Phát triển du lịch sau sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh tại Ninh Bình: Cơ hội và thách thức

Theo Quyết định số 759/QĐ-TTg 2025 ngày 14/4/2025 phê duyệt Đề án sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp, tỉnh Ninh Bình sau sáp nhập có diện tích tự nhiên là 3.942,6 km² và quy mô dân số 3.818.700 người[1]. Tỉnh Ninh Bình hướng tới trở thành cực phát triển quan trọng của vùng Đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ, đóng vai trò kết nối chiến lược giữa Hà Nội và duyên hải Bắc Bộ.

Việc sáp nhập tạo thuận lợi cho quy hoạch du lịch, hạ tầng và thu hút đầu tư. Sau sáp nhập, tỉnh Ninh Bình có nguồn tài nguyên du lịch phong phú với gần 5.000 di tích đã được kiểm kê, trong đó có 8 Di tích quốc gia đặc biệt, cùng 33 Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia[2] và gần 90 km bờ biển[3]tạo điều kiện phát triển mạnh du lịch biển, sinh thái, hang động và văn hóa tâm linh. Toàn tỉnh hiện có hơn 1.500 cơ sở lưu trú với gần 20 nghìn phòng nghỉ; 75 doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ lữ hành[4]. Sau sáp nhập, tỉnh Ninh Bình có lợi thế lớn trong việc kết nối các điểm du lịch tâm linh nổi bật như Tràng An, Bái Đính, Tam Chúc, Phủ Dầy, Cổ Lễ…, tạo thành chuỗi điểm đến liên hoàn. Khoảng cách gần giữa các điểm (dưới 70 km) giúp dễ dàng tổ chức các chương trình du lịch 1-2 ngày, giúp phân bổ khách hợp lý, giảm quá tải tại điểm nóng và thúc đẩy tiêu dùng dịch vụ như lưu trú, ăn uống, vận chuyển. Chuỗi điểm đến liên vùng còn tạo điều kiện phát triển combo vé, tour cao cấp, kéo dài thời gian lưu trú, tăng chi tiêu bình quân và nâng tầm thương hiệu “Ninh Bình mới” trên thị trường du lịch trong nước và quốc tế.

Sau khi sáp nhập đơn vị hành chính, không gian du lịch của tỉnh Ninh Bình mới được mở rộng với ba trụ cột chiến lược: tâm linh, văn hóa và sinh thái. Về du lịch tâm linh: Trên địa bàn tỉnh hình thành “tam giác vàng” gồm chùa Bái Đính - chùa Tam Chúc - Phủ Dầy, trở thành cụm hành hương lớn nhất cả nước. Về du lịch văn hóa - di sản: Với hơn 5.000 di tích, 750 lễ hội, cùng các tài nguyên du lịch đặc sắc như cố đô Hoa Lư, nhà thờ Phát Diệm, chùa Keo Hành Thiện, kết hợp cùng nghệ thuật dân gian như hát chèo, múa rối nước… đã tạo nên một quần thể di sản văn hóa vật thể và phi vật thể vô cùng đa dạng, phong phú. Về du lịch sinh thái: Với hệ sinh thái đặc trưng trên các địa hình núi đá vôi, hang động, rừng và biển, kết hợp cùng các điểm du lịch sinh thái như Tràng An, Tam Cốc, Cúc Phương, Vân Long, Quất Lâm, Thịnh Long… đã biến Ninh Bình thành điểm đến du lịch sinh thái thu hút du khách. Bên cạnh đó, hạ tầng giao thông đồng bộ giúp Ninh Bình trở thành trung tâm liên kết du lịch chiến lược tại khu vực miền Bắc.

Đồng thời, việc sáp nhập tạo điều kiện xây dựng thương hiệu du lịch địa phương  “Miền di sản - tâm linh - sinh thái”, phản ánh bản sắc đặc trưng của tỉnh Ninh Bình sau sáp nhập trên cơ sở hội tụ các tiềm năng, giá trị của những đơn vị hành chính cũ. Việc tái cấu trúc thương hiệu du lịch Ninh Bình sau sáp nhập giúp giảm cạnh tranh nội vùng, tăng hiệu quả quảng bá với bộ nhận diện đồng bộ và chiến dịch xúc tiến quy mô lớn tại các hội chợ du lịch quốc tế (như ITB Berlin, WTM London) và trên các nền tảng số (như Facebook, TikTok, Agoda, Traveloka…). Không gian mở rộng giúp thu hút đa dạng phân khúc khách hàng, phát triển du lịch MICE, du lịch cộng đồng, học đường, hướng đến tăng trưởng bền vững và nâng cao sức cạnh tranh.

