1. Nét đặc sắc trong tư tưởng Hồ Chí Minh là ở hàm lượng trí tuệ cao gắn liền với tình cảm cách mạng sâu sắc, được diễn đạt một cách giản dị, rất gần với lối cảm, cách nghĩ của quần chúng. Trong nhận thức của mỗi người Việt Nam yêu nước, Hồ Chí Minh là hiện thân sinh động, cụ thể về một chủ nghĩa xã hội tươi đẹp, đem lại cho toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta niềm tin tưởng và quyết tâm thực hiện để biến tư tưởng của Người từng bước trở thành hiện thực trên đất nước ta. Đây là một xu thế tất yếu mà không một ai có thể xoay chuyển, ngăn cản nổi.
Với tư duy độc lập, tự chủ và sáng tạo, Hồ Chí Minh đã nghiên cứu, nắm vững những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin về chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản và vận dụng sáng tạo những nguyên lý đó vào hoàn cảnh cụ thể của cách mạng Việt Nam, Người đã nêu lên những quan niệm về chủ nghĩa xã hội một cách sâu sắc, phù hợp với thực tế Việt Nam - một chế độ xã hội mới, tiến bộ; tất cả do con người và vì con người; tất cả vì mục đích nhằm không ngừng nâng cao đời sống của Nhân dân, trước hết là nhân dân lao động… Xét đến cùng, đó chính là bản chất, mục tiêu và nội dung đích thực của chủ nghĩa xã hội theo tư tưởng Hồ Chí Minh.
Những định nghĩa của Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội, xét về mặt câu chữ là hết sức ngắn gọn, giản dị (giản dị nhưng sâu sắc, chứ không hề đơn giản, hời hợt, tầm thường); xét về nội dung là rất đầy đủ, rõ ràng và cụ thể (không trừu tượng, lý thuyết suông…), thể hiện rất rõ những nội dung, bản chất của chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam - một chủ nghĩa xã hội hiện thực, nhân văn, luôn hướng tới mục tiêu vì nhân dân và do nhân dân xây dựng nên. Một số nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh cho rằng: “Tiếp cận chủ nghĩa xã hội về phương diện mục đích là một nét đặc sắc, thể hiện phong cách và năng lực tư duy lý luận khái quát của Hồ Chí Minh”. Trong đó, mục tiêu cao nhất là nâng cao đời sống của nhân dân. “Mục đích nâng cao đời sống toàn dân đó là tiêu chí tổng quát để kiểm nghiệm tính chất xã hội chủ nghĩa của các lý luận chủ nghĩa xã hội và chính sách thực tiễn”.
Hồ Chí Minh còn đề cập đến mục tiêu, động lực và con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, cùng nhiều chỉ dẫn khác về hình thức, bước đi, biện pháp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Theo Hồ Chí Minh, “đặc điểm to nhất của ta trong thời kỳ quá độ là từ một nước nông nghiệp lạc hậu tiến thẳng lên chủ nghĩa xã hội không phải kinh qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa”. Trong hoàn cảnh đó, chúng ta phải tiến dần lên chủ nghĩa xã hội - xây dựng một xã hội mới. Người yêu cầu toàn Đảng và mỗi cán bộ, đảng viên phải nêu cao tinh thần độc lập, tự chủ, sáng tạo; chống giáo điều, rập khuôn; không ngừng suy nghĩ tìm tòi để định ra hình thức, biện pháp, cách làm chủ nghĩa xã hội phù hợp với thực tiễn Việt Nam. Quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam phải được tiến hành một cách dần dần, thận trọng, từng bước vững chắc; phải hết sức tránh tư tưởng nóng vội, chủ quan, duy ý chí, “đi bước nào vững vàng, chắc chắn bước ấy”.
