Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là một trong những trang sử chói lọi nhất của dân tộc Việt Nam, kết tinh trí tuệ, bản lĩnh và khát vọng độc lập, tự do của toàn dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tám thập kỷ trôi qua, giá trị lịch sử – văn hóa của cuộc cách mạng vẫn vẹn nguyên sức sống, soi sáng con đường phát triển đất nước hôm nay.
Ảnh minh họa. Nguồn: bienphong.com.vn
Bản hùng ca mùa thu 1945
Tháng 3/1945, phát xít Nhật đảo chính quân sự, lật đổ và thủ tiêu quyền lực của thực dân Pháp tại Đông Dương. Tuy giành quyền kiểm soát, nhưng ngay sau đó chúng nhanh chóng rơi vào thế bất lợi trên chiến trường thế giới. Trong nước, phong trào Việt Minh lan rộng, các căn cứ cách mạng được củng cố, lực lượng chính trị và vũ trang phát triển mạnh.
Trước thời cơ “ngàn năm có một”, Hội nghị toàn quốc của Đảng (tháng 8/1945) và Quốc dân Đại hội Tân Trào đã quyết định phát động Tổng khởi nghĩa trên phạm vi cả nước. Ngày 19/8/1945, nhân dân Hà Nội vùng lên giành chính quyền, mở đầu cho chuỗi thắng lợi liên tiếp ở các địa phương. Cao trào cách mạng kết thúc bằng thời khắc lịch sử 2/9/1945, khi Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám là mốc son chói lọi trong lịch sử dựng nước và giữ nước. Đây là kết quả kết tinh giữa tầm nhìn chiến lược, sự lãnh đạo tài tình của Đảng, vai trò kiệt xuất của Chủ tịch Hồ Chí Minh và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc. Cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa đầu tiên thành công ở một nước thuộc địa nửa phong kiến đã đưa nhân dân ta từ thân phận nô lệ trở thành người làm chủ, mở ra kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Song hành cùng ý nghĩa chính trị – lịch sử to lớn, Cách mạng Tháng Tám còn là một biểu tượng văn hóa đặc sắc: bản anh hùng ca của lòng yêu nước, tinh thần tự lực tự cường và khát vọng cháy bỏng về một xã hội công bằng, nhân văn.
Cách mạng Tháng Tám – Biểu tượng văn hóa đặc sắc
Một trong những giá trị văn hóa tiêu biểu, mang sức sống trường tồn của Cách mạng Tháng Tám là ý chí tự cường và khát vọng độc lập – được hun đúc qua hàng nghìn năm lịch sử, hội tụ mạnh mẽ trong khí thế mùa thu năm 1945 và trở thành nền tảng tinh thần vững chắc cho sự nghiệp cách mạng. Ý chí tự cường là biểu hiện tập trung của bản lĩnh Việt Nam – một dân tộc nhỏ bé về lãnh thổ nhưng chưa từng khuất phục bất kỳ thế lực xâm lược nào. Dưới ách thống trị của Pháp và Nhật, nhân dân ta vẫn kiên cường đấu tranh, từ các cuộc khởi nghĩa nhỏ lẻ, cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh, đến Tổng khởi nghĩa Tháng Tám. Khát vọng độc lập không chỉ là phản ứng chính trị trước áp bức ngoại bang, mà còn là lời khẳng định dứt khoát quyền làm chủ vận mệnh dân tộc. Dưới ngọn cờ của Đảng, khát vọng ấy mang bản chất cách mạng vô sản, vượt lên mục tiêu lật đổ thực dân phong kiến, hướng tới xây dựng xã hội mới – xã hội xã hội chủ nghĩa.
Đi liền với ý chí tự cường, tinh thần đại đoàn kết dân tộc đã trở thành nguồn sức mạnh quyết định thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám. Trong lịch sử dân tộc, đại đoàn kết không chỉ là truyền thống quý báu mà còn là giá trị văn hóa cốt lõi, tạo nên sức mạnh để vượt qua mọi thử thách, chiến thắng mọi kẻ thù. Trong cao trào cách mạng năm 1945, tinh thần ấy được nâng lên tầm chiến lược, trở thành nền tảng tư tưởng – văn hóa, thể hiện sinh động sức mạnh của liên minh giai cấp, tôn giáo, dân tộc và mọi tầng lớp nhân dân. Đây không chỉ là sự tập hợp lực lượng, mà còn là biểu hiện của văn hóa chính trị cách mạng: lấy lợi ích quốc gia – dân tộc làm điểm hội tụ, độc lập – tự do làm mục tiêu tối thượng, và chủ nghĩa Mác – Lênin làm nền tảng tư tưởng. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Mặt trận Việt Minh – hình thức mặt trận dân tộc thống nhất kiểu mới – đã quy tụ mọi lực lượng yêu nước không phân biệt giai cấp, tôn giáo, dân tộc, chuyển hóa sức mạnh rời rạc của quần chúng thành sức mạnh tổng hợp, làm nên thắng lợi thần kỳ chỉ trong thời gian ngắn và với tổn thất ít nhất.
