Đổi mới sáng tạo - trụ cột cho mô hình tăng trưởng hiện đại
Góp ý vào Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng, PGS.TS Phan Minh Đức, Phó Trưởng ban Quản lý Khoa học và Hợp tác quốc tế, Học viện Báo chí và Tuyên truyền, nhấn mạnh việc thúc đẩy đột phá về khoa học - công nghệ là nhiệm vụ then chốt, mang tính nền tảng trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.
Ông Đức cho rằng, các chiến lược phát triển hiện nay hướng tới tầm nhìn năm 2030, song cần có thêm góc nhìn xa hơn, cho giai đoạn sau năm 2030, để chủ động ứng phó với những biến động nhanh chóng của thế giới.
Theo PGS.TS Phan Minh Đức, mô hình tăng trưởng mới của Việt Nam phải dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, thay vì phụ thuộc vào vốn hay tài nguyên. Đây là hướng đi hiện đại, dựa trên hàm lượng tri thức cao, góp phần nâng cao năng suất và sức cạnh tranh quốc gia.
Ông cũng phân tích rằng, tỷ lệ đóng góp của năng suất các yếu tố tổng hợp (TFP - Total Factor Productivity) hiện chiếm hơn 40% trong tăng trưởng GDP, mục tiêu đặt ra là 55%, nhưng cần phấn đấu vượt mốc 60% để bắt kịp các nền kinh tế phát triển như Nhật Bản hay Hàn Quốc.
PGS.TS Phan Minh Đức cũng nhận định, Nghị quyết 57 của Trung ương đã khẳng định rõ vai trò đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và phát triển khoa học - công nghệ là động lực quan trọng hàng đầu, tạo nền tảng cho lực lượng sản xuất hiện đại.
“Khi lực lượng sản xuất thay đổi, quan hệ và phương thức sản xuất cũng sẽ đổi mới. Tôi kỳ vọng Việt Nam sẽ sớm hình thành phương thức sản xuất mới, tạo nên cuộc cách mạng về năng lực phát triển”, ông nhấn mạnh.
Bốn chuyển đổi chiến lược trong thời đại mới
Theo PGS.TS Phan Minh Đức, thúc đẩy khoa học - công nghệ sẽ tạo tiền đề cho bốn chuyển đổi chiến lược gồm: Chuyển đổi số: Là động lực trung tâm, giúp áp dụng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI) vào chỉ đạo, điều hành, quản lý nhà nước và hoạt động sản xuất - kinh doanh. Ông lưu ý, Việt Nam nên tập trung phát triển trí tuệ nhân tạo hẹp (ANI), thay vì đầu tư dàn trải vào AI tổng quát (AGI) để tiết kiệm nguồn lực.
Thứ hai là chuyển đổi xanh và năng lượng: Hướng tới phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, với nền kinh tế tuần hoàn làm cốt lõi. Ông nhấn mạnh, “chuyển đổi xanh chỉ thực sự bền vững khi có vòng tròn chính sách khép kín - nơi Đảng chỉ đạo, Nhà nước tổ chức thực hiện”.
Thứ ba là chuyển đổi cơ cấu và chất lượng nguồn nhân lực: Dù 65% dân số sống ở nông thôn, khu vực nông nghiệp chỉ đóng góp khoảng 5% GDP. Vì vậy, cần số hóa nông nghiệp, ứng dụng công nghệ cao để nâng cao năng suất và hiệu quả lao động.
Thứ tư là chuyển đổi về tự chủ chiến lược và vị thế quốc gia: Việt Nam cần xây dựng một chiến lược quốc gia mang tính tuyên ngôn, xác định rõ lợi ích và tầm nhìn dài hạn, giúp chủ động quản trị rủi ro và khẳng định vị thế trong bối cảnh toàn cầu biến động.
Còn theo PGS.TS Nguyễn Tấn Vinh, mỗi quốc gia đều có cách thức và con đường riêng để tăng trưởng kinh tế. Trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV, Đảng ta tiếp tục khẳng định chủ trương xác lập mô hình tăng trưởng mới, dựa trên tiềm năng, tiềm lực trong nước và những cơ hội từ xu thế quốc tế.
