Ngay từ đầu thời kỳ đổi mới, Đảng ta đã đặc biệt quan tâm công tác cán bộ, xác định đây là “công việc gốc của Đảng”, khâu “then chốt” của công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị. Đảng đã kịp thời bổ sung, hoàn thiện quan điểm, đường lối, chủ trương, nguyên tắc, quy chế, quy định về công tác cán bộ nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới toàn diện đất nước.
Hệ thống tiêu chuẩn chức danh cán bộ được hoàn thiện, công tác đánh giá cán bộ được đổi mới theo hướng xuyên suốt, liên tục, đa chiều, thực chất hơn, dựa vào kết quả công việc cụ thể. Công tác quy hoạch cán bộ được tiến hành chủ động, tích cực, bảo đảm sự chuyển tiếp vững chắc giữa các thế hệ. Đặc biệt, công tác kiểm tra, giám sát, kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ ngày càng được coi trọng với phương châm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ”.
Tuy nhiên, Đảng cũng thẳng thắn chỉ rõ: đội ngũ cán bộ đông nhưng không mạnh, thiếu cán bộ lãnh đạo, quản lý giỏi, chuyên gia đầu ngành. Nhiều cán bộ, kể cả cấp cao, phai nhạt lý tưởng, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, vướng vào tham nhũng, tiêu cực. Tình trạng “chạy chức, chạy quyền, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển” vẫn diễn ra với thủ đoạn tinh vi. Nguyên nhân chủ yếu nằm ở sự thiếu quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo, chậm thể chế hóa, thiếu cơ chế tạo động lực và bảo vệ cán bộ, cùng với công tác kiểm tra, giám sát quyền lực còn hạn chế.
Từ những thành công và cả những tồn tại, khuyết điểm trong 40 năm đổi mới, rút ra năm bài học kinh nghiệm quý báu để tiếp tục xây dựng đội ngũ cán bộ ngang tầm nhiệm vụ trong Kỷ nguyên mới.
Bài học thứ nhất, phải thấm nhuần tư tưởng Hồ Chí Minh: cán bộ là"cái gốc" của mọi việc. Đây là bài học kinh nghiệm đầu tiên và sâu sắc nhất. Sự thành công của công tác cán bộ trong suốt 40 năm qua đã khẳng định giá trị soi sáng của những chỉ dẫn giản dị nhưng có giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc của Người. Người dạy rằng “Cán bộ là cái gốc của mọi việc” và “Công việc thành công hay thất bại đề do cán bộ tốt hay kém”. Điều này đòi hỏi mọi chủ trương, chính sách đều phải lấy cán bộ làm trung tâm.
Cán bộ phải "có tài phải có đức", tài và đức thống nhất với nhau. Người nhấn mạnh: “có tài mà không có đức thì tham ô, hủ hóa; có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Bài học này là lời cảnh tỉnh vĩnh viễn về sự suy thoái, chỉ rõ rằng sự tha hóa về đạo đức là nguồn gốc của mọi tiêu cực. Đồng thời, phải hiểu rõ cán bộ, cất nhắc đúng, dùng người đúng tài của họ. Người căn dặn không được ham dùng bà con, anh em quen biết, bầu bạn hoặc những kẻ khéo ninh hót, mà phải trọng nhân tài, trọng người có ích cho công việc. Do vậy, “dụng nhận như dụng mộc”. Cần phải coi trọng việc kiểm soát để biết rõ cán bộ, nhân viên tốt hay xấu, biết rõ ưu điểm, khuyết điểm của các cơ quan và của chỉ thị, nghị quyết. Sự kiểm soát này phải do người thật tốt, có uy tín thực hiện.
Bài học thứ hai khẳng định vai trò, trách nhiệm của tập thể cấp ủy, người đứng đầu và cơ quan chức năng trong công tác cán bộ. Đảng đã chỉ rõ: “Xây dựng đội ngũ cán bộ là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị”, trực tiếp là của các cấp ủy, tổ chức đảng mà trước hết là người đứng đầu và cơ quan tham mưu của Đảng. Thực tiễn cho thấy, ở đâu cấp ủy, người đứng đầu và cơ quan làm công tác cán bộ thực sự trong sáng, trách nhiệm cao, tận tụy vì lợi ích chung thì ở đó đội ngũ cán bộ được xây dựng vững mạnh. Ngược lại, những hạn chế, sai lầm đều gắn liền với việc buông lỏng trách nhiệm của người đứng đầu.
Đảm bảo dân chủ trong công tác cán bộ. Những vấn đề lớn thuộc quan điểm, đường lối, chủ trương, nguyên tắc công tác cán bộ đều do Đại hội, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị thảo luận dân chủ, đẩy mạnh tự phê bình và phê bình, lắng nghe ý kiến đa chiều, quyết định theo đa số. Những vấn đề mới, khó, chưa rõ thì được làm thử, làm thí điểm, rút kinh nghiệm trước khi kết luận chính thức. Người đứng đầu cấp ủy phải đề cao trách nhiệm tổ chức thực hiện và kiểm tra việc thực hiện quyết định của tập thể.
Bài học thứ ba tập trung vào quy trình khoa học trong công tác cán bộ: thường xuyên thực hiện tốt công tác quy hoạch, đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá, bố trí sử dụng đúng những người có đức, có tài. Công tác quy hoạch cán bộ là khâu quan trọng hàng đầu, phải được chỉ đạo thực hiện chặt chẽ, chủ động tạo nguồn cán bộ cho cấp ủy trước khi đề bạt, bổ nhiệm và chuẩn bị nhân sự cho đại hội đảng bộ các cấp. Nhờ làm tốt quy hoạch, các cấp ủy có sự chủ động về nguồn cán bộ với số lượng phong phú, cơ cấu hợp lý.
