Nhìn lại lịch sử: Bản chất và nguy hại của giáo điều, cơ hội, xét lại
Lịch sử phong trào cộng sản và công nhân quốc tế đã chứng kiến cuộc đấu tranh gay gắt chống lại các khuynh hướng sai lầm từ bên trong. Giáo điều, chủ nghĩa cơ hội và chủ nghĩa xét lại là ba trong số những biểu hiện nguy hiểm đó.
Giáo điều thường được xem là một căn bệnh trong nhận thức và vận dụng lý luận. Đó là việc rập khuôn, cứng nhắc áp dụng một lý thuyết mà bỏ qua các điều kiện lịch sử - cụ thể. Sai lầm này không xuất phát từ động cơ chống phá, nhưng hệ lụy của nó lại vô cùng nghiêm trọng, bởi nó đưa lý luận xa rời thực tiễn, làm cho lý luận trở nên khô cứng, vô nghĩa. Nguồn gốc sâu xa của giáo điều là sự thiếu hiểu biết lý luận thấu đáo, tuyệt đối hóa lý luận mà không coi trọng tính cụ thể, tính thực tiễn của chân lý. Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: “Không chú trọng đến đặc điểm của dân tộc mình trong khi học tập kinh nghiệm của các nước anh em, là sai lầm nghiêm trọng, là phạm chủ nghĩa giáo điều”.
Kiên định, vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác - Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong bối cảnh mới. Ảnh: Internet
Trong khi đó, chủ nghĩa cơ hội mang một bản chất khác, nguy hiểm hơn. Những người cơ hội thường nhân danh mác xít để chống phá Chủ nghĩa Mác - Lênin từ bên trong. Họ biểu hiện sự dao động, ngả nghiêng, không kiên định trước những thay đổi của thực tiễn, đặc biệt khi cách mạng gặp khó khăn. Mục tiêu của họ là đạt được những lợi ích cụ thể, trước mắt mà bỏ qua toàn cục, bỏ qua lợi ích lâu dài của giai cấp công nhân. V.I.Lênin đã ví những người cơ hội như "con thỏ rừng, về mùa đông thay lông thành màu trắng", ẩn ý về khả năng thay đổi màu sắc để che giấu bản chất. Chủ nghĩa cơ hội tồn tại cả dưới dạng tả khuynh và hữu khuynh, nhưng tựu trung đều là kẻ thù của Chủ nghĩa Mác - Lênin vì đã vứt bỏ "linh hồn" và những nguyên lý cơ bản của học thuyết này. Hồ Chí Minh từng gọi họ là “địch nhân lọt vào trong Đảng để phá hoại”.
Chủ nghĩa xét lại, mặc dù cùng bản chất với chủ nghĩa cơ hội, nhưng lại thể hiện một cách tinh vi hơn. Nó sử dụng vỏ bọc mác xít để phê phán và phủ nhận những vấn đề cốt lõi của Chủ nghĩa Mác - Lênin, từ cương lĩnh đến chiến lược và sách lược cách mạng. E.Bec-stanh và Tơrốtxky là những đại biểu điển hình của chủ nghĩa xét lại, những người đã cố tình "sửa chữa" và "xét lại" học thuyết Mác. Lênin đã cảnh báo rằng giai cấp tư sản và bọn cơ hội chủ nghĩa trong phong trào công nhân đều "lãng quên, xóa nhòa, xuyên tạc khía cạnh cách mạng, tinh thần cách mạng của học thuyết ấy".
Những người sáng lập Chủ nghĩa Mác - Lênin và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trực tiếp và không khoan nhượng đấu tranh chống lại các biểu hiện này. Từ cuộc đấu tranh của C.Mác, Ph.Ăngghen với Đuyrinh, Látxan, đến những tác phẩm của V.I.Lênin vạch trần bản chất của chủ nghĩa cơ hội, xét lại, và sự kiên định của Hồ Chí Minh trong việc bảo vệ đường lối của Quốc tế Cộng sản, phê phán chủ nghĩa thực dân, chủ nghĩa Tơrốtxky, tất cả đều minh chứng cho sự cần thiết của cuộc đấu tranh này.
Nhận diện các biểu hiện của giáo điều và cơ hội, xét lại ở Việt Nam hiện nay
Dù nền tảng chính trị - xã hội cho sự nảy sinh chủ nghĩa cơ hội, xét lại theo kiểu cũ không còn tồn tại ở Việt Nam, nhưng các biểu hiện của giáo điều cũng như các khuynh hướng cơ hội, xét lại vẫn tiềm ẩn và phát triển dưới nhiều hình thức mới, tinh vi hơn, đe dọa trực tiếp đến sự ổn định và phát triển của đất nước.
