Nhận diện “căn bệnh cố hữu”
Ngay từ những ngày đầu xây dựng chính quyền Xô viết, V.I. Lênin đã chỉ rõ căn nguyên, bản chất và hệ quả nguy hiểm của chủ nghĩa quan liêu, tham nhũng. Lênin coi quan liêu, tham nhũng là "căn bệnh cố hữu", là "khuyết tật bẩm sinh," và "người bạn đồng hành" của quyền lực, có nguồn gốc sâu xa từ chủ nghĩa cơ hội gắn với quyền lực nhà nước bị tha hóa.
Sự tồn tại dai dẳng của nó xuất phát từ nhiều nguyê nhân như: kém tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống; sự tha hóa, suy thoái về tư tưởng chính trị, phai nhạt lý tưởng cách mạng; lợi dụng, lạm dụng quyền lực của một số cán bộ, đảng viên có chức quyền; trình độ quản lý yếu kém, sự kiểm soát thiếu chặt chẽ và sự xử lý chưa nghiêm minh của Đảng, chính quyền.
Theo V.I.Lênin, bản chất của tệ quan liêu, tham nhũng là "đem lợi ích của sự nghiệp phục tùng lợi ích của tư tưởng danh vị". Biểu hiện cụ thể là hám danh vọng, si mê quyền lực, ích kỷ, độc đoán, tự cho mình đứng trên quần chúng, thích lập ra ban nọ, ngành kia "cho oai, cho oách".
Quan liêu không chỉ đi liền với cửa quyền, coi thường quần chúng mà còn dẫn đến tham ô, tham nhũng, lãng phí và nhiều biểu hiện tiêu cực khác. Đây là sự suy thoái, tha hóa và là một trong "ba kẻ thù chính" của cách mạng (tính kiêu ngạo cộng sản chủ nghĩa, nạn mù chữ, nạn hối lộ). Đây là thứ "giặc nội xâm" có thể phá hoại uy tín, sức mạnh của Đảng, Nhà nước, làm suy giảm niềm tin của nhân dân; cản trở, kìm hãm sự phát triển kinh tế - xã hội; phá vỡ mối liên hệ máu thịt giữa Đảng với quần chúng, đe dọa sự tồn vong của Đảng và chế độ.
Trước tính chất nguy hiểm của tệ nạn quan liêu, tham nhũng, lãng phí, V.I. Lênin đã đề ra nhiều giải pháp phòng ngừa và đấu tranh quyết liệt. Trước hết, đó là duy trì kỷ luật nghiêm minh và tự phê bình. Phải duy trì nghiêm kỷ luật Đảng, tăng cường thanh tra, kiểm tra, và thực hành nghiêm nguyên tắc tự phê bình và phê bình. Lênin coi việc mất dân chủ, quan liêu, thiếu kiểm tra, giám sát và "không dám nói lên những nhược điểm của mình" là bài học xương máu khiến các đảng cách mạng bị tiêu vong.
Đặc biệt, cần tiến hành "thanh đảng" để làm trong sạch đội ngũ đảng viên, không "vị nể cá nhân,". Thanh đảng là để đuổi ra khỏi Đảng "những kẻ gian giảo, những đảng viên cộng sản đã quan liêu hóa, không trung thực, nhu nhược".
Phải thực hành dân chủ rộng rãi, lôi cuốn quần chúng hưởng ứng giúp đỡ gắn với kiên quyết xử lý nghiêm khắc những hành vi vi phạm theo pháp luật. Lênin khẳng định cuộc đấu tranh chống tham nhũng, quan liêu "chỉ khi nào được bản thân quần chúng nhân dân giúp đỡ thì cuộc đấu tranh ấy mới có thể hoàn thiện được". Trên thực tế thời điểm đó, mặc dù Nga Xô viết có hệ thống pháp luật tốt nhưng nhiều người lại không biết dùng pháp luật để đấu tranh chống quan liêu. V.I.Lê nin yêu cầu phải "lay động các tòa án nhân dân và dạy cho họ biết trừng trị một cách không thương xót". Tuy nhiên, Lênin cũng nhấn mạnh rằng "chỉ dùng pháp luật thôi thì chưa đủ," mà cần phải tiến hành công tác lớn lao về giáo dục, tổ chức, văn hóa.