Ảnh: Quần thể danh thắng Tràng An tỉnh Ninh Bình (Nguồn: Báo Nhân dân điện tử)

Bên cạnh những cơ hội, thuận lợi, sáp nhập đơn vị hành chính còn tạo ra cho Ninh Bình những thách thức lớn trong phát triển du lịch:

Thứ nhất, kết nối hạ tầng chưa đồng bộ. Dù hệ thống các điểm du lịch nổi bật tại Ninh Bình như Tràng An, Tam Chúc hay Phủ Dầy… có vị trí địa lý gần nhau nhưng hệ thống hạ tầng kết nối vẫn thiếu đồng bộ và chưa liền mạch. Nhiều tuyến đường liên tỉnh, liên huyện như QL21, QL38B và các tuyến tỉnh lộ nối vào các khu, điểm du lịch còn hẹp, xuống cấp hoặc thiếu biển chỉ dẫn, gây khó khăn trong di chuyển, đặc biệt với những khách du lịch tự túc hoặc đi tour ngắn ngày. Bên cạnh đó, các bến xe, trạm dừng, bãi đỗ xe tại các khu, điểm du lịch chưa được quy hoạch hợp lý, dẫn đến tình trạng ùn tắc vào mùa cao điểm. Tình trạng thiếu sự liên kết vận chuyển công cộng và dịch vụ hỗ trợ nội vùng cũng khiến du khách khó trải nghiệm trọn vẹn các chương trình liên tỉnh trong 1 - 2 ngày.

Thứ hai, du lịch Ninh Bình phát triển nhanh nhưng chất lượng nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu. Chỉ khoảng 30% lao động có chuyên môn về du lịch - khách sạn, còn lại chủ yếu là lao động phổ thông, thiếu kỹ năng và ngoại ngữ. Tình trạng này gây khó khăn trong việc phục vụ khách quốc tế, vận hành chương trình du lịch cao cấp và phát triển các loại hình du lịch đòi hỏi tiêu chuẩn cao như MICE, du lịch nghỉ dưỡng cao cấp. Thiếu hụt nhân lực chuyên môn là rào cản lớn trong chiến lược mở rộng thị trường quốc tế và nâng cao chất lượng dịch vụ du lịch tại Ninh Bình.

Thứ ba, sản phẩm du lịch chưa đa dạng, thiếu chiều sâu văn hóa. Trước khi sáp nhập, ngành du lịch của tỉnh phát triển rời rạc, thiếu liên kết, dẫn đến sản phẩm đơn điệu, chủ yếu thiên về tham quan danh thắngvà tâm linh; thiếu các sản phẩm mang đậm dấu ấn văn hóa đặc trưng như trải nghiệm hát chèo, làng nghề, ẩm thực truyền thống… Việc thiếu sản phẩm mới, độc đáo khiến thời gian lưu trú và mức chi tiêu của du khách thấp, làm hạn chế tiềm năng phát triển bền vững.

Thứ tư, sau sáp nhập,  không gian du lịch mở rộng nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ mất nhận diện các thương hiệu du lịch đặc trưng từng địa phương trước đó. Các thương hiệu nổi tiếng như “Tràng An - Ninh Bình”, “Phủ Dầy - Nam Định”, “Tam Chúc - Hà Nam”… đã được xây dựng và khẳng định trên thị trường trong nhiều năm, thu hút khách du lịch trong và ngoài nước. Nếu chỉ tập trung quảng bá dưới tên gọi hành chính mới mà không chú trọng giữ gìn, tôn vinh các thương hiệu địa danh truyền thống, có thể gây nhầm lẫn thị trường, làm giảm giá trị và sức hút vốn có của từng điểm đến, khiến khách quốc tế khó nhận diện và phân biệt các sản phẩm du lịch đặc thù, ảnh hưởng đến quyết định lựa chọn điểm đến.

Trong thời gian tới, để có thể khắc phục những khó khăn, thách thức trên, tỉnh Ninh Bình cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp chiến lược sau:

Một là, hoàn thiện hạ tầng liên vùng. Đầu tư nâng cấp đồng bộ hệ thống giao thông liên tỉnh, trọng tâm là các tuyến đường bộ kết nối các điểm du lịch trọng điểm Tràng An - Tam Chúc - Phủ Dầy, Cổ Lễ... Việc hoàn thiện các tuyến đường như QL21, QL38B và mở rộng các tuyến cao tốc sẽ giúp rút ngắn thời gian di chuyển, tăng khả năng kết nối liên vùng, tạo điều kiện thuận lợi trong việc khai thác chương trình, điểm đến và vận chuyển dịch vụ du lịch.