Đổi mới toàn diện công tác đào tạo và bồi dưỡng cán bộ đảm bảo đồng bộ từ mục tiêu, chương trình, nội dung, phương pháp, kết hợp đào tạo trong nhà trường với rèn luyện trong thực tiễn. Đánh giá cán bộ bằng sản phẩm thực tế, coi đây là điểm đột phá. Đảng yêu cầu: “Lấy kết quả công việc, sự hài lòng và tín nhiệm của nhân dân làm tiêu chí quan trọng để đánh giá chất lượng tổ chức bộ máy và chất lượng cán bộ, đảng viên”. Coi trọng đánh giá chất lượng, hiệu quả, sản phẩm thực tế theo chức trách, nhiệm vụ được giao và đề cao trách nhiệm người đứng đầu”. Điều này giúp các cấp ủy đánh giá đúng, hiểu rõ cán bộ để đề bạt, bổ nhiệm đúng. Sự kết hợp chặt chẽ giữa quy hoạch, đào tạo, đánh giá thực chất và bố trí đúng người, đúng việc là nhân tố quyết định tạo nên những thành tựu lịch sử của công cuộc đổi mới.
Bài học thứ tư nhấn mạnh nguyên tắc dựa vào dân, thường xuyên có giải pháp thiết thực phát huy vai trò của nhân dân tham gia xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp của Đảng, với tinh thần "dân là gốc" và là cơ chế quan trọng để kiểm soát quyền lực từ bên ngoài hệ thống.
Vì Đảng là đội tiên phong, là người đại diện hợp pháp quyền và lợi ích chính đáng của Nhân dân, nên công việc của Đảng cũng chính là công việc của Nhân dân. Do đó, không nên coi “công tác cán bộ chỉ là công việc nội bộ của Đảng”, “công việc bí mật”, “khu vực cấm”. Việc Nhân dân tham gia xây dựng đội ngũ cán bộ mang lại hiệu quả thiết thực: giúp lựa chọn được những cán bộ có đức, có tài, đồng thời phát hiện và loại bỏ những người tham nhũng, suy thoái về tư tưởng chính trị, yếu kém về năng lực ra khỏi đội ngũ. Lắng nghe ý kiến đóng góp, thông tin Nhân dân cung cấp đã giúp các cấp ủy hiểu rõ cán bộ, tìm được cán bộ thực tài, thực đức để trọng dụng.
Các cấp ủy thực hiện tốt việc cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin về cán bộ và cách thức tham gia ý kiến. Đặc biệt, cần thực hiện tốt cơ chế khuyến khích, bảo vệ quần chúng, Nhân dân tham gia các mặt công tác nhân sự, nhất là việc cung cấp thông tin về những cán bộ, người thân của cán bộ tham nhũng, tiêu cực, thoái hóa, biến chất đang cố tình che giấu.
Bài học thứ năm là tăng cường kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ, kiên quyết đấu tranh và xử lý nghiêm mọi biểu hiện tham nhũng, tiêu cực. Thực tiễn đã chỉ rõ, sự tha hóa quyền lực của những người được Đảng, Nhân dân giao sử dụng quyền lực là nguyên nhân chủ yếu làm nảy sinh tình trạng tham nhũng, tiêu cực, tham nhũng quyền lực trong công tác cán bộ. Đảng đã từng bước xây dựng, hoàn thiện thể chế để kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ theo nguyên tắc “mọi quyền lực đều phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế; quyền hạn, phải được ràng buộc bằng trách nhiệm”.
Công tác cán bộ được đổi mới mạnh mẽ, toàn diện theo hướng vừa mở rộng dân chủ, vừa tăng trách nhiệm của cấp ủy, người đứng đầu. Tăng cường trách nhiệm giải trình của cấp ủy, người đứng đầu về việc lựa chọn, giới thiệu, đề bạt, bổ nhiệm một cách công khai, minh bạch. Điều này là cách để đông đảo cán bộ, đảng viên và Nhân dân tham gia giám sát quyền lực trong công tác cán bộ. Phải kiên quyết đấu tranh và xử lý mọi biểu hiện chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy bằng cấp, hối lộ, đút lót… theo đúng kỷ luật của Đảng và pháp luật Nhà nước, loại khỏi đội ngũ cán bộ những người có biểu hiện tiêu cực trên, bất kể họ là ai, giữ cương vị gì.
Những bài học kinh nghiệm về công tác cán bộ của Đảng trong 40 năm đổi mới là tài sản vô giá, là “cẩm nang” giúp soi sáng con đường xây dựng đội ngũ cán bộ trong giai đoạn mới. Vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng, lấy “đức, sức, tài” làm tiêu chuẩn, trong đó “sức” là yếu tố cân bằng để lượng hóa “đức” và “tài”. Phải gắn chặt trách nhiệm tập thể cấp ủy với trách nhiệm giải trình của người đứng đầu. Tiến hành đồng bộ, khoa học các khâu quy hoạch, đào tạo, đánh giá dựa trên sản phẩm thực tế và sự hài lòng của Nhân dân. Phải dựa vào dân, coi công tác cán bộ. Kiểm soát chặt chẽ quyền lực trong công tác cán bộ./.
