Cuộc cách mạng làm rung chuyển hệ thống thuộc địa
Vào thời điểm Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc, cục diện quốc tế đang trải qua những biến động mạnh mẽ. Các cường quốc thực dân phương Tây như Anh, Pháp dù nằm trong phe thắng trận nhưng lại rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng về kinh tế, quân sự và uy tín chính trị, trong khi một trật tự thế giới mới đang hình thành theo hướng lưỡng cực do Mỹ và Liên Xô chi phối, hay còn gọi là Trật tự Yalta.
Trước tình hình thế giới có những biến chuyển nhanh chóng, đặc biệt là sự kiện ngày 9/3/1945, phát xít Nhật đảo chính gạt bỏ thực dân Pháp để độc chiếm Đông Dương, ngày 12/3/1945, Ban Thường vụ Trung ương Đảng đã kịp thời ra bản Chỉ thị lịch sử: “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta”. Chỉ thị nêu rõ kẻ thù lúc này của cách mạng là phát xít Nhật. Do đó, Ðảng ta đã “phát động cao trào kháng Nhật, cứu nước mạnh mẽ để làm tiền đề cho cuộc Tổng khởi nghĩa. Phải thay đổi mọi hình thức tuyên truyền, cổ động, tổ chức và đấu tranh cho phù hợp; sẵn sàng chuyển sang Tổng khởi nghĩa.
Chớp thời cơ chiến lược, cuộc Tổng khởi nghĩa đã được phát động một cách mau lẹ, đồng loạt trên phạm vi cả nước, thể hiện đỉnh cao của nghệ thuật lãnh đạo cách mạng và tổ chức hành động quần chúng. Chỉ trong vòng 15 ngày, từ ngày 19/8, Hà Nội giành chính quyền, tiếp theo Hà Nội và các tỉnh, ngày 23/8, Huế giành được chính quyền, ngày 25/8, Sài Gòn giành được chính quyền, ngày 28/8, Đồng Nai Thượng và Hà Tiên là địa phương cuối cùng trong cả nước giành được chính quyền. Cách mạng Tháng Tám thành công, lần đầu tiên chính quyền thật sự thuộc về Nhân dân.
Ảnh: Cách mạng Tháng Tám năm 1945 - Dấu ấn khẳng định vị thế Việt Nam trên trường quốc tế trong kỷ nguyên mới (Nguồn: Báo qdnd.vn)
Ngày 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình, trước cuộc mít tinh khổng lồ của hàng vạn đồng bào, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập, tuyên bố với thế giới và toàn thể quốc dân đồng bào về nền độc lập của dân tộc Việt Nam, khai sinh Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thật đã thành một nước tự do, độc lập. Toàn thể dân tộc Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mạng và của cải để giữ vững quyền tự do, độc lập ấy”.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám đã đánh dấu bước ngoặt vĩ đại của cách mạng Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng, đưa nước ta thoát khỏi sự áp bức bóc lột, đập tan xiềng xích nô lệ của thực dân Pháp trong gần một thế kỷ, xóa bỏ hoàn toàn chế độ phong kiến, thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á đã chính thức ra đời.
Cuộc cách mạng ấy đã thể hiện bản lĩnh tự chủ, tư duy sáng tạo và khả năng vận dụng linh hoạt lý luận cách mạng vào hoàn cảnh thực tiễn Việt Nam, trên nguyên tắc “tự lực cánh sinh”, huy động sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, kết hợp nhuần nhuyễn giữa chính trị và vũ trang, giữa đấu tranh hợp pháp và bất hợp pháp. Đây là kết quả của một quá trình tích lũy kinh nghiệm đấu tranh, sự chỉ đạo sắc sảo của Đảng Cộng sản Đông Dương và tư duy chiến lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Trên bình diện thế giới, lần đầu tiên trong lịch sử thế kỷ XX, một dân tộc vốn là thuộc địa, nửa phong kiến, kinh tế kém phát triển, đánh thắng những cường quốc, đế quốc chủ yếu bằng sức của chính mình, nêu gương anh dũng, bất khuất, trí tuệ, tài năng, có sức lan tỏa sâu rộng trên thế giới. Đây không chỉ là một sự kiện nội bộ của một dân tộc thuộc địa, mà còn là “cú sốc chính trị” làm rung chuyển toàn bộ cấu trúc chính trị của khu vực Đông Nam Á, đặt ra thách thức đối với hệ thống thuộc địa toàn cầu.