Bệnh giáo điều vẫn tồn tại dưới dạng áp dụng máy móc, rập khuôn các mô hình, kinh nghiệm phát triển của nước ngoài mà không xem xét kỹ lưỡng đến đặc điểm, hoàn cảnh cụ thể của Việt Nam. Điều này đôi khi dẫn đến việc các quyết sách, chiến lược phát triển ở cấp địa phương không có sự vận dụng sáng tạo, thiếu tính độc đáo, phù hợp với điều kiện thực tiễn, mà chỉ là bản sao của cấp trên hoặc của các mô hình nước ngoài. Biểu hiện này phản ánh sự xa rời nguyên tắc thực tiễn, coi thường tính cụ thể của lý luận.
Đặc biệt đáng lo ngại là các biểu hiện của chủ nghĩa cơ hội và xét lại trong bối cảnh hiện nay. Lợi dụng những khó khăn của phong trào cộng sản quốc tế, sự sụp đổ của Liên Xô và Đông Âu, các phần tử này tìm cách xuyên tạc, quy kết đó là sự sụp đổ của Chủ nghĩa xã hội nói chung và Chủ nghĩa Mác - Lênin nói riêng. Họ tuyên truyền rằng Chủ nghĩa Mác - Lênin đã "lỗi thời", "già cỗi", rằng chủ nghĩa tư bản hiện đại đã "nhân đạo hơn", "văn minh hơn". Một số khác tập trung phủ nhận các nguyên lý cốt lõi của Chủ nghĩa Mác - Lênin như học thuyết đấu tranh giai cấp, học thuyết giá trị thặng dư, và sứ mệnh lịch sử của giai cấp công nhân. Họ cho rằng "thế giới ngày nay là thế giới thi đua kinh tế", rằng máy móc thay thế con người nên giai cấp tư sản không còn bóc lột, và đề cao "tầng lớp tinh hoa" thay vì giai cấp công nhân.
Các phần tử cơ hội, xét lại còn công khai đòi Đảng ta từ bỏ vai trò lãnh đạo, cổ súy cho "đa nguyên tư tưởng, đa đảng đối lập", yêu cầu quân đội và lực lượng vũ trang không chịu sự lãnh đạo tuyệt đối của Đảng. Đối với công cuộc đổi mới ở Việt Nam, họ cố tình phủ nhận những thành tựu to lớn đã đạt được, cho rằng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là không thể có, mà thực chất Việt Nam đang dần trở thành một quốc gia tư bản chủ nghĩa, và "sáng tạo" này chỉ là cách để tạo ra "tầng lớp tư sản đỏ" nhằm duy trì quyền lực độc đảng. Họ cũng lợi dụng những yếu kém trong quản lý doanh nghiệp nhà nước để phủ nhận vai trò của chế độ công hữu, quy kết công hữu là nguyên nhân của lãng phí, thua lỗ và tham nhũng.
Nguy hiểm hơn, những tư tưởng cơ hội, xét lại này đã thâm nhập và phát tác trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, không chỉ thể hiện qua nhận thức chính trị yếu kém mà còn trong quá trình hoạch định thể chế và thực thi chính sách. Tình trạng ngại học lý luận, hoặc "miệng nói lý luận mác xít song hành động thì ngược lại" không phải là cá biệt.
Đối với tư tưởng Hồ Chí Minh, các phần tử cơ hội, xét lại cũng tìm mọi cách xuyên tạc bằng cách "giả vờ thành thật" đề cao Người nhưng lại kết luận Người không phải là nhà mác xít mà là nhà dân tộc chủ nghĩa. Mục đích của họ là phủ nhận bản chất giai cấp của Đảng Cộng sản Việt Nam, nhằm hướng sự nghiệp cách mạng không theo mục tiêu xã hội chủ nghĩa. Họ cường điệu hóa những sai lầm, khuyết điểm của Đảng, hay các biểu hiện tham nhũng, tiêu cực trong xã hội để đổ lỗi cho hệ tư tưởng, từ đó đòi hỏi "đa nguyên, đa đảng", "tam quyền phân lập", và xã hội dân sự theo mẫu hình phương Tây. Ngay cả khi Đảng ta đẩy mạnh công tác chỉnh đốn Đảng, phòng chống tham nhũng, tiêu cực, họ vẫn vu khống là "thanh trừng nội bộ" và gợi ý "thuốc chữa" bằng cách từ bỏ mục tiêu chủ nghĩa xã hội.
Giải pháp phòng chống: Bảo vệ và phát triển nền tảng tư tưởng của Đảng
Để đấu tranh hiệu quả với bệnh giáo điều và các biểu hiện cơ hội, xét lại, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp then chốt.
Đối với bệnh giáo điều, điều quan trọng hàng đầu là đẩy mạnh học tập lý luận, khắc phục bệnh "ngại học lý luận". Mỗi cán bộ, đảng viên cần nhận thức rõ tầm quan trọng của lý luận, không phải học để lấy bằng cấp hay đối phó, mà là học để thấu hiểu "tinh thần của Chủ nghĩa Mác - Lênin, học tập lập trường, quan điểm và phương pháp ấy mà giải quyết cho tốt những vấn đề thực tế trong công tác cách mạng của chúng ta".
Quán triệt sâu sắc các nguyên tắc nhận thức luận mác xít, đặc biệt là nguyên tắc thực tiễn. Thực tiễn là cơ sở, nguồn gốc, mục tiêu, động lực và tiêu chuẩn của chân lý. Mọi lý luận chỉ có giá trị khi được kiểm nghiệm và phát triển trong thực tiễn sinh động. Vì vậy, thường xuyên tổng kết thực tiễn, phát triển lý luận là yêu cầu cấp thiết. Lý luận cách mạng không phải là giáo điều cứng nhắc, mà là kim chỉ nam cho hành động, luôn cần được bổ sung bằng những kết luận mới rút ra từ thực tiễn.
Đối với các biểu hiện cơ hội, xét lại, cuộc đấu tranh cần được tiến hành quyết liệt và bài bản hơn. Trước hết, cần đẩy mạnh công tác tư tưởng, lý luận, vạch trần các thủ đoạn, bản chất cũng như nguy hại của các luận điệu cơ hội, xét lại. Bằng cách phân tích rõ ràng, chỉ ra sự ngụy trang dưới vỏ bọc "mác xít, cách mạng" của họ, chúng ta sẽ giúp cán bộ, đảng viên và nhân dân nhận diện đúng bản chất lừa bịp của các quan điểm sai trái.
Nâng cao hiệu quả cuộc đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Việc thực hiện hiệu quả Nghị quyết số 35 của Bộ Chính trị là chìa khóa để xây dựng "lá chắn" vững chắc về tư tưởng. Cuộc đấu tranh này không chỉ là trên lý luận mà còn là trên mặt trận thông tin, truyền thông, đòi hỏi sự chủ động, sắc bén và linh hoạt.
Yếu tố cốt lõi là tiếp tục đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng, làm cho Đảng ta ngày càng trong sạch, vững mạnh. Các phần tử cơ hội, xét lại thường lợi dụng những sai lầm, yếu kém, đặc biệt là tệ nạn tham nhũng, tiêu cực để công kích và phủ nhận hệ tư tưởng, phủ nhận chế độ. Do đó, một Đảng trong sạch, vững mạnh về tư tưởng, chính trị, tổ chức, đạo đức và công tác cán bộ sẽ làm mất đi cơ sở cho các luận điệu xuyên tạc, đồng thời nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền và sức chiến đấu của Đảng.
Đẩy mạnh nghiên cứu, vận dụng sáng tạo và phát triển lý luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong bối cảnh mới. Chủ nghĩa Mác - Lênin là một hệ thống mở, không ngừng được bổ sung, phát triển để phù hợp với những biến đổi của thực tiễn. Điều này đòi hỏi sự tổng kết thực tiễn liên tục, nghiên cứu lý luận sâu sắc, và tiếp thu có chọn lọc những thành tựu tư tưởng của thời đại. Tuy nhiên, việc phát triển lý luận phải luôn trên cơ sở kiên định các nguyên tắc cơ bản mà Đảng ta đã tổng kết cụ thể trong Văn kiện Đại hội XIII: Kiên định Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh; Kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; Kiên định các nguyên tắc trong tổ chức và hoạt động của Đảng; và Kiên định đường lối đổi mới.
Cuộc đấu tranh chống giáo điều, cơ hội, xét lại là một quá trình liên tục, phức tạp, đòi hỏi sự kiên trì, sắc bén và toàn diện. Chỉ khi Đảng ta thực sự vững mạnh về tư tưởng, lý luận được vận dụng sáng tạo và phù hợp với thực tiễn, chúng ta mới có thể bảo vệ vững chắc nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và đạt được những thành công to lớn hơn trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc./.
