Tinh gọn bộ máy – yêu cầu tất yếu của cải cách hành chính Nhà nước
Trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, Việt Nam đã đặt mục tiêu nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, hướng tới tinh gọn bộ máy hành chính. Đây không chỉ là giải pháp nhằm tăng tính linh hoạt trong hoạt động điều hành mà còn là bước đi chiến lược phù hợp với xu thế hội nhập và phát triển.
Tinh gọn bộ máy: Kiên quyết, triệt để, khoa học. Ảnh minh họa. TTXVN
Tinh gọn bộ máy giúp giảm tầng nấc trung gian, hạn chế sự chồng chéo trong quản lý, tạo điều kiện cho chính quyền gần dân hơn, phục vụ người dân một cách hiệu quả hơn. Với sự tham gia tích cực của Nhân dân, quá trình cải cách này diễn ra minh bạch, có sự giám sát và đồng thuận cao từ cộng đồng.
Chủ trương tinh gọn bộ máy đã được Đảng Cộng sản Việt Nam xác định là một nhiệm vụ trọng tâm trong công cuộc đổi mới. Qua nhiều giai đoạn, các nghị quyết quan trọng đã được ban hành nhằm hiện thực hóa mục tiêu này. Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về việc tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị nhằm tinh gọn, nâng cao hiệu lực và hiệu quả, đã đề ra định hướng giảm cấp trung gian, tinh giản hệ thống chính trị để bộ máy vận hành hiệu quả hơn.
Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 9/11/2022 Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới Xác định lộ trình sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, xã và nghiên cứu quy hoạch cấp tỉnh, đảm bảo tính hợp lý trong quản lý hành chính.
Trên cơ sở tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW, Bộ Chính trị đã ban hành hàng loạt Kết luận về tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị; để việc sáp nhập đơn vị hành chính theo mô hình địa phương 2 cấp bảo đảm đúng mục tiêu tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả gắn với tổ chức thành công đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.
Ngày 12/4/2025, Tổng Bí thư Tô Lâm đã ký ban hành Nghị quyết số 60-NQ/TW Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII. Nghị quyết nêu rõ: cơ bản thống nhất vớ đề xuất của Bộ Chính trị và Đề án về phương án sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập cấp xã và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; sắp xếp các tổ chức chính trị-xã hội, các hội quần chúng được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ vào Mặt trận Tổ quốc Việt Nam; sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy Tòa án nhân dân, Viện kiểm sát nhân dân; xây dựng hệ thống tổ chức đảng ở địa phương; chủ trương sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013.
Ngay sau đó, Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW ban hành Kế hoạch số 47-KH/BCĐ, ngày 14/4/2025 thực hiện sắp xếp, sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã và tổ chức hệ thống chính quyền địa phương 2 cấp, nêu rõ những nhiệm vụ trọng tâm dự kiến hoàn thành trong từng thời điểm cụ thể trong năm 2025 và 2026. Sáng ngày 16/4/2025, Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến.
Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV, Quốc hội sẽ xem xét sửa đổi, bổ sung một số điều của Hiến pháp năm 2013 và sửa đổi các luật liên quan đến sửa đổi Hiến pháp nhằm phục vụ việc tinh gọn bộ máy theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW.
Chính phủ đã cụ thể hóa chủ trương bằng các nghị quyết và nghị định, giúp cải cách diễn ra đồng bộ, có kế hoạch và phù hợp với thực tiễn từng địa phương. Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 759-QĐ/TTg, ngày 14/4/2025 phê duyệt Đề án sắp xếp tổ chức lại đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp. Theo kế hoạch, cả nước sẽ giảm khoảng 60-70% số đơn vị hành chính cấp xã, tiến tới mô hình chính quyền địa phương 2 cấp (tỉnh và xã), nâng cao khả năng phục vụ người dân.
Tinh gọn bộ máy để phục vụ nhân dân tốt hơn
Cuộc cách mạng sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị đã và đang diễn ra rất khẩn trương, quyết liệt, thống nhất cao trong toàn Đảng và được sự đồng tình ủng hộ của nhân dân. Kết quả đạt được trong thời gian qua cho thấy những chủ trương, quyết sách của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư là rất đúng, rất trúng, hợp ý Đảng, lòng dân.