Quan niệm Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam vừa có tính hệ thống, hoàn chỉnh, vừa có tính cụ thể, thiết thực; đã góp phần bổ sung, phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin về những đặc trưng bản chất của chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở một nước thuộc địa, nông nghiệp, lạc hậu, chưa trải qua giai đoạn tư bản chủ nghĩa. Tư tưởng Hồ Chí Minh cho thấy “Xét đến cùng, con người được giải phóng, được phát triển ngày càng tự do và toàn vẹn, được phát huy mọi khả năng, đó là tính ưu việt của chủ nghĩa xã hội”. Nhận thức rõ điều này sẽ giúp chúng ta luôn vững tin vào bản chất tốt đẹp, nhân văn, nhân đạo hiện thực của chủ nghĩa xã hội; thấy rõ đây là xu hướng tất yếu cho sự phát triển và tiến bộ của dân tộc và nhân loại.
2. Tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam được thể hiện và thực hiện một cách sinh động trong thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội của Nhân dân ta, dưới sự lãnh đạo của Đảng. Giá trị của di sản mà Người để lại là “những gợi ý quan trọng và nguồn cảm hứng cho các thế hệ cách mạng về sau”; “là cái vốn và chất men để sáng tạo nên cái mới”. Trong sự nghiệp đổi mới đất nước quá trình đó, Đảng ta luôn quán triệt, vận dụng và phát triển sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối đổi mới của Đảng luôn thấm nhuần sâu sắc tư tưởng, đạo đức, phong cách đổi mới của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đã làm sáng tỏ những nhận thức cơ bản về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta”.
Thực tế cho thấy, việc quán triệt, vận dụng và phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội là hết sức cần thiết và mang lại hiệu quả thiết thực, qua đó làm cho nhân dân ta càng nhận thức đầy đủ hơn, rõ ràng hơn, vững tin vào sự lãnh đạo của Đảng và con đường mà chúng ta đi tới. Đây là hiện thực sinh động, minh chứng hùng hồn để đấu tranh bác bỏ quan điểm của những ai đã cố tình xuyên tạc, phủ nhận sự thật. Chủ nghĩa xã hội theo đặc điểm Việt Nam là sự kết thúc thắng lợi hành trình lịch sử của dân tộc mà Hồ Chí Minh đã vạch ra từ đầu thế kỷ, là sự thực hiện trọn vẹn Di chúc của Người, là đỉnh cao của sự nghiệp cách mạng ba cuộc giải phóng của Việt Nam”
Trong bối cảnh mới hiện nay, chúng ta cần tiếp tục quán triệt quan điểm, nguyên tắc: “Kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”. Nắm vững tinh thần, phương châm “dĩ bất biến ứng vạn biến” của Hồ Chí Minh, đòi hỏi không ngừng dày công nghiên cứu, vận dụng và phát triển sáng tạo tư tưởng của Người để có thể tìm ra những nội dung mới, cách tiếp cận mới và giải pháp mới cho sự nghiệp đổi mới tiếp tục tiến lên, xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội mang đặc sắc Việt Nam - một chủ nghĩa xã hội thấm đẫm tư tưởng Hồ Chí Minh. Cuộc đời và sự nghiệp Hồ Chí Minh để lại nhiều bài học lớn cho Đảng và dân tộc ta. Bài học thấm thía nhất là bài học vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác - Lênin, dám đổi mới và biết đổi mới một cách đúng đắn kịp thời, ngang tầm diễn biến lịch sử, đáp ứng nhiệm vụ cách mạng từng giai đoạn”.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ nghĩa xã hội và xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là một trong những nội dung cơ bản trong hệ thống tư tưởng của Người. Trong vấn đề này, Người đã có những cống hiến sáng tạo rất to lớn cả về lý luận và chỉ đạo thực tiễn. Thực tế cách mạng Việt Nam đã chứng minh điều đó. Tư tưởng Hồ Chí Minh luôn soi sáng con đường cách mạng Việt Nam trong quá khứ, hiện tại và tương lai.
