Thông điệp của Việt Nam khi tham gia công ước Liên hợp quốc về phòng, chống tham nhũng

Chủ trương đúng đắn và những kết quả nổi bật

Tính đến tháng 8/2024, hiện nay có 191/193 quốc gia đã tham gia UNCAC. Việt Nam chính thức tham gia UNCAC ngày 30/6/2009, thể hiện sự chủ động, tích cực trong tham gia các thiết chế toàn cầu về liêm chính, minh bạch. Quyết định này không chỉ mang tính pháp lý, mà trước hết là một hành động chính trị có tầm chiến lược, khẳng định rõ quyết tâm chính trị của Đảng ta: Chống tham nhũng không chỉ là hành động đối nội, mà còn là cam kết quốc tế mang tính lâu dài, nhằm bảo vệ uy tín quốc gia, nâng cao niềm tin của nhân dân và củng cố vị thế của Việt Nam trong cộng đồng quốc tế.

Việc tham gia UNCAC cùng với quyết tâm chính trị rất lớn của Đảng đã mang lại những kết quả nổi bật:

Một là, hoàn thiện thể chế và pháp luật về phòng, chống tham nhũng. Thực hiện UNCAC, Việt Nam đã chủ động nội luật hóa pháp luật quốc gia để tương thích với chuẩn mực quốc tế, đặc biệt trong các lĩnh vực: phòng ngừa tham nhũng, hình sự hóa hành vi tham nhũng, thu hồi tài sản từ tham nhũng và hợp tác quốc tế. Đây là bước tiến quan trọng khẳng định Việt Nam vừa kiên định chủ trương của Đảng, vừa tích cực hội nhập và học hỏi kinh nghiệm quốc tế. Tiêu biểu là Luật phòng, chống tham nhũng năm 2018 với nhiều đổi mới đột phá về phạm vi điều chỉnh ra cả khu vực ngoài nhà nước, quy định cụ thể hơn về kiểm soát tài sản, thu nhập, trách nhiệm giải trình, xung đột lợi ích, và vai trò của xã hội trong giám sát.

Bên cạnh đó, Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017, 2025) đã hình sự hóa nhiều hành vi theo chuẩn mực quốc tế như hối lộ, tham ô, lạm dụng chức vụ, rửa tiền, che giấu tài sản tham nhũng… Việc hoàn thiện Bộ luật Tố tụng hình sự, Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước, Luật Thanh tra, Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí... cũng góp phần tạo dựng một khuôn khổ pháp lý đồng bộ, toàn diện, bảo đảm UNCAC được triển khai hiệu quả.

Không dừng lại ở việc nội luật hóa, Việt Nam còn tăng cường hợp tác quốc tế, qua đó thể hiện tinh thần chủ động, minh bạch và thiện chí của một quốc gia có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế. Điều này đồng thời góp phần củng cố niềm tin của nhân dân vào quyết tâm chống tham nhũng của Đảng và Nhà nước. Theo đó, “kết quả thông qua việc đánh giá việc thực thi UNCAC vào các năm 2011 - đánh giá Chu trình I đối với Chương III về Hình sự hóa và thực thi pháp luật và Chương IV về Hợp tác quốc tế và năm 2017 - đánh giá chu trình II đối với Chương II về Các biện pháp phòng ngừa và Chương V về Thu hồi tài sản. Trong cả 2 chu trình đánh giá, Việt Nam đã tuân thủ đầy đủ các yêu cầu về quy trình đánh giá theo Nghị quyết của Hội nghị các quốc gia thành viên UNCAC đặt ra. Riêng trong Chu trình đánh giá thứ nhất, Việt Nam là một trong những quốc gia hoàn thành sớm nhất việc chuẩn bị báo cáo tự đánh giá và hoàn thành các hoạt động đánh giá”[1]. Đó không chỉ là thành quả pháp lý, mà còn là dấu ấn chính trị sâu sắc, thể hiện quyết tâm kiên định của Đảng và Nhà nước Việt Nam trong việc xây dựng một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa liêm chính, minh bạch và có trách nhiệm - vì Nhân dân và vì uy tín quốc gia trên trường quốc tế.

Thứ hai, tăng cường chỉ đạo, kiểm tra, xử lý nghiêm minh. Một trong những dấu ấn đậm nét của giai đoạn vừa qua là sự ra đời và hoạt động hiệu quả của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, do Tổng Bí thư trực tiếp làm Trưởng ban. Mô hình này bảo đảm sự lãnh đạo tập trung, thống nhất, xuyên suốt, đồng thời tăng tính răn đe, minh bạch và hiệu lực trong xử lý các vụ án tham nhũng, tiêu cực. Giai đoạn 2012 - 2024, hàng trăm vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, liên quan đến cán bộ cấp cao trong cả hệ thống chính trị đã được khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử công khai, nghiêm minh. Cụm từ “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” đã trở thành phương châm hành động, thể hiện bản lĩnh và uy tín của Đảng trong thực thi công lý.

