Thanh niên Việt Nam “quyết chí ắt làm nên” theo lời Bác dạy

Cách đây 75 năm, trung tuần tháng 9/1950, trên đường đi Chiến dịch Biên giới, Bác Hồ ghé thăm một đơn vị thanh niên xung phong làm đường phục vụ chiến dịch. Người đã làm bài thơ “Khuyên thanh niên”, chỉ có 4 câu thơ, 20 từ, rất giản dị, nhưng trở thành bài học triết lý sâu sắc, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng đối với thanh niên Việt Nam “Không có việc gì khó/Chỉ sợ lòng không bền/Đào núi và lấp biển/Quyết chí ắt làm nên”

1. Trong Tác phẩm “Bản án chế độ thực dân Pháp”, xuất bản 1925, Người chỉ rõ: “Hỡi Đông Dương đáng thương hại! Người sẽ chết mất, nếu đám thanh niên già cỗi của Người không sớm hồi sinh”[1].

Hồ Chí Minh nhận thức sâu sắc, thanh niên là lực lượng nòng cốt, có vai trò quyết định đối với vận mệnh của dân tộc. Vì vậy, muốn giải phóng dân tộc, trước hết phải biết khơi dậy, phát huy vai trò xung kích của thanh niên. Để thực hiện điều đó, Người đã chủ trương thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (1925) để quy tụ tất cả những thanh niên Việt Nam yêu nước vào hoạt động cách mạng, vừa để phát triển lực lượng, vừa từng bước truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam. Thực tiễn cho thấy, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên đã có công lao to lớn, đưa giai cấp công nhân Việt Nam nhanh chóng phát triển thành một lực lượng chính trị độc lập, đã giác ngộ nhiều người Việt Nam yêu nước đi theo đường lối đúng đắn của cách mạng; đồng thời, từng bước phá tan mọi khuynh hướng tư tưởng của chủ nghĩa cải lương tư sản, đưa phong trào cách mạng của công nông phát triển thành một phong trào chính trị, có tính độc lập rõ rệt.

Lịch sử cách mạng Việt Nam cũng đã chứng minh, trong những cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, đế quốc Mỹ, bảo vệ độc lập, tự do của đất nước, lớp lớp các thế hệ thanh niên Việt Nam đã luôn tin tưởng, đi theo Đảng, cùng với nhân dân cả nước, không tiếc máu xương, nghe theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc, phát huy truyền thống cha ông, sẵn sàng chấp nhận mọi hy sinh gian khổ, làm nên thắng lợi Cách mạng Tháng Tám năm 1945, thắng lợi trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ xâm lược, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội.

Người khẳng định chắc chắn: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên”[2].

Bác Hồ với thanh niên trên chiến khu Việt Bắc trong kháng chiến chống Pháp (Ảnh tư liệu)

Theo Hồ Chí Minh, thanh niên là lớp người trẻ tuổi, có hoài bão, ước mơ, giàu nghị lực và rất khát khao với lý tưởng cao đẹp, có đức xả thân vì nghĩa lớn và lòng vị tha sâu sắc. Đó là lứa tuổi có tính nhạy cảm cao với những cái mới, cái đẹp và cái tiến bộ. Do vậy, nếu được giáo dục tốt, phù hợp với tâm lý và tính cách, thanh niên sẽ có lý tưởng sống cao đẹp, phát huy tài năng, tính sáng tạo trong thực hiện chức trách, nhiệm vụ.

Bên cạnh đó, Hồ Chí Minh cũng chỉ ra những hạn chế, khuyết điểm của thanh niên như: “Ưu điểm của thanh niên ta là hăng hái, giàu tinh thần xung phong. Khuyết điểm là ham chuộng hình thức, thiếu thực tế, bệnh cá nhân, bệnh anh hùng” [3]; “Tham ô, lãng phí”; “thấy khó khăn mà rụt rè, nóng ruột”; “chưa biết lịch sử, không học thời sự, mà về mặt chính trị cũng chưa cao lắm”; “làm việc gì cũng lo lắng, cũng cho công tác mình làm là không vẻ vang, tiền đồ không biết thế nào?”[4] .