Giải pháp quan trọng để phòng, chống quan liêu, tham nhũng là phải tinh gọn bộ máy và kiểm soát quyền lực. Cần xây dựng bộ máy của Đảng, Nhà nước tinh gọn, hiệu quả theo phương châm “thà ít mà tốt”. Phải thiết lập chế độ trách nhiệm cá nhân và cơ chế kiểm soát quyền lực đối với người có chức quyền. Phải có cơ chế kiểm soát quyền lực, tránh để quyền lực nằm trong tay một giai cấp có quyền lợi khác với đa số. Yêu cầu thực hiện trách nhiệm cá nhân một cách nghiêm ngặt, trong đó "người Cộng sản phải trừng phạt nặng hơn gấp ba lần so với những người ngoài Đảng".
Vận dụng quan điểm của V.I.Lê nin trong bối cảnh hiện nay
Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn kiên định, kế thừa và vận dụng sáng tạo quan điểm của V.I. Lênin về phòng, chống quan liêu, tham nhũng, tiêu cực. Trong công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị hiện nay, cuộc chiến chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực tại Việt Nam đang được đẩy mạnh với tinh thần “kiên quyết, kiên trì, bền bỉ, không ngừng, không nghỉ, không có vùng cấm, không có ngoại lệ”. Những nỗ lực này nhằm giữ cho Đảng và hệ thống chính trị luôn trong sạch, vững mạnh, đáp ứng yêu cầu của cách mạng trong giai đoạn mới.
Tuy nhiên, thực tế vẫn cho thấy "tình trạng suy thoái về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống của một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí còn nghiêm trọng". Tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực trong khu vực hành chính, dịch vụ công chưa được đẩy lùi, gây bức xúc trong xã hội.
Để tiếp tục phát huy giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc từ quan điểm của V.I. Lênin về phòng, chống quan liêu, tham nhũng trong giai đoạn hiện nay, cần tập trung thực hiện đồng bộ các giải pháp
Trước hết là cần nâng cao nhận thức và ý chí hành động cho cán bộ, đảng viên và nhân dân. Tiếp tục nâng cao nhận thức về yêu cầu bức thiết của công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, gắn với đổi mới tư duy tuyên truyền, giáo dục, coi đây là “nhiệm vụ quan trọng đặc biệt” của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, nhằm tạo sự thống nhất về nhận thức và ý chí hành động trong toàn hệ thống chính trị.
Xây dựng, hoàn thiện thể chế pháp luật, gắn với cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy hệ thống chính trị. Phải xây dựng các cơ quan công quyền kiến tạo, liêm chính, hoạt động công khai, minh bạch. Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức. Người đứng đầu phải là mẫu mực nêu gương của bản lĩnh chính trị, tinh thần “dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới, sáng tạo; dám đương đầu với khó khăn, thử thách; dám hành động vì lợi ích chung”.
Xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước chặt chẽ, đồng bộ giữa các chủ thể bên trong và bên ngoài bộ máy nhà nước. Phải bảo đảm “mọi quyền lực đều phải được kiểm soát chặt chẽ bằng cơ chế; quyền hạn phải được ràng buộc chặt chẽ với trách nhiệm”. Cần phát huy sức mạnh của cả hệ thống chính trị, nhân dân, doanh nghiệp, báo chí trong việc phát hiện, đấu tranh. Mục tiêu là để cán bộ, đảng viên “không thể, không dám, không muốn, không cần” tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.
Kiên quyết xử lý nghiêm hành vi quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực theo phương châm lấy phòng ngừa là cơ bản và lâu dài, phát hiện và xử lý là quan trọng, cấp bách, đột phá. Phát huy tính chủ động, kịp thời phát hiện sớm để ngăn chặn từ xa, xử lý ngay từ đầu. Đẩy mạnh công khai, minh bạch trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức, nhất là các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực (như công tác cán bộ, tuyển dụng nhân sự, quy hoạch tổng thể, dự án đầu tư, đấu thầu). Thực hiện chặt chẽ công tác kê khai, kiểm soát kê khai tài sản, thu nhập và các biện pháp thu hồi triệt để tài sản tham nhũng.
Quan điểm của V.I. Lênin không chỉ là di sản lý luận mà còn là kim chỉ nam thực tiễn để Đảng Cộng sản Việt Nam vận dụng sáng tạo trong công tác phòng, chống quan liêu, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi tình trạng suy thoái, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, góp phần xây dựng Đảng và hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, hoạt động liêm chính, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả – đúng như yêu cầu xây dựng hệ thống chính trị "tinh - gọn - mạnh - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả" trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc./.
