Gần nửa thế kỷ đã trôi qua, nhưng chiến công hiển hách của Đại đội pháo cao xạ 37mm Xí nghiệp Bến Hòn Gai và tấm gương hy sinh anh dũng của Đại đội trưởng Đặng Bá Hát trong trận chiến ác liệt với không quân Mỹ (12/7/1972) vẫn mãi là niềm tự hào của quân dân Quảng Ninh, là biểu tượng sáng ngời của chủ nghĩa anh hùng cách mạng, là khúc tráng ca về lòng yêu nước và tinh thần chiến đấu quật cường, tô thắm thêm trang sử vàng của dân tộc
Đại đội pháo cao xạ Đặng Bá Hát
Sau Hiệp định Geneva, miền Bắc được giải phóng, bắt tay vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội. Mặc dù vậy, Đảng cũng chủ trương miền Bắc phải chủ động xây dựng và củng cố quốc phòng vững mạnh, sẵn sàng đối phó với mọi tình huống. Thực hiện yêu cầu đó, tại vùng Mỏ Hồng Quảng, ta đã thành lập nhiều đơn vị chiến đấu. Ngày 20/8/1960, Xí nghiệp Bến Hòn Gai được thành lập, Đội tự vệ của Xí nghiệp cũng ra đời. Đơn vị tự vệ bao gồm công nhân làm việc ở các phân xưởng, nhà máy, nhà sàng, than luyện, hỏa xa..., được huấn luyện quân sự, sẵn sàng chiến đấu cao, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của Xí nghiệp trong mọi tình huống.
Năm 1966, Xí nghiệp Bến Hòn Gai hình thành 2 cụm trực chiến gồm 30 người, chỉ huy trưởng là đồng chí Lê Quang Minh, chỉ huy phó là đồng chí Đặng Bá Hát. Cuối năm 1968, sau khi được tỉnh trang bị thêm cho 4 khẩu pháo cao xạ 37 mm, Xí nghiệp Bến Hòn Gai thành lập 1 đại đội gồm 45 người do đồng chí Đặng Bá Hát làm Đại đội trưởng. Trận địa đóng trên đồi 102 (đồi Bến phà).
Trận địa pháo khi đó được đánh giá có vai trò quan trọng trong tác chiến phòng thủ, xây dựng thế trận phòng không nhân dân tại địa phương. Bởi ngay dưới trận địa pháo là Vịnh Hạ Long, bến phà Bãi Cháy, liền kề bến phà là cảng than với hệ thống sàng tuyển, vận tải, bốc rót... đang ngày đêm hối hả. Tiếp đó là hàng vạn dân Thị xã Hòn Gai. Xác định trọng trách của mình, toàn thể Đại đội luôn nêu cao tinh thần sẵn sàng chiến đấu, không để bị động, bất ngờ trong mọi tình huống.
Những cỗ pháo cao xạ 37mm đã làm nên chiến công lịch sử của
Đại đội Đặng Bá Hát. (Ảnh tư liệu)
Ngay từ những ngày đầu thành lập, Đại đội pháo cao xạ 37mm đã chú ý tổ chức huấn luyện quân sự, tích cực chuẩn bị về mọi mặt và sẵn sàng chiến đấu cao, đạt được những thắng lợi quan trọng. Có thể kể đến như Chiến thắng trận đầu ngày 5/8/1964 khi đế quốc Mỹ leo thang chiến tranh, đưa máy bay ném bom miền Bắc, trong đó có thị xã Hòn Gai (Quảng Ninh). Các chiến sĩ tự vệ Đại đội pháo cao xạ 37mm đã chiến đấu anh dũng, cùng với các lực lượng phòng không, hải quân và tự vệ của các đơn vị khác tạo nên lưới lửa, góp phần bắn rơi 3 máy bay, bắt sống phi công Mỹ Alvarez. Sau trận đánh này, thợ mỏ Đặng Bá Hát và 27 chiến sĩ tự vệ của đơn vị được tặng thưởng Huy hiệu 5/8.
Trận đánh lịch sử ngày 12/7/1972
Với âm mưu cắt đứt sự chi viện của miền Bắc xã hội chủ nghĩa cho tiền tuyễn lớn miền Nam, năm 1972, đế quốc Mỹ đã thực hiện chiến trạnh phá hoại miền Bắc lần thứ hai. Quảng Ninh là một trong những trọng điểm bắn phá của Mỹ. Trong bối cảnh đó, Đại đội tự vệ của Xí nghiệp bến Hòn Gai đã phát huy được tinh thần cũng như bản lĩnh chiến đấu của mình. Dưới sự chỉ huy của Đại đội trưởng Đặng Bá Hát, đơn vị đã bắn rơi 01 máy bay F4 và 01 máy bay F8, đánh 37 trận, tháo gỡ 104 quả bom, phá hơn 2.500 quả bom, góp phần bảo vệ vững chắc vùng Mỏ.
