Thực tiễn đau lòng qua các vụ án tham nhũng, tiêu cực nghiêm trọng đã khẳng định: suy thoái tư tưởng, đạo đức, lối sống là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Đây là “gốc rễ” của mọi vấn đề tiêu cực, là “giặc nội xâm” làm xói mòn niềm tin của Nhân dân vào vai trò lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước. Cuộc đấu tranh để ngăn chặn và đẩy lùi tình trạng này vì thế không chỉ là nhiệm vụ xây dựng Đảng, mà là yêu cầu cấp thiết để đảm bảo sự tồn vong và phát triển bền vững của chế độ.
Suy thoái –cái gốc của mọi tiêu cực
Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống là quá trình cán bộ, đảng viên dần xa rời lý tưởng cách mạng, quên đi trách nhiệm phục vụ Nhân dân, và chỉ tập trung vào lợi ích cá nhân, cục bộ. Nghị quyết Trung ương 4 Khóa XII và Kết luận số 21 Hội nghị Trung ương 4 Khóa XIII đã kiên trì chỉ rõ 27 biểu hiện suy thoái.
Suy thoái về tư tưởng chính trị là sự dao động, phai nhạt về lý tưởng cách mạng, giảm sút niềm tin vào mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Nói và viết không đúng hoặc làm trái với quan điểm, đường lối, nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Hoài nghi, phủ nhận những thành tựu cách mạng, xuyên tạc lịch sử, phê phán hoặc công khai bác bỏ chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Vô cảm chính trị, thiếu ý thức đấu tranh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, thờ ơ, vô cảm trước những vấn đề chính trị quan trọng, và trước lợi ích của Nhân dân.
Suy thoái về đạo đức, lối sống là sự xuống cấp về phẩm chất đạo đức, thể hiện qua hành vi trục lợi, vị kỷ, coi thường kỷ cương, phép nước. Có thái độ vụ lợi cá nhân, sống ích kỷ, thực dụng, cơ hội, chạy chức, chạy quyền. Đặc biệt là hành vi sử dụng quyền lực công để mưu cầu lợi ích cá nhân. Biểu hiện độc đoán chuyên quyền, cá nhân chủ nghĩa, lợi dụng danh nghĩa tập thể để trục lợi hoặc tranh công, đổ lỗi. Sống xa hoa, lãng phí, phô trương, chạy theo danh vọng, địa vị, sa vào các tệ nạn xã hội. Điều này gắn liền với tình trạng lãng phí nguồn lực công và tài sản của Nhân dân.
Biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hóa" trong nội bộ là nguy hiểm nhất, khi cán bộ, đảng viên âm thầm thay đổi lập trường, đi ngược lại lợi ích của Đảng và dân tộc. Cấu kết, móc nối với các phần tử cơ hội, hình thành các nhóm lợi ích để thao túng chính sách, tạo ra các quyền lực ngầm chi phối hoạt động của cơ quan nhà nước. Thao túng tổ chức, lợi dụng, lạm dụng quyền hạn, tác động vào công tác cán bộ để bố trí người thân, người cùng lợi ích vào các vị trí then chốt.
Sự suy thoái là nguyên nhân trực tiếp và căn bản dẫn đến tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Mối quan hệ này được thể hiện rõ qua cơ chế chuyển hóa. Trước hết, từ phai nhạt lý tưởng khiến cán bộ mất phương hướng, không còn đặt lợi ích tập thể lên trên. Từ suy thoái, biến chất về đạo đức, lối sống làm nảy sinh tư tưởng và hành động bị vật chất hóa, thực dụng, biến quyền lực công thành quyền lực tư để vụ lợi, chi tiêu vô ích, xa hoa. Từ sự tha hóa về quyền lực, sử dụng chức vụ, quyền hạn sai mục đích dẫn đến nhũng nhiễu, độc đoán, chuyên quyền, gây khó khoăn cho người dân và doanh nghiệp.