Theo Người, thanh niên muốn khắc phục được những khuyết điểm, sửa chữa được những sai lầm thì “Phải không sợ khổ, không sợ khó, thực hiện đâu cần thanh niên có, việc khó có thanh niên, gặp gian khổ phải đi lên phía trước, khi hưởng thụ phải hưởng thụ sau mọi người”[5].

Đồng thời, thanh niên: “(1) Phải giữ vững đạo đức cách mạng: Phải khiêm tốn, cần cù, hăng hái, dũng cảm. Phải tránh tư tưởng kiêu ngạo, công thần, tự tư tự lợi; (2) Phải xung phong trong mọi công tác; xung phong là đi trước, làm trước để lôi cuốn quần chúng, chứ không phải là xa rời quần chúng; (3) Phải cố gắng học tập chính trị, văn hoá, nghề nghiệp để tiến bộ mãi, để sẵn sàng trở thành cán bộ tốt, đảng viên tốt; (4) Phải rèn luyện thân thể cho khoẻ mạnh, khoẻ mạnh thì mới có đủ sức để tham gia một cách dẻo dai bền bỉ những công việc ích nước lợi dân... Thực hiện những điều đó thì sẽ làm tròn nhiệm vụ của mình, sẽ tiến kịp thanh niên các nước bạn”[6].

Trong Di chúc, trước khi về thế giới vĩnh hằng, một lần nữa Hồ Chí Minh khẳng định vai trò của lực lượng thanh niên là một trong những lực lượng chủ lực trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam: “Những chiến sĩ trẻ tuổi trong các lực lượng vũ trang nhân dân và thanh niên xung phong đều đã được rèn luyện trong chiến đấu và đều tỏ ra dũng cảm. Ðảng và Chính phủ cần chọn một số ưu tú nhất, cho các cháu ấy đi học thêm các ngành, các nghề, để đào tạo thành những cán bộ và công nhân có kỹ thuật giỏi, tư tưởng tốt, lập trường cách mạng vững chắc. Ðó là đội quân chủ lực trong công cuộc xây dựng thắng lợi chủ nghĩa xã hội ở nước ta”[7].

Bác Hồ thăm Đại hội đại biểu Đoàn Thanh niên Lao động Hà Nội lần thứ IV, ngày 28/12/1963. (Ảnh tư liệu Ban Quản lý Lăng Chủ tịch Hồ Chí Minh)

2. Vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh, trong những năm đổi mới vừa qua, Đảng đã đề ra nhiều chính sách nhằm phát huy vai trò của thanh niên đối với sự nghiệp xây dựng, phát triển đất nước. Yêu cầu hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng hiện nay đòi hỏi phải tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên, nhằm bồi dưỡng và phát huy vai trò, trách nhiệm của thanh niên.

Ngày 09/02/1991, Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 25-NQ/TW về đổi mới và tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên, là điểm khởi đầu cho đường lối đổi mới của Đảng về công tác thanh niên thời kỳ đổi mới.

Năm 1993, Nghị quyết Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa VII) khẳng định công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng.

Tháng 7/2008, Hội nghị lần thứ bảy Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) ra Nghị quyết “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng về công tác thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa”, khẳng định Đảng tiếp tục đề cao vai trò, vị trí quan trọng của thanh niên; xác định thanh niên là lực lượng xung kích trong giai đoạn cách mạng mới; thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội.

Quyết định số 1331/QĐ-TTg, ngày 24/7/2021 của Thủ tướng Chính phủ về “Chiến lược phát triển thanh niên Việt Nam giai đoạn 2021- 2030” cũng nêu rõ mục tiêu tổng quát: “Xây dựng thế hệ thanh niên Việt Nam phát triển toàn diện, giàu lòng yêu nước, có ý chí tự cường, tự hào dân tộc, có lý tưởng cách mạng, hoài bão, khát vọng vươn lên xây dựng đất nước; có đạo đức, ý thức công dân, chấp hành pháp luật; có sức khỏe và lối sống lành mạnh; có văn hóa, kiến thức, trình độ học vấn, kỹ năng sống, nghề nghiệp và việc làm; có ý chí lập thân, lập nghiệp, năng động, sáng tạo, làm chủ khoa học, công nghệ. Phát triển nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước và hội nhập quốc tế. Phát huy tinh thần cống hiến, xung kích, tình nguyện và nâng cao trách nhiệm của thanh niên trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”[8].