Thứ ba, thu hồi tài sản tham nhũng từ chưa đạt yêu cầu đã trở thành điểm sáng. Nếu như trước đây, công tác thu hồi tài sản tham nhũng được xem là khâu yếu, thì đến nay, với việc hoàn thiện pháp lý, tăng cường phối hợp quốc tế và đẩy mạnh cơ chế kiểm soát tài sản, thu nhập, kết quả đã được cải thiện rõ rệt. Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo Trung ương tại Hội nghị toàn quốc tổng kết 10 năm công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực giai đoạn 2012 - 2022, tỷ lệ thu hồi tài sản tham nhũng giai đoạn 2012 - 2022 đạt trên 34,7%[2] và riêng năm 2024, tỷ lệ thu hồi tài sản đạt hơn 57% [6] và cũng là năm kết quả thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế đạt cao nhất từ trước đến nay. Đây là kết quả trực tiếp của việc nội luật hóa các quy định của UNCAC, thể hiện sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và hành động của hệ thống chính trị.

Thứ tư, minh bạch hóa và phát huy vai trò của nhân dân và các cơ quan báo chí. Công tác tuyên truyền, giáo dục về phòng, chống tham nhũng được triển khai sâu rộng, góp phần hình thành văn hóa liêm chính trong xã hội. Vai trò giám sát của nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các cơ quan báo chí được phát huy rõ nét, tạo nên sức mạnh đồng thuận và áp lực xã hội tích cực đối với bộ máy công quyền. Các cơ quan truyền thông ngày càng thể hiện vai trò “tai mắt của nhân dân”, phản ánh kịp thời sai phạm, thúc đẩy sự minh bạch và trách nhiệm giải trình, một yêu cầu cốt lõi của Nhà nước pháp quyền liêm chính.

Theo Chỉ số cảm nhận tham nhũng (CPI) của Tổ chức Minh bạch Quốc tế (Transparency International), Việt Nam liên tục cải thiện vị trí xếp hạng và điểm số trong những năm gần đây. Đây là sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế về nỗ lực thực chất của Việt Nam trong nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản trị công. Đặc biệt, năm 2022 Việt Nam đạt 42/100 điểm, đứng thứ 77/180 quốc gia và vùng lãnh thổ[3] mức điểm cao nhất trong vòng một thập niên. Kết quả này phản ánh sự cải thiện rõ rệt về tính minh bạch, trách nhiệm giải trình và hiệu quả điều hành. Không chỉ được cộng đồng quốc tế đánh giá tích cực, dư luận trong nước, bao gồm người dân và doanh nghiệp, cũng ghi nhận sự thay đổi này. Đây là minh chứng quan trọng cho thấy uy tín quốc gia và môi trường kinh doanh minh bạch, công bằng ngày càng được củng cố.

Giữ vững niềm tin vào chiến lược đúng đắn của Đảng

Tham gia UNCAC không chỉ là thực hiện nghĩa vụ quốc tế, mà còn là một bước đi thể hiện bản lĩnh và tầm nhìn chiến lược của Đảng Cộng sản Việt Nam trong lãnh đạo công cuộc đổi mới và hội nhập quốc tế. Đó là sự khẳng định rõ ràng rằng: chống tham nhũng chính là bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ, bảo vệ niềm tin của nhân dân. Quá trình thực thi UNCAC tại Việt Nam là minh chứng sinh động cho việc chủ trương, đường lối của Đảng luôn đi trước, dẫn dắt và soi sáng hành động của Nhà nước; đồng thời cho thấy việc hội nhập quốc tế không làm phai nhạt bản sắc chính trị, mà ngược lại, làm sâu sắc hơn bản chất nhân văn, liêm chính của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

Nhìn lại hơn một thập kỷ qua, công tác phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam đã có bước tiến mang tính đột phá, để lại dấu ấn sâu sắc trong tiến trình hoàn thiện thể chế và xây dựng Nhà nước pháp quyền. Những kết quả nổi bật đạt được là minh chứng cho ý chí chính trị kiên định và năng lực tổ chức thực tiễn của Đảng: hệ thống pháp luật ngày càng hoàn thiện; cơ chế chỉ đạo, kiểm tra, giám sát được thực hiện quyết liệt, thống nhất, hiệu lực; vai trò giám sát của nhân dân và truyền thông được phát huy; hợp tác quốc tế trong phòng, chống tham nhũng được mở rộng và nâng tầm. Những yếu tố đó hợp thành nền tảng bền vững cho việc kiến tạo một Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa liêm chính, minh bạch, hiệu lực, hiệu quả đúng với tinh thần mà Đảng ta luôn đề cao.

Tham gia Công ước Liên hợp quốc về chống tham nhũng - United Nations Convention against Corruption (UNCAC) là một chủ trương đúng đắn của Đàng ta, góp phần khẳng định phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam không chỉ là cuộc đấu tranh loại trừ tiêu cực trong xã hội mà còn là quá trình khẳng định bản sắc uy tín chính trị của Đảng cầm quyền trong kỷ nguyên mới. Đây là một bằng chứng thực tiễn xác thực nhằm phản bác có hiệu quả các luận điều xuyên tạc, phủ nhận công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam.