Đánh giá cán bộ là một khâu đặc biệt quan trọng trong công tác cán bộ. Trong thời kỳ đổi mới, Đảng đã nêu rõ quan điểm về đánh giá cán bộ, góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ Đảng, Nhà nước và hệ thống chính trị ngang tầm nhiệm vụ

Đánh giá cán bộ là nhận xét, xem xét, cân nhắc, bày tỏ thái độ và quan điểm của tổ chức hoặc cá nhân được tổ chức phân công đối với cá nhân người khác trên những khía cạnh: phẩm chất đạo đức, lối sống; bản lĩnh chính trị, lập trường tư tưởng; năng lực công tác, trình độ nhận thức; tinh thần trách nhiệm, ý thức tổ chức kỷ luật;….

Mục đích của đánh giá cán bộ là để phân loại cán bộ, tìm và sử dụng cán bộ một cách hợp lý, phát huy được năng lực của cán bộ vì “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”(1), “Muôn việc thành công hoặc thất bại, đều do cán bộ tốt hoặc kém”(2) .

Nhận thức việc đánh giá cán bộ là hết sức quan trọng trong công tác cán bộ, từ khi ra đời cho đến nay, Đảng Cộng sản Việt Nam đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách về đánh giá cán bộ; nhờ đó, công tác này ngày càng được đổi mới, có nhiều chuyển biến về nội dung, phương pháp; từng bước góp phần vào việc xây dựng đội ngũ cán bộ của Đảng đáp ứng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ của sự nghiệp đổi mới.

Trong 30 năm đổi mới (1986-2016), Đảng ta ban hành nhiều văn bản liên quan đến công tác đánh giá cán bộ như Nghị quyết Trung ương 3, khóa VIII, ngày 18/6/1997 về Chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; Quyết định số 50-QĐ/TW ngày 03/5/1999 về Quy chế đánh giá cán bộ, công chức (Quyết định 50-QĐ/TW); Quyết định 286-QĐ/TW ngày 8/02/2010 về việc ban hành quy chế đánh giá cán bộ, công chức (Quyết định 286-QĐ/TW). Việc bổ sung, hoàn thiện nội dung, phương pháp, tiêu chuẩn, tiêu chí, quy trình đánh giá cán bộ đã góp phần xây dựng đội ngũ cán bộ trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của sự nghiệp đổi mới.

Hội nghị cán bộ chủ chốt của tỉnh Hà Nam, tháng 9/2024

Về tầm quan trọng của đánh giá cán bộ

Nghị quyết Trung ương 3, khóa VIII nhấn mạnh cần có quan điểm và phương pháp đánh giá, sử dụng cán bộ một cách khách quan, khoa học, công tâm. Quyết định 50-QĐ/TW xác định tầm quan trọng của đánh giá cán bộ nhằm không ngừng nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức cách mạng, năng lực và hiệu quả công tác của cán bộ; là căn cứ tuyển chọn, xây dựng quy hoạch, đào tạo bồi dưỡng, bố trí sử dụng, bổ nhiệm, miễn nhiệm, luân chuyển, khen thưởng, kỷ luật và thực hiện các chế độ, chính sách đối với cán bộ.

Quyết định 286-QĐ/TW nêu: Làm rõ ưu điểm, khuyết điểm, mặt mạnh, mặt yếu về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, năng lực, hiệu quả công tác và triển vọng phát triển của cán bộ, công chức; là căn cứ để tuyển chọn, quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, luân chuyển, điều động, bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử, miễn nhiệm, khen thưởng, kỷ luật và thực hiện chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức. Phải bảo đảm tính khách quan, toàn diện, tính lịch sử - cụ thể; trên cơ sở thực hiện tự phê bình và phê bình; thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ; công khai đối với cán bộ, công chức được đánh giá. Phát huy đầy đủ trách nhiệm của tập thể và cá nhân, lấy kết quả, hiệu quả hoàn thành nhiệm vụ làm thước đo chủ yếu trong đánh giá cán bộ, công chức.

Về các tiêu chí đánh giá cán bộ

Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng chỉ rõ, để đổi mới quan điểm về đánh giá cán bộ “Phải lấy hiệu quả thực hiện nhiệm vụ chính trị làm thước đo phẩm chất và năng lực, lấy nhu cầu nhiệm vụ làm căn cứ để bố trí cán bộ”(3). Bởi lẽ, nhiệm vụ xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc, trước hết là nhiệm vụ xây dựng kinh tế đang đòi hỏi những cán bộ có phẩm chất và năng lực phù hợp. Đó là những cán bộ có phẩm chất chính trị đã được thử thách, luôn luôn đứng vững trên lập trường của giai cấp công nhân, thông suốt và chấp hành nghiêm chỉnh đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, ham học hỏi, năng động, sáng tạo, có kiến thức quản lý kinh tế, xã hội, có tính tổ chức và kỷ luật cao. Đó là những cán bộ có đạo đức cách mạng và phong cách lãnh đạo tốt, trước hết là có ý thức tập thể, dân chủ, đi đôi với tính quyết đoán, có ý thức trách nhiệm, có tác phong sâu sát thực tế, gần gũi quần chúng, quan tâm đến con người, gương mẫu trong lối sống, đoàn kết và động viên được nhiệt tình lao động của cán bộ và nhân dân.

Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương khóa VII, ngày 29/6/1992 về một số nhiệm vụ đổi mới và chỉnh đốn Đảng nêu rõ tiêu chí hàng đầu của cán bộ lãnh đạo, quản lý hiện nay là: “Có lập trường chính trị vững vàng, kiên định mục tiêu và con đường xã hội chủ nghĩa, quyết tâm thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới; có kiến thức và năng lực tham gia các quyết định của tập thể và khả năng tổ chức thực tiễn, làm việc có hiệu quả; có đạo đức cách mạng cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, kiên quyết đấu tranh bảo vệ các quan điểm, đường lối của Đảng; có ý thức tổ chức kỷ luật, giữ gìn sự đoàn kết trong Đảng; gắn bó với quần chúng, được quần chúng tín nhiệm”(4).

Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương khóa VII (ngày 20/01/1994) xác định: “Việc đánh giá, lựa chọn và sử dụng cán bộ lãnh đạo các cấp phải căn cứ vào những tiêu chuẩn cơ bản đã nêu trong Nghị quyết Hội nghị Trung ương ba. Đặc biệt chú ý bản lĩnh chính trị, kiên định mục tiêu, lý tưởng của Đảng; giữ gìn phẩm chất, đạo đức và lối sống lành mạnh; thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, không vướng vào tham nhũng và kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng; có ý thức tổ chức kỷ luật, gần gũi quần chúng, có năng lực và phẩm chất ngang tầm nhiệm vụ”(5).

Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng nhấn mạnh: “Đánh giá, nhận xét cán bộ phải căn cứ vào những việc làm cụ thể của mỗi người cả ưu điểm và khuyết điểm, trong từng thời gian nhất định. Những nhận xét, kết luận về cán bộ, mọi công việc về nhân sự nhất thiết phải do tập thể có thẩm quyền quyết định”(6).

Nghị quyết Trung ương 3 khóa VIII đề cập tiêu chí để đánh giá cán bộ là thông qua hoạt động thực tiễn: “Mọi phẩm giá và bằng cấp, danh hiệu và chức vụ tài năng và cống hiến đều phải được kiểm nghiệm qua hoạt động thực tiễn. Phong trào cách mạng của quần chúng là trường học lớn của cán bộ. Phải dựa vào dân để phát hiện, kiểm tra và giám sát cán bộ”. Nghị quyết đã xác định hai loại tiêu chuẩn (tiêu chuẩn chung cho tất cả các loại cán bộ và tiêu chuẩn riêng cho từng loại cán bộ). Mỗi cán bộ - nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý phải đảm bảo hai loại tiêu chuẩn (chung và riêng). Ngoài tiêu chuẩn chung là kiên định con đường xã hội chủ nghĩa, cần kiệm liêm chính, chí công vô tư, trung thực, không cơ hội, không tham nhũng, kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, đủ năng lực và sức khỏe để làm việc có hiệu quả,… thì vào lúc này (trong nước là công nghiệp hóa, hiện đại hóa; quốc tế là hội nhập) thì tiêu chuẩn riêng của mỗi loại cán bộ trở nên cực kỳ quan trọng, là cơ sở để đánh giá xem cán bộ đó có chuyên sâu công việc của mình hay không. Chẳng hạn, đối với cán bộ lãnh đạo Đảng, Nhà nước thì một trong những tiêu chuẩn riêng là “có kiến thức về khoa học lãnh đạo và quản lý… hoạt động thực tiễn có hiệu quả”. Cán bộ khoa học, chuyên gia phải “có tư duy độc lập, sáng tạo…, có khả năng tổng kết thực tiễn…”. Cán bộ quản lý kinh doanh phải “… không lợi dụng chức quyền để tham ô, lãng phí, xa hoa. Có kiến thức về kinh tế thị trường và quản trị doanh nghiệp. Có khả năng tổ chức kinh doanh đạt hiệu quả kinh tế - xã hội”. Quyết định số 50-QĐ/TW và Quyết định 286-QĐ/TW nêu 3 tiêu chí cơ bản: Thứ nhất, kết quả thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao (khối lượng, chất lượng, hiệu quả công việc trong từng vị trí, từng thời gian); thứ hai, phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, thứ ba, chiều hướng và khả năng phát triển. Đặc biệt, Quy chế đánh giá cán bộ, công chức do Bộ Chính trị khóa X ban hành (Kèm theo Quyết định số 286-QĐ/TW) đã từng bước đưa việc đánh giá cán bộ đi vào nền nếp, ngày càng được định lượng rõ ràng, sát thực tế hơn. Quy trình đánh giá cán bộ chặt chẽ hơn, bao gồm: Bản thân cán bộ tự kiểm điểm, đánh giá; tập thể nơi cán bộ công tác đánh giá; cấp ủy nơi cán bộ công tác và cư trú đánh giá; cấp trên và cấp dưới đánh giá; các tổ chức đoàn thể mà cán bộ đó là thành viên đánh giá; lấy ý kiến nhận xét của quần chúng nhân dân. Nghĩa là, công tác đánh giá cán bộ được thực hiện một cách toàn diện, nhiều chiều; nhờ đó, kết quả đánh giá dần đi vào thực chất. Nghị quyết Đại hội XI của Đảng chỉ rõ: “Đánh giá và sử dụng đúng cán bộ trên cơ sở những tiêu chuẩn, quy trình đã được bổ sung, hoàn thiện, lấy hiệu quả công tác thực tế và sự tín nhiệm của nhân dân làm thước đo chủ yếu”(7).

