1. Khái quát tình hình tham nhũng, lãng phí, tiêu cực và kết quả đấu tranh
Những năm qua, tình hình tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ở nước ta diễn biến phức tạp, xảy ra ở nhiều cấp, ngành, lĩnh vực; ở cả Trung ương và địa phương. Quy mô các vụ việc, vụ án tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ngày càng lớn, thất thoát nhiều tài sản của Nhà nước. Đáng chú ý, tham nhũng, tiêu cực đã xuất hiện trong các lĩnh vực rất coi trọng về đạo lý như: giáo dục, y tế, chính sách nhân đạo, phúc lợi xã hội; đan xen giữa khu vực công và tư; đối tượng tham nhũng, tiêu cực không chỉ là cán bộ, đảng viên trong cơ quan nhà nước mà có cả người giữ chức vụ trong tổ chức, doanh nghiệp ngoài nhà nước…
Đảng ta xác định tham nhũng là một trong bốn nguy cơ, thách thức đe dọa sự tồn vong của Đảng, của chế độ. Vì vậy, đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực là nhiệm vụ quan trọng, thường xuyên, cấp bách nhằm xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh. Quán triệt chủ trương của Đảng, Nhà nước, công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực được tập trung lãnh đạo, chỉ đạo tổ chức thực hiện quyết liệt, hiệu quả với quyết tâm chính trị cao, không ngừng, không nghỉ, không có vùng cấm, không có ngoại lệ. Qua đó, tham nhũng, tiêu cực, lãng phí từng bước được kiền chế, củng cố niềm tin của Nhân dân với Đảng, Nhà nước với chế độ xã hội chủ nghĩa.
Tuy nhiên, tình hình tham nhũng, lãng phí, tiêu cực vẫn tiềm ẩn phức tạp. Bên cạnh những mặt thuận lợi, công tác này tiếp tục gặp khó khăn, thách thức trong bối cảnh, tình hình mới, đặt ra yêu cầu cần nghiên cứu, nhận diện các yếu tố tác động đến hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực một cách hệ thống và toàn diện hơn để có những giải pháp phù hợp.
2. Những yếu tố tác động đến hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ở Việt Nam hiện nay
Thứ nhất, sự lãnh đạo đúng đắn và quyết tâm chính trị trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực của Đảng ta: Đảng ta là đảng cầm quyền, là đảng cách mạng chân chính, hoạt động vì sự nghiệp của giai cấp công nhân, vì lợi ích của Nhân dân Việt Nam. Thắng lợi trong các cuộc cách mạng do Đảng lãnh đạo đã chứng minh tính đúng đắn trong đường lối. Đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng thông qua việc ban hành chủ trương kịp thời, khách quan và đáp ứng yêu cầu cấp bách của thực tiễn. Tổng hợp, khái quát chủ trương của Đảng, Nhà nuớc về công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trên một số phương diện sau: (1) Công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực phải đặt dưới sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng nhằm huy động sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn dân; (2) Là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên và lâu dài; (3) Lấy phòng ngừa là cơ bản, chiến lược, lâu dài; đấu tranh là trọng tâm, thường xuyên, cấp bách; (4) Công tác phòng, chống tham nhũng phải gắn liền với công tác phòng, chống lãng phí, tiêu cực, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống.
Sự lãnh đạo đúng đắn và quyết tâm chính trị của Đảng về đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực thể hiện: Đảng đã lãnh đạo, huy động sức mạnh của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội vào cuộc đấu tranh này; thực hiện đồng bộ giữa thi hành kỷ luật Đảng với kỷ luật của Nhà nước, rất nghiêm minh nhưng cũng rất nhân văn; chủ động phát hiện, xử lý không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai; tăng cường công khai, minh bạch, kiểm soát quyền lực; xây dựng văn hóa liêm chính, tiết kiệm; từng bước mở rộng hoạt động phòng, chống tham nhũng, tiêu cực khu vực ngoài nhà nước. Như vậy, sự lãnh đạo đúng đắn và quyết tâm chính trị của Đảng là yếu tố quyết định thành công của công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ở nước ta trong giai đoạn vừa qua và tạo nền tảng vững chắc trong thời gian tới.
Hai là, sự tham gia, ủng hộ của Nhân dân vào đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực: Văn kiện Đại hội XIII của Đảng xác định: Nhân dân là trung tâm, là chủ thể của công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, mọi chủ trương, chính sách phải thực sự xuất phát từ cuộc sống, nguyện vọng, quyền và lợi ích chính đáng của Nhân dân, lấy hạnh phúc, ấm no của Nhân dân làm mục tiêu phấn đấu. Nhân dân có ở mọi nơi, mọi lúc, mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Do đó, sự tham gia, ủng hộ của Nhân dân là yếu tố quan trọng, tác động tích cực vào cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Ba là, phương thức, thủ đoạn hoạt động tinh vi, xảo quyệt của đối tượng tham nhũng, lãng phí, tiêu cực: Hiện nay số tiền tham nhũng, tài sản lãng phí ngày càng lớn hơn, hành vi có tính cấu kết, nhiều vụ có tổ chức, có biểu hiện "nhóm lợi ích", "lợi ích nhóm" ngày càng chặt chẽ, có sự móc nối, câu kết giữa người có chức vụ, quyền hạn trong khu vực nhà nước với doanh nghiệp. Không chỉ tham nhũng về tiền bạc, mà có cả tham nhũng quyền lực, chính sách… Hành vi tham nhũng ngày càng tinh vi, xảo quyệt và phức tạp hơn bởi có yếu tố nước ngoài dưới các hình thức phổ biến như chuyển tài sản, tiền tham nhũng ra nước ngoài hoặc hành vi tiếp tay cho hoạt động rửa tiền của các tổ chức, cá nhân ở nước ngoài vào Việt Nam. Xuất phát từ chức vụ, quyền hạn của mình, chủ thể thực hiện hành vi tham nhũng, tiêu cực có thể sử dụng quyền lực, quan hệ, hiểu biết, tiền để "ẩn mình", "bọc lót", che giấu vi phạm chắc chắn, kỹ lưỡng nên gây khó khăn, tác động tiêu cực cho công tác phát hiện, thu hồi tài sản tham nhũng.