Đây là minh chứng điển hình cho khả năng tự giải phóng của một dân tộc thuộc địa bằng nội lực, không cần sự can thiệp hoặc “trao trả” từ bên ngoài; làm “đảo lộn” quan điểm đương thời cho rằng chỉ có các cường quốc mới đủ sức khai sinh độc lập. Đây là điều chưa từng có trong lịch sử khu vực và là tiền lệ đặc biệt trong hệ thống quốc tế thời hậu chiến.
Sự thành công của Cách mạng Tháng Tám là một trong những dấu mốc lịch sử mở đầu cho làn sóng phi thực dân hóa trên toàn thế giới sau Chiến tranh thế giới thứ hai, làm suy yếu tính chính danh của chủ nghĩa thực dân, trở thành một biểu tượng truyền cảm hứng mạnh mẽ, thúc đẩy làn sóng giải phóng dân tộc lan rộng ở châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh. Đây là một đóng góp quan trọng của Nhân dân Việt Nam đối với sự nghiệp đấu tranh vì tự do, bình đẳng và tiến bộ của nhân loại, đồng thời khẳng định vị thế quốc tế của cách mạng Việt Nam trong bối cảnh chuyển mình mạnh mẽ của trật tự thế giới sau chiến tranh.
Giá trị của Cách mạng Tháng Tám trong kỷ nguyên hội nhập
Cách mạng Tháng Tám là bước ngoặt vĩ đại của dân tộc Việt Nam, không chỉ xóa bỏ ách thống trị thực dân - phong kiến, mà còn đặt nền móng cho một nhà nước hiện đại, độc lập, có chủ quyền và bình đẳng với các quốc gia khác trên thế giới. Chính thắng lợi ấy đã làm thay đổi căn bản vị thế của Việt Nam từ một dân tộc thuộc địa thành một quốc gia có chủ quyền, được cộng đồng quốc tế công nhận. Giá trị ấy tiếp tục được kế thừa trong kỷ nguyên hội nhập toàn cầu hiện nay.
Cách mạng Tháng Tám không chỉ là khởi đầu cho kỷ nguyên độc lập dân tộc, mà còn là cội nguồn hình thành nên bản sắc ngoại giao riêng có của Việt Nam, một nền ngoại giao vừa mang tinh thần dân tộc, vừa kết nối với giá trị toàn cầu. Từ bài học thực tiễn đấu tranh cách mạng, Đảng ta xác định đường lối đối ngoại “độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế”, thể hiện tư duy ngoại giao hiện đại, chủ động, không rơi vào phe phái, cũng không bị cô lập giữa dòng chảy quốc tế. Chính sách quốc phòng Việt Nam kiên định đường lối đối ngoại hòa bình, không liên minh quân sự, không sử dụng vũ lực, tôn trọng luật pháp quốc tế, nhất quán nguyên tắc giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình. Từ tinh thần Cách mạng Tháng Tám, Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục bảo vệ vững chắc các nguyên tắc của Hiến chương Liên Hợp Quốc, thúc đẩy trật tự thế giới dựa trên luật lệ, trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược và chủ nghĩa cường quyền đang nổi lên.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là một trong những cột mốc chói lọi bằng vàng trong lịch sử dân tộc Việt Nam, mở ra một kỷ nguyên độc lập, tự do, hạnh phúc với khát vọng hùng cường, thịnh vượng của dân tộc. Tầm vóc quốc tế của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 không dừng lại ở giá trị lịch sử to lớn của cuộc cách mạng giải phóng dân tộc mà còn tiếp tục lan tỏa như một biểu tượng của khát vọng độc lập, tự chủ, nguồn cảm hứng và sức mạnh dẫn dắt một Việt Nam thịnh vượng trong kỷ nguyên mới.
Trong bối cảnh thế giới và khu vực có nhiều biến đổi khó lường, việc kế thừa và phát huy những giá trị của Cách mạng Tháng Tám là cơ sở để Việt Nam củng cố nội lực, tiếp tục khẳng định tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế, đóng góp tích cực vào tiến trình xây dựng hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển bền vững toàn cầu./.