Hai là, đào tạo nguồn nhân lực du lịch chuyên nghiệp. Tăng cường hợp tác giữa các trường đại học, trung tâm đào tạo nghề du lịch trong vùng như Trường Đại học Hoa Lư (Ninh Bình), Trung tâm Đào tạo nghề du lịch Nam Định để bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng nghiệp vụ, ngoại ngữ đáp ứng yêu cầu phục vụ du khách quốc tế. Khuyến khích mô hình hợp tác công – tư; phối hợp tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn, thực tập tại doanh nghiệp nhằm nâng cao chất lượng lao động, đáp ứng yêu cầu phát triển du lịch đa dạng và cao cấp.

Ba là, xây dựng và đa dạng hóa sản phẩm du lịch. Tập trung phát triển chuỗi sản phẩm du lịch liên vùng đa dạng kết hợp yếu tố tâm linh (Chùa Bái Đính, Tam Chúc), di sản (Hoa Lư, Phủ Dầy), sinh thái (Tràng An, Vân Long), văn hóa truyền thống (hát chèo, lễ hội) và nghỉ dưỡng. Mỗi sản phẩm cần được “thổi hồn văn hóa”, phát triển câu chuyện sản phẩm độc đáo, tạo trải nghiệm sâu sắc cho du khách.

Bốn là, bảo tồn và phát huy giá trị thương hiệu địa danh. Bảo tồn và phát huy hơn nữa thương hiệu sản phẩm du lịch gắn với các địa danh truyền thống như “Tràng An”, “Bái Đính”, “Phủ Dầy”… trong các chiến dịch quảng bá, truyền thông quốc tế nhằm bảo vệ giá trị thương hiệu đã được khẳng định. Đồng thời, xây dựng và phát triển thương hiệu “Ninh Bình mới” như một cực tăng trưởng du lịch liên vùng, tạo sức hút tổng hợp mà không làm lu mờ các thương hiệu nhỏ có sẵn.

Năm là, tăng cường liên kết hợp tác công - tư và liên vùng. Khuyến khích thu hút đầu tư, đẩy mạnh hợp tác công - tư trong phát triển hạ tầng dịch vụ cao cấp, khu nghỉ dưỡng và các sản phẩm du lịch đặc thù từ các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Xây dựng mô hình quản lý liên vùng hiệu quả, thống nhất chính sách phát triển, xúc tiến và quản lý điểm đến.

Sáu là, đổi mới chiến lược marketing và truyền thông số. Đẩy mạnh ưng dụng công nghệ số trong tuyên truyền, quảng bá sản phẩm trên các nền tảng, tích cực tham gia các hội chợ, triển lãm, các chương trình xúc tiến du lịch quốc tế nhằm tăng cường độ nhận diện “Ninh Bình mới” trên thị trường toàn cầu. Tập trung xây dựng câu chuyện văn hóa (storytelling) gắn liền với di sản, văn hóa lịch sử đặc sắc để tạo dấu ấn riêng biệt. Các chiến dịch truyền thông phải đồng bộ và liên tục, giúp khách du lịch nhận biết chuỗi sản phẩm liên vùng thay vì từng địa phương riêng lẻ, góp phần nâng cao hiệu quả xúc tiến thương hiệu tổng thể.

Sáp nhập, sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh tạo ra bước ngoặt quan trọng cho phát triển du lịch tỉnh Ninh Bình theo hướng liên kết vùng, đa dạng sản phẩm và nâng cao chất lượng dịch vụ. Với vị thế và tầm vóc mới, tỉnh Ninh Bình có đầy đủ điều kiện để trở thành cực tăng trưởng du lịch trọng điểm tại khu vực miền Bắc, đóng góp tích cực vào kinh tế địa phương và quốc gia. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả các thế mạnh sau sáp nhập, Ninh Bình cần có chiến lược phát triển bền vững, đồng bộ giữa hạ tầng, nguồn nhân lực, thương hiệu và cơ chế hợp tác liên vùng. Chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng cần đồng hành trong quá trình chuyển đổi này, biến Ninh Bình trở thành hình mẫu phát triển du lịch bền vững của cả nước./.