Bốn là, âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch lợi dụng công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để chống Đảng, Nhà nước: Công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực nhằm xây dựng bộ máy nhà nước trong sạch, vững mạnh. Tuy nhiên, các thế lực thù địch, phản động luôn tìm cách lợi dụng cuộc chiến chống tham nhũng để thực hiện âm mưu chống phá Đảng, Nhà nước và gây mất ổn định xã hội. Mưu đồ của chúng là lợi dụng công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực nhằm kích động chia rẽ nội bộ, gây mất đoàn kết trong Đảng và chính quyền. Sử dụng mạng xã hội để lan truyền tin giả, xuyên tạc, cắt ghép, bịa đặt nội dung về các vụ án tham nhũng nhằm gây hiểu lầm trong dư luận.
Năm là, cơ chế, chính sách; cán bộ phục vụ công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí ở Việt Nam hiện nay: Bên cạnh ưu điểm, cơ chế, chính sách trên một số lĩnh vực vẫn còn sơ hở, bất cập, chưa phù hợp thực tiễn, dễ bị lợi dụng để tham nhũng, tiêu cực, gần đây bộc lộ thêm trong lĩnh vực định giá, đấu giá tài sản, chứng khoán, phát hành trái phiếu doanh nghiệp, y tế, đầu tư công, tiền điện tử, tiền mã hóa... là những vấn đề đặt ra, nếu không có cơ chế, chính sách điều chỉnh kịp thời sẽ tác động tiêu cực đến hiệu quả công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Thách thức từ sự suy thoái, tiêu cực trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhất là trong cơ quan có chức năng phòng, chống tham nhũng, tiêu cực. Những vấn đề đó của cán bộ có thể cản trở đến công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Ngoài những yếu tố tác động nêu trên, hiện nay, sự phát triển của khoa học công nghệ cung cấp những công cụ, giải pháp mới góp phần nâng cao hiệu quả trong công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, đó là những yếu tố thuận lợi, tích cực tác động đến hiệu quả đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực hiện nay.
3. Một số kiến nghị nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ở Việt Nam hiện nay
Một là, chủ động phân tích, dự báo phương thức, thủ đoạn hoạt động của đối tượng có hành vi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch lợi dụng công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực để chống Đảng, chống Nhà nước, từ đó các cơ quan có thẩm quyền không bị động, bất ngờ, nâng cao tinh thần cảnh giác và đưa ra các đối sách phù hợp.
Hai là, thường xuyên làm công tác tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, đảng viên, các tầng lớp Nhân dân tinh thần trách nhiệm khi tham gia công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; chú ý giáo dục phẩm chất chính trị để đội ngũ này không bị “chuyển hóa” hoặc “tự chuyển hóa”. Xây dựng văn hóa liêm chính theo tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm tại cuộc họp Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực ngày 30/10/2024: “Phải làm cho việc thực hành liêm chính, không tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trở thành việc làm “tự giác”, “tự nguyện” như “cơm ăn, nước uống, áo mặc hàng ngày”. Phải khuyến khích cán bộ, đảng viên, Nhân dân tăng cường thực hành tiết kiệm, tạo thói quen quý trọng thời gian làm việc, tiền bạc, tài sản của Nhà nước, công sức của Nhân dân”.
Ba là, các lực lượng làm công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực phải luôn nắm chắc quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước trong thực thi nhiệm vụ. Mặt khác, từ tổng kết thực tiễn để tham mưu với Đảng đề ra các chủ trương mới, đề xuất Nhà nước hoàn thiện hệ thống pháp luật làm cơ sở vững chắc cho công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực có hiệu quả hơn. Đặc biệt là các quy định của pháp luật liên quan đến giám định, định giá; xử lý vật chứng, tài sản; về thời hạn xác minh, giải quyết tố giác, tin báo tội phạm và kiến nghị khởi tố tội phạm về tham nhũng...
Bốn là, tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện cơ chế, chính sách “không thể, không dám, không muốn, không cần” tham nhũng; kịp thời khắc phục những bất cập, thiếu sót trong quản lý kinh tế; bịt kín những “khoảng trống”, “kẽ hở” trong thực hiện cơ chế, chính sách, nhất là khắc phục những sơ hở, bất cập liên quan đến đấu giá, đấu thầu, quản lý, sử dụng đất đai, tài sản công, xã hội hóa các dịch vụ công, ngân hàng, tài chính, tự chủ tài chính, quy hoạch xây dựng...
Năm là, đẩy mạnh thực hiện chuyển đổi số quốc gia, xây dựng Chính phủ điện tử, Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số. Trọng tâm là hoàn thiện thể chế, hạ tầng, số hóa dữ liệu, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý Nhà nước, triển khai và đẩy mạnh các dịch vụ công trực tuyến mức độ cao, giúp giảm thiểu tiếp xúc trực tiếp giữa người dân và cán bộ, từ đó giảm nguy cơ tham nhũng, tiêu cực trong đội ngũ cán bộ, công chức.