Ngày 12/7/1972, đế quốc Mỹ mở đợt tấn công quy mô lớn vào địa bàn Quảng Ninh: 16 chiếc máy bay Mỹ từ hướng Đông Nam theo đường Khe Cá lên Bắc Bàng Danh (mỏ Hà Tu), rồi quay ngoắt lại đánh vào Nhà máy nước ngọt. Đồng thời, 22 chiếc máy bay khác từ hướng Đông đánh thẳng vào bến phà Bãi Cháy. Cùng lúc ấy, từ hướng Đông Nam thị xã, có 2 chiếc máy bay địch lao tới đánh thẳng vào trận địa của Xí nghiệp Bến Hòn Gai. Lúc này, hai chiếc phà chở đầy người và ô tô đang trong hành trình qua sông Cửa Lục. Tình thế diễn ra rất nguy kịch.
Đại đội vừa phải đánh chi viện, vừa phải đánh trực tiếp để bảo vệ trận địa pháo. Khi ấy Đại đội trưởng Đặng Bá Hát và toàn khẩu đội tập trung cao độ quan sát mục tiêu, bắn trả quyết liệt. Không quân Mỹ đã nghi binh, cho 2 máy bay bay thấp, đánh lén, ném bom trúng trận địa pháo. Đặng Bá Hát bị mảnh bom xuyên vào bụng nhưng tay vẫn cầm chắc cờ lệnh, miệng không ngừng hô vang “Bắn... Bắn!”. Khoảng 16h40, đồng chí Đặng Bá Hát hy sinh vì vết thương quá nặng. Cả Đại đội chỉ còn phân nửa, nhưng cuộc chiến đấu vẫn tiếp tục để bảo vệ trận địa cũng như bầu trời vùng mỏ.
Trong tháng 10/1972, Đại đội tiếp tục đánh 37 trận, tháo gỡ nhiều bom phá, bom xuyên và bom bi các loại…
Đại đội Đặng Bá Hát tiếp nối truyền thống anh hùng trong bảo vệ Tổ quốc ngày nay
Trận đánh lịch sử ngày 12/7/1972 với sự hy sinh anh dũng của Đại đội trưởng Đặng Bá Hát và các chiến sĩ Đại đội tự vệ Xí nghiệp Bến Hòn Gai là hình ảnh tiêu biểu về tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu của quân dân Quảng Ninh nói riêng và toàn thể dân tộc Việt Nam. Đại đội trưởng Đặng Bá Hát với tấm gương chiến đấu, hy sinh quên mình đã được truy tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng Vũ trang nhân dân vào năm 1995. Năm 2006, tên của Đại đội được đổi thành Đại đội Đặng Bá Hát, thuộc Công ty Tuyển than Hòn Gai.
Ngày nay, Đại đội pháo cao xạ 37mm Đặng Bá Hát là đơn vị tự vệ duy nhất trong ngành Than làm nhiệm vụ thường trực sẵn sàng chiến đấu 24/24h bảo vệ vùng trời, vùng biển thiêng liêng của Tổ quốc.
Tiếp nối truyền thống anh hùng, đại đội không ngừng nỗ lực, cống hiến, bảo vệ vững chắc vùng trời, vùng biển thiêng liêng của Tổ quốc.
Lực lượng thường trực của Đại đội tự vệ pháo phòng không 37mm Đặng Bá Hát (ảnh:Internet).
Đại đội hiện được biên chế 65 đồng chí, gồm 2 trung đội; duy trì 1 khẩu đội pháo cao xạ 37mm với 11 đồng chí thường trực sẵn sàng chiến đấu 24/24h, lực lượng tại chỗ có 54 đồng chí. Trận địa pháo phòng không 37mm có tầm quan trọng trong tác chiến phòng thủ, xây dựng thế trận phòng không nhân dân đối với nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, có nhiệm vụ bảo vệ khu vực phòng thủ trên địa bàn TP Hạ Long
Để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, đại đội chú trọng nâng cao chất lượng huấn luyện, rèn luyện kỹ năng chiến đấu cho từng cán bộ, chiến sĩ. Mỗi pháo thủ phải thuần thục động tác, phối hợp nhịp nhàng, xây dựng tinh thần chủ động, sáng tạo. Mỗi người giỏi việc mình, biết việc đồng đội, hỗ trợ lẫn nhau là phương châm hành động của toàn đơn vị.
Không chỉ quán triệt, giáo dục nâng cao nhận thức; tinh thần cảnh giác, đơn vị còn khái quát đặc điểm tình hình, âm mưu, thủ đoạn của không quân địch, cách nhận dạng và phân biệt máy bay địch, ta, phương pháp bắn máy bay bay thấp, hiệp đồng khẩu đội, trung đội, đại đội, làm công tác chuẩn bị chiến đấu, bắn các loại mục tiêu trên không. Chế độ trực ban sẵn sàng chiến đấu được thực hiện nghiêm, luôn phối hợp với đơn vị bạn nắm bắt, phát hiện các hoạt động trên không của địch. Vũ khí trang bị, phương tiện kỹ thuật luôn trong tình trạng tốt, sẵn sàng chiến đấu cao.
Có thể nói, từ khi thành lập đến nay, Đại đội pháo cao xạ 37mm Đặng Bá Hát luôn phát huy được vai trò bảo vệ địa bàn trọng yếu của vùng mỏ Quảng Ninh. Đơn vị vẫn luôn không ngừng phát triển lớn mạnh để hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ cũng như xứng đáng với niềm tự hào khi mang tên người anh hung của vùng Mỏ - Đặng Bá Hát.