Hội nghị về công tác cán bộ của tỉnh Hòa Bình, tháng 10/2024

Về các nguyên tắc đánh giá cán bộ

Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương khóa VII nêu: “Đánh giá cán bộ phải toàn diện, cụ thể, công tâm; khắc phục tình trạng đánh giá theo cảm tính chủ quan, phiến diện, hẹp hòi, thành kiến, thiếu công tâm, thiếu dân chủ… Tất cả các quyết định về cán bộ phải theo nguyên tắc tập thể dân chủ đồng thời phát huy đầy đủ trách nhiệm cá nhân. Những vấn đề về chủ trương, chính sách, nhận xét, đánh giá, đề bạt, khen thưởng, kỷ luật đối với cán bộ nhất thiết phải do tập thể có thẩm quyền quyết định theo đa số”(8).

Nguyên tắc đánh giá cán bộ còn được Nghị quyết Trung ương 3 khóa VIII đề ra là cần xử lý tốt các mối quan hệ giữa đức và tài, quyền hạn và trách nhiệm, nghĩa vụ và lợi ích, giai cấp và dân tộc, tiêu chuẩn và cơ cấu, năng lực thực tế và bằng cấp, cán bộ đương chức và cán bộ về hưu... phù hợp với yêu cầu của mỗi loại cán bộ. Hết sức coi trọng việc đoàn kết, tập hợp rộng rãi các loại cán bộ; giáo dục lý tưởng, bản lĩnh chính trị và đạo đức cách mạng, rèn luyện, thử thách, tuyển lựa cán bộ từ trong hoạt động thực tiễn và phong trào cách mạng của nhân dân.

Quyết định số 50-QĐ/TW xác định 3 nguyên tắc: 1. Phải làm rõ ưu điểm, khuyết điểm, mặt mạnh, mặt yếu về phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, năng lực và hiệu quả công tác, chiều hướng phát triển của cán bộ; 2. Phải bảo đảm tính khách quan, toàn diện, tính lịch sử - cụ thể; 3. Phải trên cơ sở thực hiện tự phê bình và phê bình; thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ, thảo luận dân chủ, kết luận theo đa số; công khai đối với cán bộ được đánh giá.

Quyết định 286-QĐ/TW chỉ rõ: “Phải bảo đảm tính khách quan, toàn diện, tính lịch sử - cụ thể; trên cơ sở thực hiện tự phê bình và phê bình; thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ; công khai đối với cán bộ, công chức được đánh giá”.

Về các phương pháp đánh giá cán bộ

Phương pháp đánh giá cán bộ được thể hiện trong Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Trung ương khóa VII (ngày 20/01/1994): “Đánh giá cán bộ phải do tập thể cấp ủy quản lý cán bộ và các cơ quan có liên quan tiến hành theo đúng quy trình chặt chẽ, dân chủ, thận trọng, công tâm. Mỗi cán bộ cần được biết và được phát biểu ý kiến về sự đánh giá của cấp ủy, của thủ trưởng đối với mình”(9).

