp định thương mại tự do như CPTPP và EVFTA. Trường Hải (Thaco) xuất khẩu xe buýt và linh kiện ô tô sang ASEAN, trong khi Vietjet, FLC, và Vinamilk không chỉ phát triển thị trường nội địa mà đã bước ra toàn cầu, tham gia chuỗi giá trị quốc tế. Những thành tựu này giúp Việt Nam không chỉ là “người chơi” mà còn là “nhà kiến tạo” trên sân chơi kinh tế toàn cầu.

Thách thức và khát vọng vươn xa

Mặc dù đạt nhiều thành tựu, kinh tế tư nhân vẫn đối mặt với các thách thức lớn: Trước hết, quy mô nhỏ và năng lực cạnh tranh hạn chế. Đa số doanh nghiệp Việt Nam là vừa, nhỏ hoặc siêu nhỏ, khó tích lũy vốn và đầu tư công nghệ. Thứ hai, thiếu liên kết. Các doanh nghiệp chưa hình thành sự phối hợp chặt chẽ, thiếu tiếng nói chung để nâng cao năng lực cạnh tranh tập thể. Thứ ba, trình độ quản lý và công nghệ còn lạc hậu. Nhiều chủ doanh nghiệp thiếu đào tạo chuyên môn, dựa vào kinh nghiệm, trong khi đầu tư cho đổi mới công nghệ chỉ chiếm 0,3% doanh thu. Thứ tư, các doanh nghiệp vừa và nhỏ thường xuyên đối mặt với khó khăn về dòng tiền và tiếp cận tín dụng. Đồng thời, những rào cản hành chính, dù đã cải thiện, “chi phí không chính thức” và thủ tục hành chính vẫn là gánh nặng lớn.

Để kinh tế tư nhân góp phần hiện thực hóa khát vọng Việt Nam hùng cường

Một là, hoàn thiện thể chế, pháp luật và môi trường kinh doanh.

Hoàn thiện khung pháp lý, bảo đảm các quy định về quyền sở hữu tài sản, tự do kinh doanh và tiếp cận nguồn lực (đất đai, vốn, thông tin) được thiết kế công bằng, minh bạch, bảo vệ quyền lợi hợp pháp của doanh nghiệp và nhà đầu tư. Cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ số trong dịch vụ công, từ cấp phép đến quản lý thuế; xây dựng khung pháp lý cho kinh tế mới (kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn..); bình đẳng giữa các thành phần kinh tế, xóa bỏ mọi ưu ái không công bằng giữa kinh tế nhà nước và tư nhân, tạo sân chơi cạnh tranh lành mạnh, nơi năng lực và sáng tạo quyết định thành công.

Hai là, đổi mới sáng tạo về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo gắn với kinh tế tư nhân.

Xây dựng các chính sách ưu đãi vượt trội (về thuế, tín dụng, tiếp cận đất đai) cho các doanh nghiệp tư nhân cam kết đầu tư vào nghiên cứu và phát triển, chuyển giao công nghệ tiên tiến, và đổi mới công nghệ nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm và khả năng cạnh tranh. Tập trung xây dựng các trung tâm đổi mới sáng tạo quốc gia, các vườn ươm doanh nghiệp, và không gian làm việc chung chuyên nghiệp, thúc đẩy hình thành các "thung lũng silicon" của Việt Nam.

Ba là, khơi thông và phân bổ hiệu quả các nguồn lực cho kinh tế tư nhân.

Đa dạng hóa các kênh tài chính, từ ngân hàng đến thị trường vốn, quỹ đầu tư mạo hiểm. Đồng thời, thiết kế các công cụ như quỹ bảo lãnh tín dụng, quỹ phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa, chương trình hỗ trợ lãi suất có chọn lọc.

Thiết lập quy trình minh bạch trong quy hoạch và giao đất; phát triển các khu, cụm công nghiệp chuyên biệt với hạ tầng đồng bộ, chi phí hợp lý để tạo mặt bằng sản xuất hiệu quả. Đẩy mạnh kết nối giữa doanh nghiệp và các cơ sở giáo dục – đào tạo theo hướng “đào tạo theo nhu cầu thực tế”, nhất là trong các ngành công nghệ cao. Đồng thời có chính sách đãi ngộ, thu hút và giữ chân nhân tài trong nước và người Việt ở nước ngoài.

Bốn là, nâng cao năng lực và vị thế của đội ngũ doanh nhân Việt Nam.

Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực lãnh đạo, quản trị hiện đại từ tài chính, công nghệ đến chuyển đổi số và quản lý rủi ro, thông qua các chương trình chuyên sâu và hợp tác quốc tế. Phát triển văn hóa doanh nghiệp và đạo đức kinh doanh, thúc đẩy các giá trị liêm chính, trách nhiệm xã hội, thượng tôn pháp luật. Khuyến khích hình thành các tập đoàn tư nhân quy mô lớn, có tầm khu vực và quốc tế, trở thành “sếu đầu đàn” dẫn dắt các ngành, lĩnh vực.

Năm là, đẩy mạnh hội nhập quốc tế và tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Hội nhập không chỉ là cơ hội, mà là một thử thách lớn buộc kinh tế tư nhân phải nâng cấp năng lực: Hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận thị trường quốc tế thông qua xúc tiến thương mại, xây dựng thương hiệu sản phẩm và thương hiệu quốc gia. Khuyến khích đầu tư ra nước ngoài một cách có chiến lược: tạo điều kiện cho các doanh nghiệp có năng lực mở rộng chuỗi cung ứng, khai thác thị trường mới, nâng cao vị thế trên trường quốc tế.

Như vậy, phát triển kinh tế tư nhân là chìa khóa hiện thực hóa khát vọng Việt Nam thịnh vượng. Với tư duy đổi mới của Đảng và sự điều hành kiến tạo của Nhà nước, kinh tế tư nhân sẽ trở thành lực lượng tiên phong, đóng góp vào tăng trưởng bền vững và hội nhập quốc tế. Với một chiến lược đồng bộ, kết hợp thể chế minh bạch, đổi mới sáng tạo và khơi dậy tinh thần dân tộc, kinh tế tư nhân sẽ thực sự trở thành động lực quan trọng, góp phần hiện thực hóa khát vọng phát triển vì một Việt Nam giàu mạnh, thịnh vượng.