Tổ chức thực hiện pháp luật về quyền con người của chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay
Tổ chức thực hiện pháp luật về quyền con người của chính quyền địa phương là quá trình bao gồm nhiều hoạt động do các cơ quan nhà nước của chính quyền địa phương thực hiện theo thẩm quyền, nhằm bảo vệ và thúc đẩy quyền con người theo quy định của pháp luật.
Chính quyền địa phương ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo phạm vi thẩm quyền hoặc khi được cơ quan nhà nước ở Trung ương uỷ quyền quy định chi tiết vấn đề được giao trong Luật hoặc các văn bản khác để hướng dẫn thực hiện văn bản quy phạm pháp luật về quyền con người. Ban hành văn bản hành chính hoặc trực tiếp hướng dẫn các cá nhân, tổ chức trong quá trình thực hiện pháp luật về quyền con người. Những năm qua, việc hướng dẫn thực hiện pháp luật về quyền con người của chính quyền địa phương kịp thời hơn, nâng cao chất lượng văn bản và cách thức thực hiện. Tình trạng ban hành văn bản trái pháp luật đã được cải thiện đáng kể. Các hình thức hướng dẫn thực hiện pháp luật về quyền con người ngày càng chuyên nghiệp, dễ tiếp cận hơn.
Các địa phương đều rất coi trọng công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nhất là các địa bàn có trình độ dân trí thấp, sinh hoạt không tập trung. Việc phổ biến, giáo dục pháp luật đang được thực hiện với nhiều phương pháp, nội dung tin bài đa dạng,... phù hợp hơn với các đối tượng khác nhau.
Các điều kiện về kinh tế - xã hội, hạ tầng về giao thông, điện, trường,...; sự phát triển của khoa học, kỹ thuật, tính chuyên nghiệp trong quản lý nhà nước đã ngày càng được cải thiện, là những thuận lợi, tạo điều kiện cần thiết cho các cá nhân, tổ chức có thể tự mình thực hiện các quy định pháp luật. Các hoạt động thanh tra, kiểm tra của các cơ quan nhà nước thời gian qua cũng có nhiều chuyển biến tích cực. Hệ thống quy định từng bước được hoàn thiện để tránh chồng chéo, lãng phí nguồn lực, Các cơ chế kiểm soát, phối hợp xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra, kiểm toán đã được tích cực triển khai.
Tuy nhiên, việc tổ chức thực hiện pháp luật về quyền con người của chính quyền địa phương còn một số hạn chế. Một số văn bản pháp luật về quyền con người do chính quyền địa phương ban hành còn chưa phù hợp, khả thi, tính hiệu lực và hiệu quả chưa cao, nhiều quy định pháp luật, hướng dẫn còn phức tạp, làm cho người dân gặp khó khăn khi thực hiện quyền của mình, dẫn đến tình trạng phát sinh thêm thủ tục hành chính, hồ sơ, giấy tờ không đúng quy định; một số dịch vụ công trực tuyến thực hiện còn phức tạp, không đơn giản, thuận lợi.
Công tác phổ biến giáo dục pháp luật luôn được các địa phương coi trọng, nhưng hiệu quả còn hạn chế. Nhiều người không biết và không biết sử dụng pháp luật để đòi hỏi, yêu cầu các cơ quan bảo vệ pháp luật bảo vệ quyền lợi cho mình hoặc đòi hỏi, đưa ra những yêu cầu không có căn cứ pháp lý, gây ra những tranh chấp, khiếu kiện không cần thiết khi quyền lợi của mình bị xâm hại. Trong nhiều trường hợp người dân dễ bị lợi dụng, bị kích động, lôi kéo vào các hành vi bất hợp pháp, thậm chí tự tập đông người ảnh hưởng đến an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Việc bảo đảm các điều kiện để người dân thực hiện được pháp luật về quyền con người, hiện nay còn nhiều bất cập. Có những quyền đã được Hiến pháp ghi nhận, nhưng lại thiếu cơ sở pháp lý để thực hiện, như quyền biểu tình, quyền lập hội. Nhiều người dân còn gặp khó khăn trong tiếp cận dịch vụ về kinh tế, xã hội và văn hóa, như chi phí tiếp cận, khoảng cách quá xa, đi lại khó khăn, chất lượng dịch vụ chưa bảo đảm, còn có sự chênh lệch giữa các vùng, miền. Nhiều vi phạm pháp luật về quyền con người chưa được phát hiện, xử lý kịp thời.
Nguyên nhân của tình trạng trên là do pháp luật về quyền con người còn nhiều bất cập, chồng chéo, mâu thuẫn, gây khó khăn cho quá trình thực hiện. Quyết tâm chính trị trong tổ chức thực hiện pháp luật về quyền con người ở địa phương có nơi, có lúc còn chưa cao. Một số cán bộ, công chức địa phương còn nhũng nhiễu, gây khó khăn cho người dân trong thực hiện pháp luật về quyền con người; chưa thực sự làm hết trách nhiệm của mình trong phát hiện và xử lý vi phạm. Nhận thức của cán bộ, công chức và nhân dân về quyền con người và pháp luật về quyền con người còn hạn chế. Việc phòng chống tham nhũng, lãng phí, kiểm soát quyền lực nhà nước ở địa phương còn chưa hiệu quả.
2. Để nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật của chính quyền địa phương ở Việt Nam trong giai đoạn mới. trước hết, cần tiếp tục xây dựng và hoàn thiện pháp luật về quyền con người đảm bảo dân chủ, công bằng, nhân đạo, đầy đủ, kịp thời, đồng bộ, thống nhất, công khai, minh bạch, ổn định, khả thi, dễ tiếp cận, đủ khả năng điều chỉnh các quan hệ xã hội, lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, tổ chức, doanh nghiệp làm trung tâm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo lập cơ sở pháp lý cho việc bảo vệ và thúc đẩy quyền con người cụ thể trên các lĩnh vực của đời sống xã hội
Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy địa phương, quyền làm chủ của nhân dân trong tổ chức thực hiện pháp luật về quyền con người. Sự chỉ đạo thống nhất của cấp ủy đảng đối với các chủ thể trong quá trình tổ chức thực hiện pháp luật phải tiếp cận từ góc độ bảo đảm cao nhất các quyền con người của nhân dân địa phương, trên cơ sở các quy định pháp luật. Đồng thời, thể hiện quyết tâm chính trị từ sự nhất quán về đường lối lãnh đạo, công tác tuyên giáo, dân vận, kiểm tra, giám sát, nêu gương,... của đảng viên và các tổ chức đảng đối với các thiết chế trong hệ thống chính trị.
Nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức và nhân dân về quyền con người và pháp luật về quyền con người. Cần có quy định thống nhất về yêu cầu bắt buộc đối với cán bộ, công chức phải được tập huấn, bồi dưỡng kiến thức cơ bản về quyền con người và pháp luật về quyền con người.
Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về quyền con người. Phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật về quyền con người của tất cả các cá nhân, tổ chức trên địa bàn. Nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, khiếu kiện hành chính, hoàn thiện cơ chế bảo vệ người tố cáo.
Tổ chức thực hiện pháp luật về quyền con người là một nội dung lớn và phức tạp. Việc nâng cao hiệu quả trong tổ chức thực hiện pháp luật về quyền con người đã được triển khai thực hiện trong thực tiễn. Quá trình này cần tiếp tục hoàn thiện nhằm bảo vệ và thúc đẩy quyền con người trong thực tiễn./.