Trong công cuộc đổi mới, hội nhập của đất nước, thanh niên Việt Nam luôn chủ động, tích cực, tiên phong trong lao động, sản xuất kinh doanh và học tập, rèn luyện, nổi bật là các phong trào: Thanh niên lập nghiệp, Tuổi trẻ giữ nước, Đồng hành với thanh niên lập thân, lập nghiệp…. Năm 2025, phong trào “Thanh niên Việt Nam tiên phong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia” có tính kế thừa chủ đề các năm trước và có sự phát triển phù hợp, đặc biệt khi Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 57- NQ/TW về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia; Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 193- NQ/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc biệt; Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 03-NQ/CP về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết số 57- NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng.

Đất nước đang bước vào kỷ nguyên mới - kỷ nguyên phát triển giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng, Đảng, Nhà nước xác định khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia là trụ cột quan trọng, là giải pháp chủ đạo, là phương thức đột phá để đạt được các mục tiêu chiến lược đề ra. ùng với đó, thanh niên hiện nay là thế hệ sinh ra trong thời đại khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số. Thanh niên được xác định là lực lượng xung kích, nòng cốt, là lực lượng có sức sáng tạo vô hạn, có khả năng tiếp cận nhanh và làm chủ về nghiên cứu, phát triển, chuyển giao khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp và chuyển đổi số quốc gia.

Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tổ chức nhiều chương trình, giải thưởng tôn vinh các ý tưởng đổi mới sáng tạo và tạo sự lan tỏa mạnh mẽ. Trong đó, đã triển khai gần 1,6 nghìn hoạt động, hỗ trợ cho gần 96 nghìn đoàn viên thanh niên khởi nghiệp sáng tạo; hiện thực hóa gần 59.000 ý tưởng, sáng kiến với tổng giá trị hỗ trợ gần 111 tỷ đồng; ứng dụng di động “Thanh niên Việt Nam” với 11 triệu tài khoản sử dụng[9]... Tuy nhiên, thanh niên Việt Nam phải đối mặt với nhiều khó khăn thách thức, “lực cản” lớn trong bối cảnh quốc tế, trong nước dưới tác động của quá trình số hoá và cách mạng công nghiệp 4.0; nguồn nhân lực trẻ đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia còn chưa nhiều, một bộ phận chất lượng chưa cao; sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường lao động khi khoa học công nghệ hiện đại dần thay thế con người trong một số lĩnh vực; sự chuyển dịch về lực lượng lao động toàn cầu; hệ sinh thái khởi nghiệp của Việt Nam vẫn đối diện nhiều rào cản, hạ tầng khoa học công nghệ, hạ tầng số còn chưa được đầu tư đúng mức; hạn chế, bất cập về an ninh mạng, bảo mật dữ liệu cá nhân và bảo vệ chủ quyền trên không gian số…Những thách thức này đặt lên vai thanh niên sứ mệnh phải chủ động, tiên phong trong đổi mới tư duy, không ngừng trau dồi kiến thức và bản lĩnh để biến khó khăn thành cơ hội, lợi thế cạnh tranh, vươn lên làm chủ khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Tư tưởng Hồ Chí Minh về thanh niên đến nay vẫn vẹn nguyên giá trị. Những lời căn dặn của Người đối với công tác thanh niên là những định hướng cơ bản để Đảng đề ra những đường lối, chủ trương, chiến lược liên quan đến việc xây dựng môi trường lành mạnh để thanh niên rèn luyện, cống hiến cũng như giáo dục lý tưởng cách mạng cho thế hệ trẻ trong thời kỳ hội nhập. Đó là những bài học vô cùng quý giá để chúng ta làm tốt hơn nữa công tác đào tạo, bồi dưỡng thế hệ trẻ, lựa chọn nhân tài đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới, hội nhập quốc tế hiện nay.