Ông Vinh cho rằng, việc xác định mô hình tăng trưởng không phải là mới, nhưng việc định hình lại mô hình tăng trưởng trong bối cảnh toàn cầu thay đổi mạnh mẽ là rất cần thiết: “Đảng ta đang hướng tới mô hình tăng trưởng mới, phù hợp với xu thế chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và phát triển nhân lực chất lượng cao”.
Mô hình GDC - hướng tới tăng trưởng nhanh và bền vững
Hướng tới tăng trưởng nhanh và bền vững, PGS.TS Nguyễn Tấn Vinh đề xuất mô hình GDC có ba trụ cột chính gồm: Green (Xanh) - phát triển kinh tế xanh, trọng tâm là kinh tế tuần hoàn. Ông cho rằng, kinh tế tuần hoàn không chỉ giúp giải quyết vấn đề môi trường mà còn tái tạo giá trị cho nền kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng và hướng đến phát triển bền vững.
“Nếu như mô hình kinh tế tuyến tính khiến tài nguyên kết thúc ở bãi rác, thì kinh tế tuần hoàn giúp tái tạo giá trị, gắn kết chặt chẽ giữa phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường” ông Vinh nói.
Digital (Số) - đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện. Theo ông Vinh, công nghệ số đang tạo ra cuộc cách mạng về năng suất lao động. Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, chuyển đổi số là yếu tố không thể đảo ngược, giúp nâng cao năng suất và năng lực cạnh tranh quốc gia.
Civilized (Văn minh) - xây dựng xã hội văn minh, lấy con người làm trung tâm. Ông nhấn mạnh: “Không thể có một xã hội giàu mạnh nếu phương thức lao động vẫn lạc hậu”. Trụ cột “văn minh” bao hàm cả yếu tố văn hóa, đổi mới sáng tạo và năng lực quản trị quốc gia, góp phần hình thành một cơ cấu xã hội tiến bộ, nhân văn và hiện đại.
Theo PGS.TS Nguyễn Tấn Vinh, mỗi mô hình tăng trưởng chỉ phát huy hiệu quả khi được lồng ghép trong nền tảng văn hóa của quốc gia đó. Ông khẳng định, yếu tố văn minh không chỉ thể hiện ở trình độ phát triển vật chất mà còn ở năng lực sáng tạo, tinh thần đổi mới và cách thức quản trị xã hội.
“Trong yếu tố văn minh đã bao hàm năng suất, đổi mới sáng tạo, quản trị quốc gia. Đó chính là động lực nội sinh để hiện thực hóa mục tiêu tăng trưởng nhanh và bền vững mà Đảng ta đã xác định”, PGS.TS Nguyễn Tấn Vinh nêu quan điểm.
PGS.TS Nguyễn Tấn Vinh nói thêm, mô hình GDC (Green - Digital - Civilized) không chỉ là định hướng lý luận mà còn có giá trị thực tiễn sâu sắc đối với Việt Nam. Trong bối cảnh đất nước đang thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, việc triển khai mô hình này sẽ giúp tạo nền tảng cho nền kinh tế xanh, kinh tế số và xã hội văn minh, qua đó nâng cao năng suất lao động, chất lượng tăng trưởng và năng lực cạnh tranh quốc gia. Mô hình GDC cũng góp phần cụ thể hóa chủ trương lớn của Đảng về tăng trưởng nhanh, bền vững, lấy con người là trung tâm của phát triển.
Các chuyên gia khẳng định: “Khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số sẽ là trụ cột tạo nên mô hình tăng trưởng mới của Việt Nam, đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững và tự chủ trong thời kỳ hội nhập sâu rộng. Đồng thời, mô hình tăng trưởng GDC - Xanh, Số và Văn minh - không chỉ phù hợp với xu hướng phát triển của thế giới, mà còn thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng Cộng sản Việt Nam trong quá trình đổi mới mô hình tăng trưởng, xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ, gắn với hội nhập sâu rộng và phát triển bền vững”.