Thực tế đã chứng minh, mMọi vụ án tham nhũng lớn, từ kinh tế, đất đai đến tư pháp, đều bắt nguồn từ sự suy thoái nghiêm trọng của cán bộ chủ chốt. Khi “cái gốc” là tư tưởng, đạo đức đã bị mục ruỗng, thì hành vi tham nhũng chỉ là “trái độc” tất yếu nảy sinh. Mức độ nguy hiểm của sự suy thoái không chỉ dừng lại ở thất thoát vật chất, mà còn làm méo mó kỷ cương, trật tự xã hội, gây ra tình trạng nhờn luật và suy giảm niềm tin của Nhân dân đối với Đảng và Nhà nước.
Chỉnh đốn và ngăn chặn
Để ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái, cần tiếp tục triển khai hiệu quả Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII, XIII và các quy định của Đảng về kiểm soát quyền lực, tập trung vào năm nhóm giải pháp
Giải pháp đầu tiên là phải đề cao và thực hiện nghiêm chế độ nêu gương. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã dạy: “Một tấm gương sống còn giá trị hơn một trăm bài diễn văn”. Do vậy cần xác định trách nhiệm nêu gương, nhất là của cấp ủy, người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, đoàn thể ở mọi lúc, mọi nơi. Người đứng đầu phải gương mẫu chấp hành nghiêm nguyên tắc, chế độ sinh hoạt đảng và đổi mới phương pháp, tác phong làm việc theo hướng giữ vững tính đảng, nguyên tắc, dân chủ, sát thực tế. Thực hiện nghiêm việc gắn vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu trong hoạt động của cơ quan, đơn vị, nhất là hậu quả do suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống gây ra.
Thứ hai, tăng cường công tác giáo dục chính trị, tư tưởng để xây dựng “bức tường thành” bảo vệ tư tưởng cán bộ, đảng viên. Tiếp tục đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, đưa nội dung học tập trở thành thường xuyên, tự giác trong cuộc sống và công tác của mỗi cán bộ, đảng viên. Lồng ghép nội dung phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí vào nhà trường ở các cấp học với khối lượng kiến thức phù hợp, nhằm khơi dậy truyền thống lịch sử tốt đẹp và bồi dưỡng khát vọng phát triển đất nước.
Thứ ba, xây dựng và hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực để ngăn chặn sự suy thoái chuyển hóa thành hành vi tiêu cực. Tăng cường vai trò lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp, toàn diện của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí và đối với toàn bộ hệ thống cơ quan Nhà nước. Xây dựng thể chế minh bạch, tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, chính sách, làm rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn để phân định rõ thẩm quyền và xác định trách nhiệm của tập thể, cá nhân. Xác định rõ sự chuyển đổi thái độ trách nhiệm của cán bộ, công chức nhà nước từ cai trị sang phục vụ Nhân dân vô điều kiện, không vì lợi nhuận.
Thứ tư, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát. Kiểm tra, giám sát là “thanh bảo kiếm” của Đảng để ngăn chặn suy thoái từ sớm, từ xa, cần kiên quyết, kiên trì thực hiện. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của các cấp ủy, tổ chức đảng, kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các biểu hiện dân chủ hình thức, độc đoán chuyên quyền. Kiên quyết, kiên trì trong đấu tranh, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí với phương châm không có vùng cấm, không có ngoại lệ, góp phần tăng cường năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức đảng.
Thứ năm, phát huy dân chủ và vai trò giám sát của Nhân dâ. Đề cao vai trò giám sát của Nhân dân với phương châm “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát và dân thụ hưởng”. Chú trọng bảo vệ người tố giác, tố cáo các hành vi tham nhũng, tiêu cực, lãng phí để khuyến khích sự tham gia của công chúng.
Sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên là thách thức lớn đối với sự lãnh đạo của Đảng và sự phát triển của đất nước. Việc giải quyết vấn đề này phải xuất phát từ “cái gốc” là củng cố đội ngũ cán bộ, đảng viên thật sự trong sạch, vững mạnh, kiên định về chính trị, tinh thông nghiệp vụ. Chỉ khi nào từng cán bộ, đảng viên giữ vững được đạo đức cách mạng, loại bỏ được sự suy thoái, thì quyền lực mới được sử dụng đúng mục đích, tham nhũng, tiêu cực mới bị đẩy lùi, tạo ra một môi trường trong sạch, vững mạnh, góp phần xây dựng đất nước Việt Nam phát triển nhanh và bền vững.