Từ ý chí tự cường và sức mạnh đoàn kết, Cách mạng Tháng Tám còn đánh dấu sự khai sinh của một nền văn hóa mới – văn hóa cách mạng xã hội chủ nghĩa. Đây là thành quả kết tinh giữa truyền thống yêu nước ngàn đời của dân tộc Việt Nam với hệ tư tưởng khoa học – cách mạng của chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Dưới ánh sáng của chủ nghĩa Mác – Lênin, văn hóa không chỉ bó hẹp trong phạm vi tinh thần, mà trở thành một mặt trận, một trụ cột tư tưởng, một công cụ đấu tranh giai cấp và dân tộc, góp phần tạo nên động lực và mục tiêu cho sự nghiệp cách mạng. Chính sự gắn kết giữa giá trị truyền thống và lý tưởng cách mạng khoa học đã giúp văn hóa Việt Nam trong kỷ nguyên mới mang tính chiến đấu, tính định hướng và tính dẫn dắt rõ rệt – trở thành một yếu tố không thể tách rời của thắng lợi Cách mạng Tháng Tám và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội.
Cội nguồn sức mạnh văn hóa Việt Nam hôm nay
Cách mạng Tháng Tám không chỉ là thắng lợi chính trị vĩ đại, mà còn mở đầu cho nền văn hóa cách mạng xã hội chủ nghĩa, đặt nền tảng tư tưởng và tinh thần cho công cuộc giải phóng con người và kiến tạo xã hội mới. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, chuyển đổi số và sự giao thoa mạnh mẽ của các giá trị, việc phát huy giá trị văn hóa của Cách mạng Tháng Tám trở thành phương thức bền vững và chiến lược để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng trên mặt trận văn hóa – tư tưởng.
Trước hết, cần khơi dậy và lan tỏa tinh thần yêu nước, ý chí tự cường – biểu tượng sáng ngời từ mùa thu cách mạng năm 1945. Đây là phẩm chất cốt lõi của văn hóa Việt Nam cách mạng, thể hiện ở khát vọng độc lập, ý chí vượt qua gian khó và bản lĩnh làm chủ vận mệnh dân tộc. Trong điều kiện hiện nay, ý chí tự cường không chỉ là nhiệm vụ tư tưởng mà còn là yêu cầu thực tiễn cấp bách, nhất là trong xây dựng đời sống văn hóa, phát triển công nghiệp văn hóa và giữ gìn bản sắc trước những nguy cơ lai căng, lệch chuẩn. Chính sức mạnh tinh thần này sẽ giúp mỗi cán bộ, đảng viên và người dân vững vàng phản bác các luận điệu xuyên tạc, làm thất bại mọi âm mưu “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực văn hóa – tư tưởng.
Song song với đó, tinh thần đại đoàn kết toàn dân tiếp tục là ngọn cờ quy tụ sức mạnh dân tộc trong sự nghiệp bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng. Đây là giá trị văn hóa bền sâu trong lịch sử, thể hiện mối gắn bó máu thịt giữa Đảng và Nhân dân, giữa các giai tầng, tôn giáo, dân tộc trong một khối thống nhất. Việc phát huy đại đoàn kết không chỉ góp phần củng cố đồng thuận chính trị – tư tưởng mà còn xây dựng thế trận lòng dân vững chắc, trở thành thành trì chống lại mọi âm mưu chia rẽ, phá hoại từ bên ngoài.
Bản lĩnh tư tưởng cách mạng cũng là cội nguồn sức mạnh không thể thiếu. Giữ vững mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội phải đi đôi với khả năng đổi mới sáng tạo trên nền tảng chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Văn hóa cách mạng xã hội chủ nghĩa đòi hỏi tính Đảng trong định hướng, tính khoa học trong triển khai và tính chiến đấu trong phản bác, để từ đó định hướng xã hội, dẫn dắt dư luận và lan tỏa giá trị tích cực.
Phát huy giá trị văn hóa của Cách mạng Tháng Tám vì thế không chỉ dừng lại ở việc tôn vinh một quá khứ hào hùng, mà còn là hành động cách mạng trong hiện tại. Văn hóa trở thành sức mạnh mềm đồng thời là lá chắn vững chắc, là nguồn lực nội sinh đặc biệt, và là mặt trận tiên phong bảo vệ tư tưởng, lý luận của Đảng. Khi toàn Đảng, toàn dân và toàn quân cùng nhận thức sâu sắc và hành động quyết liệt, những giá trị đó sẽ biến thành sức mạnh tinh thần to lớn, góp phần bảo vệ Tổ quốc và phát triển đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là biểu tượng bất diệt của trí tuệ, bản lĩnh, khí phách và văn hóa Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng. Giá trị lịch sử và văn hóa của cuộc cách mạng này không chỉ là di sản, mà còn là động lực, kim chỉ nam cho hành trình xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong thời đại Hồ Chí Minh. Trong bối cảnh mới, bảo vệ và phát huy tinh thần văn hóa Cách mạng Tháng Tám chính là góp phần bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa và củng cố niềm tin của nhân dân vào con đường mà Đảng và Bác Hồ đã lựa chọn.
