Du lịch cộng đồng là loại hình du lịch có sự tham gia trực tiếp và chủ yếu của cộng đồng đồng địa phương vào tổ chức, quản lý và hưởng lợi từ việc khai thác các nguồn tài nguyên tại chỗ như: cảnh quan thiên nhiên, khí hậu, môi trường, các giá trị văn hóa… của cộng đồng địa phương. Huyện Quản Bạ là cửa ngõ của cao nguyên đá Đồng Văn, có nhiều lợi thế để phát triển du lịch cộng đồng như: cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ, khí hậu trong lành, mát mẻ quanh năm, bản sắc văn hóa độc đáo của 19 dân tộc anh em. Bên cạnh các danh thắng nối tiếng như: Cổng trời Quản Bạ, Núi đôi Cô Tiên, Động Lùng Khúy..., Làng văn hóa du lịch cộng đồng Nặm Đăm của đồng bào dân tộc Dao đang là một điểm du lịch không thể bỏ qua trên cung đường chinh phục cao nguyên đá Đồng Văn.
Thôn Nặm Đăm thuộc xã Quản Bạ, huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang có 68 hộ với 307 nhân khẩu, 100% là đồng bào dân tộc Daovới các giá trị văn hóa đặc sắc về lễ hội, trang phục truyền thống,các phong tục, tập quán lâu đời. Trước đây, đồng bào người Dao thôn Nặm Đăm chủ yếu làm nông nghiệp (trồng lúa, ngô và các cây dược liệu phục vụ các bài thuốc nam cổ truyền). Hoạt động sản xuất chủ yếu mang tính tự cung tự cấp, phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên. Do đó, đời sống đồng bào nơi đây còn nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo lớn.
Trong những năm gần đây, được sự hỗ trợ của Đảng, Nhà nước, các tổ chức phi chính phủ và sự nỗ lực vươn lên của đồng bào Dao nơi đây, diện mạo thôn Nặm Đăm đã có nhiều thay đổi rõ rệt, đời sống vật chất, tinh thần của đồng bào ngày càng được nâng lên. Phát huy lợi thế về cảnh quan thiên nhiên cùng những giá trị văn hóa truyền thống, huyện Quản Bạ đã xác định phát triển du lịch gắn với bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống là hướng phát triển bền vững của địa phương.
Năm 2012, Nặm Đăm được lựa chọn là nơi thực hiện dự án phát triển cộng đồng[1]. Dự án đã tiến hành hỗ trợ người dân phát triển các sản phẩm du lịch thông qua việc xây dựng các tuyến trekking, tổ chức các chương trình, tuyến, điểm tham quan và nhà lưu trú homestay, đồng thời hỗ trợ người dân nâng cao kỹ năng làm du lịch để đón tiếp du khách. Hệ thống nhà ở của đồng bào được nâng cấp, xây dựng theo nguyên mẫu truyền thống của dân tộc Dao; các hoạt động văn hóa, văn nghệ dân gian, ngôn ngữ, phong tục tập quán, lễ hội, trang phục truyền thống vẫn được bảo tồn và gìn giữ.
Ảnh: Trang phục truyền thống của người Dao tại thôn Nặm Đăm, huyện Quản Bạ,tỉnh Hà Giang
(Nguồn: Báo Quân đội nhân dân)
Tại Làng văn hóa du lịch cộng đồng Nặm Đăm, du khách sẽ được trải nghiệm những nét đặc trưng trong cuộc sống thường ngày của đồng bào dân tộc Dao tại những ngôi nhà trình tường; được trải nghiệm việc chế biến ẩm thực, chế biến dược liệu và tắm lá thuốc người Dao; được tham gia những hoạt động văn nghệ và các lễ hội truyền thống độc đáo của đồng bào Dao như: Lễ hội bắt cá, Lễ cấp sắc…
Sau 13 năm xây dựng Làng văn hóa du lịch cộng đồng gắn với xây dựng nông thôn mới, đến nay, toàn thôn Nặm Đăm có 39/68 hộ kinh doanh dịch vụ homestay, mỗi năm thu hút hàng chục nghìn lượt khách trong nước và quốc tế đến tham quan,trải nghiệm; 100% hộ gia đình trong thôn đều tích cực tham gia bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống. Bên cạnh việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, chất lượng dịch vụ du lịch ở Nặm Đăm cũng luôn được chú trọng nâng cao. Hng năm, người dân trong thôn được hỗ trợ tham gia các khóa tập huấn, đào tạo ngắn hạn về quản lý lưu trú, lễ tân, hướng dẫn viên du lịch, kỹ năng quảng bá du lịch… Nhờ đó, chất lượng dịch vụ du lịch ngày càng được nâng cao. Năm 2023, Làng văn hóa du lịch cộng đồng thôn Nặm Đăm, huyện Quản Bạ đã vinh dự được nhận Giải thưởng ASEAN dành cho mô hình lưu trú kết hợp với giới thiệu, trải nghiệm và bảo tồn di sản trên Công viên địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn. Tính đến cuối năm 2024, toàn thôn Nặm Đăm chỉ còn 01 hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều[2], chiếm 1,47% số hộ trong toàn thôn.
Ảnh: Lễ hội bắt cá của đồng bào dân tộc Dao thôn Nặm Đăm, huyện Quản Bạ,tỉnh Hà Giang
(Nguồn: Báo Hà Giang)
Sự thay đổi trong tư duy làm kinh tế từ sản xuất nông nghiệp truyền thống sang phát triển du lịch cộng đồng đã mang lại những thay đổi tích cực cho nhiều hộ gia đình người Dao ở thôn Nặm Đăm. Nhờ đó, nhiều gia đình đã thoát khỏi cảnh nghèo đói, chất lượng cuộc sống ngày càng được cải thiện. Du lịch cộng đồng không chỉ giúp tăng thu nhập cho đồng bào mà còn tạo ra sự gắn kết mạnh mẽ trong cộng đồng; cùng chung tay xây dựng và phát triển quê hương. Bên cạnh đó, việc phát triển du lịch cộng đồng còn góp phần nâng cao ý thức của người dân về bảo vệ môi trường; bảo tồn cảnh quan thiên nhiên và các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc; góp phần tích cực vào công tác giảm nghèo và phát triển bền vững của địa phương.
Với những nỗ lực và những kết quả tích cực đã đạt được, đồng bào dân tộc Dao ở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang đã và đang minh chứng rõ ràng về hiệu quả vượt trội của mô hình phát triển du lịch cộng đồng thông qua kết hợp giữa phát triển kinh tế với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Làng văn hóa du lịch cộng đồng Nặm Đăm đang trở thành một mô hình sinh kế tiêu biểu để các địa phương khác có tiềm năng du lịch tương tự học hỏi và áp dụng.
Trước bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và chuyển đổi số mạnh mẽ, đồng bào dân tộc Dao thôn Nặm Đăm cần tiếp tục nỗ lực khai thác và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống để phát triển du lịch cộng đồng; đồng thời, cần không ngừng học tập, trau dồi trình độ ngoại ngữ, kỹ năng, nghiệp vụ về du lịch để đáp ứng với yêu cầu phát triển mới. Điều này sẽ góp phần hiện thực hóa mục tiêu “Lấy văn hóa để phát triển du lịch, lấy du lịch để bảo tồn phát triển văn hóa” của địa phương và giúp đồng bào vươn lên thoát nghèo từ chính nội lực của mình./.
