Thực hành dân chủ – động lực và tiền đề phát triển Nhà nước pháp quyền
Lịch sử phát triển xã hội đã thúc đẩy sự hình thành các thiết chế pháp quyền nhằm điều chỉnh các mối quan hệ xã hội theo hướng công bằng, bình đẳng. Việc Nhà nước pháp quyền xuất hiện cùng với việc phát huy quyền làm chủ của nhân dân là minh chứng cho sự tiến bộ của xã hội loài người.
Xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam trong giai đoạn mới. (Ảnh: Báo Điện tử Chính phủ)
Nhà nước pháp quyền là mô hình nhà nước được tổ chức trên cơ sở pháp luật, trong đó pháp luật trở thành quy phạm tối cao điều chỉnh mọi quan hệ xã hội. Điều này đồng nghĩa với việc tất cả, từ cá nhân, tổ chức đến bộ máy nhà nước đều phải tuân thủ pháp luật một cách nghiêm minh. Không ai đứng ngoài pháp luật, không ai được quyền vượt luật.
Nhà nước pháp quyền không phải là một thực thể trung lập chính trị mà mang bản chất của giai cấp lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Ở Việt Nam, Nhà nước pháp quyền là hiện thân quyền lực của giai cấp công nhân và nhân dân lao động, bảo vệ lợi ích tập thể, lợi ích chung của toàn dân tộc. Bản chất giai cấp này thể hiện rõ qua các chính sách pháp luật, các quyết định của Nhà nước luôn hướng về bảo vệ quyền lợi của đại đa số, chống lại các biểu hiện bất công, phân hóa xã hội.
Pháp quyền không chỉ là quyền lực nhà nước bị giới hạn bởi luật pháp, mà còn là cơ sở để phát huy quyền làm chủ của nhân dân, đảm bảo rằng mọi quyền dân chủ đều được tôn trọng và bảo vệ. Quyền bình đẳng trước pháp luật được thể chế hóa không chỉ là một khẩu hiệu, mà phải là thực tế được cụ thể hóa trong các quy định và cơ chế thực thi.
Dân chủ và pháp quyền là hai phạm trù liên kết chặt chẽ, không thể tách rời trong tiến trình phát triển của xã hội. Thực hành dân chủ là quá trình nhân dân tham gia quản lý xã hội, tham gia quyền lực nhà nước và các hoạt động chính trị – xã hội. Đây không chỉ là quyền lợi mà còn là trách nhiệm của mỗi công dân.
Mối quan hệ giữa Nhà nước pháp quyền và thực hành dân chủ không phải là quan hệ đơn giản, tuyến tính mà mang tính biện chứng, hỗ tương và phát triển không ngừng. Khi thực hành dân chủ được nâng cao, Nhà nước pháp quyền sẽ buộc phải điều chỉnh, hoàn thiện hơn để đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của nhân dân về quyền lợi, sự công bằng và tự do.
Ngược lại, sự nghiêm minh và minh bạch của pháp luật, sự vận hành đúng đắn của các thiết chế pháp quyền sẽ bảo đảm quyền làm chủ của nhân dân được thực thi hiệu quả, tránh nguy cơ độc đoán hay quan liêu. Điều này đòi hỏi phải không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng quản trị nhà nước, xây dựng hệ thống pháp luật ngày càng hoàn thiện, bảo đảm quyền con người và quyền công dân một cách thực chất.
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam: Bản chất của giai cấp công nhân và tính nhân dân sâu sắc
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành quả kết tinh từ lý luận Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và thực tiễn cách mạng Việt Nam. Đó là mô hình nhà nước không chỉ pháp luật nghiêm minh, quyền lực nhà nước được tổ chức chặt chẽ mà còn mang bản chất giai cấp công nhân và lợi ích của nhân dân lao động.
Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Tất cả quyền lực nhà nước đều thuộc về nhân dân.” Điều này thể hiện quan điểm nhất quán của Đảng về bản chất Nhà nước xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam là nhà nước của dân, do dân và vì dân. Bản chất này không chỉ mang ý nghĩa chính trị mà còn là nguyên tắc pháp lý, nguyên tắc tổ chức xã hội.
Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam có đặc điểm nổi bật là lấy lợi ích chính đáng của nhân dân làm mục tiêu tối thượng. Không một lợi ích cá nhân hay nhóm nào được phép vượt lên trên lợi ích của đại đa số. Mọi chính sách, quyết định của Nhà nước đều hướng đến nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Quyền làm chủ của nhân dân được bảo đảm thông qua hệ thống thiết chế dân chủ như Quốc hội, Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc, và các tổ chức chính trị – xã hội. Nhà nước tạo điều kiện để nhân dân thực hiện các quyền tự do dân chủ.
Việt Nam không sao chép máy móc mô hình nhà nước pháp quyền của các nước tư bản chủ nghĩa mà vận dụng sáng tạo, phù hợp điều kiện lịch sử, văn hóa, truyền thống và thực tiễn cách mạng của dân tộc. Mô hình này vừa giữ được những giá trị phổ quát của pháp quyền, vừa mang đậm dấu ấn xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc Việt Nam.
Sự đặc thù này thể hiện ở chỗ Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam luôn lấy phát triển kinh tế xã hội làm trọng tâm, gắn liền với công bằng xã hội và bảo vệ quyền lợi của nhân dân lao động. Đồng thời, Nhà nước không chỉ là nơi ban hành và thực thi pháp luật mà còn là cơ quan lãnh đạo toàn diện, định hướng xã hội phát triển theo con đường xã hội chủ nghĩa.
Ở Việt Nam, thực hành dân chủ không phải là hình thức bề mặt mà mang bản chất sâu sắc, trong đó nhân dân thực sự là chủ thể quyền lực. Sự tham gia của nhân dân trong các hoạt động quản lý nhà nước, xã hội được pháp luật bảo đảm và khuyến khích. Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam chính là kết quả tổng hòa của quá trình dân chủ hóa đời sống xã hội và phát triển các thiết chế pháp quyền.
Quá trình hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa cũng là quá trình đổi mới, cải cách tư pháp, tăng cường minh bạch, trách nhiệm giải trình và nâng cao hiệu quả hoạt động của các cơ quan nhà nước. Việc này giúp củng cố niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và vai trò quản lý của Nhà nước.
Mối quan hệ biện chứng giữa Nhà nước pháp quyền và thực hành dân chủ tạo nên sức mạnh nội sinh để Việt Nam tiếp tục phát triển bền vững, công bằng và dân chủ thực sự. Chính vì thế, Nhà nước Việt Nam mới là nhà nước của dân, do dân và vì dân – nơi quyền làm chủ của nhân dân được tôn trọng và bảo vệ toàn diện./.