Nghị quyết Trung ương 3 khóa VIII nêu: Việc đánh giá cán bộ phải làm hàng năm, trước khi kết thúc nhiệm kỳ, hoặc chuyển công tác, căn cứ vào tiêu chuẩn cán bộ, hiệu quả công việc thực tế, có tính đến môi trường, điều kiện công tác, mức độ tín nhiệm của nhân dân. Trách nhiệm đánh giá cán bộ thuộc về cấp uỷ, tổ chức đảng nơi cán bộ sinh hoạt, cơ quan quản lý cấp trên trực tiếp của cán bộ và bản thân cán bộ tự đánh giá. Việc đánh giá cán bộ phải trên cơ sở thực hiện nghiêm túc chế độ tự phê bình và phê bình; theo nguyên tắc tập thể, dân chủ, công khai, kết luận theo đa số. Cán bộ được thông báo ý kiến nhận xét của cơ quan có thẩm quyền về bản thân mình, được trình bày ý kiến, có quyền bảo lưu và báo cáo lên cấp trên, nhưng phải chấp hành ý kiến kết luận của cơ quan có thẩm quyền.

Quyết định số 50-QĐ/TW xác định, trước hết bản thân cán bộ tự đánh giá (bằng văn bản); tiếp theo người đứng đầu cơ quan, tổ chức trực tiếp quản lý, sử dụng cán bộ đánh giá; cấp ủy, tổ chức đảng nơi cán bộ sinh hoạt, công tác; cơ quan quản lý cấp trên trực tiếp của cán bộ, cơ quan có thẩm quyền quyết định đối với cán bộ. Bản thân cán bộ, người đứng đầu, tập thể lãnh đạo phải chịu trách nhiệm về nội dung đánh giá cán bộ của mình.

Quyết định 286-QĐ/TW nêu phương pháp đánh giá cán bộ là: Cấp uỷ (tổ chức đảng) nơi cán bộ cư trú (nhận xét về việc chấp hành chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước và quy định của khu dân cư, mối quan hệ với quần chúng nhân dân của bản thân và gia đình cán bộ). Người đứng đầu trực tiếp đánh giá cấp phó và cán bộ, công chức thuộc quyền quản lý hành chính của mình. Cấp có thẩm quyền (nhận xét, đánh giá và kết luận phân loại cán bộ theo các mức quy định: Hoàn thành xuất sắc chức trách, nhiệm vụ; Hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ; Hoàn thành chức trách, nhiệm vụ; Chưa hoàn thành chức trách, nhiệm vụ). Bản thân cán bộ tự đánh giá cá nhân và tập thể có thẩm quyền nhận xét, đánh giá cán bộ phải chịu trách nhiệm về nội dung nhận xét, đánh giá của mình.

Nhận thức tầm quan trọng của khâu đánh giá cán bộ đối với đội ngũ cán bộ và công tác cán bộ, Nghị quyết Đại hội XII của Đảng với quyết tâm “tăng cường xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh” đã đặt ra nhiệm vụ: “đổi mới mạnh mẽ công tác cán bộ”.

Nét mới trong giải pháp về công tác cán bộ trong Nghị quyết Đại hội XII là Đảng ta nhấn mạnh việc đổi mới cách lấy phiếu tín nhiệm để đánh giá, nhận xét cán bộ theo hướng mở rộng đối tượng tham gia. Những người không đủ năng lực, không hoàn thành nhiệm vụ, có tín nhiệm thấp cần được sắp xếp phù hợp, có cơ chế để kịp thời thay thế, không chờ hết nhiệm kỳ, hết tuổi công tác. Năm 2016 là năm đầu tiên thực hiện đổi mới công tác đánh giá cán bộ theo Nghị quyết Đại hội XII. So với trước đây, công tác này ngày càng được đổi mới, có nhiều chuyển biến về nội dung, phương pháp; từng bước góp phần vào việc xây dựng đội ngũ cán bộ của Ðảng; đáp ứng tốt hơn yêu cầu, nhiệm vụ của sự nghiệp đổi mới. Nghị quyết khẳng định cần: “Tiếp tục ban hành và thực hiện các quy định, quy chế, cơ chế trong công tác cán bộ bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ và chặt chẽ giữa các khâu, liên thông giữa các cấp; trong đó có quy chế về việc đánh giá đúng đắn, khách quan đối với cán bộ, để có cơ sở sử dụng, bố trí cán bộ, ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng chạy chức, chạy tuổi, chạy bằng cấp,... ”(10).

Cùng với xây dựng tiêu chí chức danh, Ban Chấp hành Trung ương khóa XII cũng lãnh đạo xây dựng tiêu chí đạo đức cho cán bộ các cấp, các ngành và quyết liệt đưa việc Học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh đi vào chiều sâu, thực chất.

________________________

(1), (2). Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, t.5, tr.309, 280.

(3). Đảng Cộng sản Việt Nam: Về cán bộ và công tác cán bộ trong thời kỳ đổi mới (Trích Văn kiện Đảng), Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2018, tr.8.

(4), (8). Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, t.52 (1992-6/1993), Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2007, tr.203, 205.

(5), (9). Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, t.53 (6/1993-12/1994), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2007, tr.228-229; 229.

(6). Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, t.55 (1996), Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2015, tr.421.

(7) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011, tr.261.

(10) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2016, tr.206.