40% số công chức phụ trách không có chuyên môn giáo dục
Theo báo cáo của Cục Nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục (Bộ Giáo dục và Đào tạo), trong 1.000 công chức được khảo sát có tới hơn 300 người không có chuyên môn giáo dục. Thực tế tại Hải Phòng cũng tương tự, trong 114 xã, phường, đặc khu, có tới 40% số công chức phụ trách giáo dục có chuyên môn đào tạo các ngành khác như luật, địa chính, kỹ sư chăn nuôi… Điều này khiến việc chỉ đạo, tổ chức thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn nhiều lúc lúng túng.
Tại xã Tân Kỳ, địa phương mới sáp nhập từ 4 xã, có tới 18 trường mầm non, tiểu học, THCS, công việc quản lý giáo dục rất nặng nhưng công chức phụ trách lại không đúng chuyên môn.
Chị Nguyễn Thị Hồi, Phó trưởng Phòng Văn hoá - Xã hội xã Tân Kỳ bộc bạch: “Tôi học ngành luật, chưa từng quản lý trực tiếp lĩnh vực giáo dục. Do đó, từ chỉ đạo, kiểm tra, giám sát đến giải quyết các vấn đề chuyên môn đều mới. Tôi đang nỗ lực vừa làm vừa học, nhưng áp lực rất lớn khi cùng lúc phải phụ trách cả y tế và nội vụ nữa”.
Tại phường Nhị Chiểu, với 17 trường công lập và 1 trường tư thục, khó khăn cũng không kém. Anh Vũ Trọng Đắc, Trưởng Phòng Văn hoá - Xã hội phường cho biết: “Cả 2 công chức phụ trách giáo dục đều không có chuyên ngành phù hợp. Chúng tôi gặp vướng mắc từ quản lý hồ sơ, tổng hợp dữ liệu cho tới chỉ đạo chuyên môn. Áp lực tham mưu, ban hành văn bản theo thẩm quyền rất lớn”.
Không chỉ công chức xã gặp khó, mà lãnh đạo trường học cũng băn khoăn. Thầy giáo Lê Văn Phong, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Hiệp Hoà (phường Trần Liễu) cho biết trước đây, nhiều nhiệm vụ cần giải quyết trước năm học mới được Phòng Giáo dục và Đào tạo cấp huyện hướng dẫn cụ thể. Nay bỏ cấp huyện, cấp xã quản lý trực tiếp nhưng công chức lại không đúng chuyên môn, khiến tiến độ triển khai chậm. Ngay việc giao kinh phí, hợp đồng giáo viên giảng dạy cũng đang khó khăn.
Ông Nguyễn Công Quang, nguyên Phó trưởng Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương trước đây, nay là Phó chủ tịch UBND xã Tân Kỳ, thẳng thắn nhìn nhận, năm học 2025 - 2026 đặt ra nhiều yêu cầu đổi mới: Dạy học 2 buổi/ngày, tăng cường giáo dục STEM/STEAM, năng lực số, AI, nâng cao chất lượng dạy tiếng Anh, đổi mới quản trị trường học… Đây là những nhiệm vụ rất lớn nhưng cấp xã hiện không đủ nhân lực để triển khai.
Khối lượng công việc nhiều, tiến độ giải quyết phải nhanh theo hướng chính quyền kiến tạo và phục vụ, trong khi các hướng dẫn, cơ chế phân cấp chưa hoàn thiện và cụ thể hóa, dẫn đến khó khăn trong việc triển khai thực hiện.
Giải pháp trước mắt
Để tháo gỡ, ông Nguyễn Công Quang cho rằng, cần tăng cường đội ngũ chuyên trách giáo dục tại cấp xã; đào tạo, bồi dưỡng cán bộ tại chỗ, theo hướng “cầm tay chỉ việc”, vừa làm vừa học. Sở Giáo dục và Đào tạo cần phân công công chức chuyên môn phụ trách cụm xã, đồng thời thiết lập cụm chuyên môn theo bậc học để hỗ trợ trực tiếp các trường, thiết lập đầu mối từ cấp sở để kịp thời hướng dẫn, chỉ đạo, trao đổi chuyên môn.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, sử dụng thống nhất phần mềm quản lý giáo dục, họp trực tuyến để giảm chi phí, tiết kiệm thời gian, bảo đảm thông tin thông suốt. Phát huy hơn nữa tính chủ động và vai trò của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, các tổ chuyên môn.
Theo thầy giáo Lê Văn Phong, khối lượng công việc như tổ chức hội thi, thao giảng, tập huấn chuyên đề, cập nhật dữ liệu, điều phối liên ngành, kiểm tra, đánh giá… sẽ rất khó thực hiện nếu công chức xã thiếu chuyên môn sâu. Giải pháp khả thi là tăng cường phó hiệu trưởng trường THCS tham gia hỗ trợ chính quyền cấp xã trong quản lý giáo dục tại địa bàn.
Theo Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Phòng, để từng bước giải quyết khó khăn, sở thành lập các cụm chuyên môn cấp THCS, THPT, khoá 2025 - 2028, phân công lãnh đạo, chuyên viên phụ trách từng cụm để hỗ trợ các trường; tổ chức tập huấn công chức xã về quản lý, sử dụng văn bản trên hệ thống điện tử.
Sở rà soát nhu cầu công chức thuộc thẩm quyền quản lý có năng lực, trình độ chuyên môn và có nguyện vọng để điều động, biệt phái về UBND cấp xã; đồng thời đang tham mưu cho UBND thành phố về phân cấp, phân quyền, thẩm quyền quản lý giáo dục để làm căn cứ thống nhất triển khai trong toàn thành phố...
Từ thực tiễn tại nhiều địa phương, có thể thấy quản lý giáo dục cấp xã “vừa chạy vừa xếp hàng”. Đội ngũ công chức vừa làm vừa học, nhà trường chờ đợi hướng dẫn, trong khi yêu cầu đổi mới giáo dục ngày càng cao. Để quản lý giáo dục ở cấp xã hiệu quả, cần có những giải pháp trước mắt, nhưng về lâu dài phải có chiến lược tổng thể, nhất là về bố trí, sử dụng nhân lực được đào tạo đúng chuyên môn để làm công tác này.