Trong mọi quyết định tinh gọn bộ máy, yếu tố Nhân dân luôn được đặt lên hàng đầu. Người dân không chỉ là đối tượng thụ hưởng mà còn đóng vai trò chủ thể trong quá trình này. Khi tiến hành sáp nhập địa phương, tỷ lệ đồng thuận của cử tri đạt mức 96% trên toàn quốc, khẳng định sự ủng hộ mạnh mẽ từ cộng đồng.
Tinh gọn bộ máy nhà nước không chỉ giúp tăng tính minh bạch mà còn tạo điều kiện cho người dân tiếp cận các dịch vụ hành chính nhanh chóng hơn. Việc giảm tầng nấc trung gian góp phần xóa bỏ các thủ tục rườm rà, giúp quy trình giải quyết công việc hiệu quả hơn.
Ngoài ra, việc tinh gọn bộ máy còn giúp Nhà nước tái phân bổ nguồn lực để đầu tư vào những lĩnh vực thiết yếu như giáo dục, y tế, an sinh xã hội. Một số chính sách quan trọng được triển khai nhằm nâng cao đời sống người dân, như: Mức trợ giúp xã hội tăng từ 360.000 lên 500.000 đồng/người/tháng; Mức trợ cấp người có công tăng từ 2.055.000 lên 2.789.000 đồng/người/tháng. Chương trình xóa nhà tạm, nhà dột nát đề ra mục tiêu hoàn thành trước tháng 10/2025 với mức hỗ trợ 30 - 60 triệu đồng/hộ. Miễn học phí toàn bộ học sinh công lập từ mầm non đến hết trung học phổ thông từ năm học 2025-2026.
Tinh gọn bộ máy không chỉ mang lại hiệu quả trước mắt mà còn có tác động lâu dài, định hình mô hình quản lý hành chính trong nhiều thập kỷ tới. Trước hết là tiết kiệm ngân sách, đầu tư phát triển; cắt giảm bộ máy hành chính tạo dư địa tài chính để đầu tư nhiều hơn vào phúc lợi xã hội. Nâng cao hiệu quả quản lý, giảm tầng nấc giúp chính quyền phản ứng nhanh hơn với nhu cầu xã hội. Tăng cường sự tham gia của Nhân dân, người dân có thể tiếp cận trực tiếp với chính quyền cấp tỉnh và xã, thúc đẩy giám sát xã hội. Đồng thời, thích ứng với xu hướng số hóa, bộ máy nhỏ gọn hơn sẽ dễ dàng ứng dụng công nghệ, từ chính phủ điện tử đến trí tuệ nhân tạo, giúp quản lý hành chính hiệu quả hơn.
Để tinh gọn bộ máy một cách hiệu quả và bền vững, cần kết hợp nhiều yếu tố từ chiến lược, con người đến quy trình và công nghệ. Xây dựng khung pháp lý rõ ràng, tránh cắt giảm nhân sự một cách máy móc, ảnh hưởng đến hoạt động quản lý. Đào tạo lại, tạo điều kiện chuyển đổi công việc hoặc có chính sách hỗ trợ nghỉ hưu trước tuổi với nhân sự dôi dư trong quá trình sắp xếp bộ máy. Thiết lập các quy trình chặt chẽ, đơn giản hóa thủ tục để tăng hiệu quả và giảm thiểu lãng phí. Ứng dụng công nghệ, phát triển các nền tảng số để hỗ trợ quản lý hành chính, giúp bộ máy vận hành trơn tru hơn. Kịp thời điều chỉnh các chính sách nếu phát sinh bất cập trong quá trình thực hiện.
Quá trình thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính, tinh gọn bộ máy cũng phải đối mặt với sự chống phá của các thế lực thù địch, phản động nhằm gây nhiễu loạn dư luận. Một số luận điệu sai lệch như "Tinh gọn bộ máy chỉ phục vụ lợi ích lãnh đạo" hay "Người dân không được hỏi ý kiến" nhằm chia rẽ Đảng với Nhân dân. Do vậy, cần tăng cường đấu tranh phản bác thông tin sai lệch; truyền thông để cán bộ, đảng viên và nhân dân hiểu rõ chủ trương, tránh tâm lý lo lắng hoặc bị xuyên tạc thông tin. Thông tin cần được truyền tải một cách đơn giản, dễ hiểu và đa dạng trên nhiều nền tảng (truyền hình, mạng xã hội, báo chí) để mọi tầng lớp dân cư có thể nắm bắt. Cập nhật đầy đủ, rõ ràng về mục tiêu, tiến trình và tác động của việc tinh gọn bộ máy./.
