Nhóm Skyline do Phùng Quang Trung sáng lập đã phục dựng hơn 10.000 chân dung liệt sĩ, giúp nhiều gia đình tìm lại khuôn mặt người thân sau hàng chục năm thiếu vắng di ảnh.
Mùa hè năm 2021, một người đàn ông mang tấm ảnh liệt sĩ bạc màu, mất một góc, đến tìm Phùng Quang Trung. Ông nhờ chàng trai Hà Nội phục dựng chân dung bác ruột hy sinh tại mặt trận phía Nam vì bom đạn. Đây là tấm ảnh duy nhất gia đình còn giữ được suốt nửa thế kỷ, ngoài Giấy báo tử và Bằng Tổ quốc ghi công.
Khi ấy Trung 25 tuổi, là nhân viên văn phòng thành thạo chỉnh sửa ảnh, chuyên dựng TVC (phim quảng cáo). Anh bắt đầu được biết đến trên mạng xã hội nhờ phục dựng chân dung các nạn nhân Covid-19 - những người ra đi bất ngờ, không kịp để lại di ảnh hoặc chỉ chụp chung với người thân. Việc phục dựng hoàn toàn miễn phí.
Nước mắt thân nhân khi nhận di ảnh phục dựng chân dung liệt sĩ. Ảnh: Skyline
Tấm ảnh liệt sĩ ố vàng và bị mờ, đặc biệt là đôi mắt. Trung dành ba ngày dựng lại chân dung từ ảnh tư liệu, quan sát nét mặt người em trai còn sống và mô tả của gia đình. Khi đóng khung gỗ và mang đến ngoại thành Hà Nội vào buổi tối sau đó, thân nhân liệt sĩ bật khóc, nói "giống lắm" khi nhận lại bức ảnh thờ.
Sau tấm ảnh đầu tiên, các tin nhắn nhờ phục dựng chân dung liệt sĩ gửi tới ngày một nhiều. Trung bàn với bốn người bạn, xây dựng kế hoạch nghiêm túc cho công việc này. Nhóm thành lập tháng 4/2021 mang tên Skyline - thuật ngữ mô tả "đường chân trời". Trung nghỉ hẳn việc để toàn tâm theo đuổi; những người quen biết, am hiểu công nghệ và phần mềm xử lý ảnh cũng tham gia hỗ trợ.
Sau bốn năm, mạng lưới mở rộng lên hơn 20 thành viên ở cả ba miền, đã phục dựng khoảng 10.000 chân dung liệt sĩ. Tất cả đều làm tự nguyện, miễn phí. Thành viên hoạt động ở nhiều lĩnh vực; có người toàn thời gian như Trung, có người đang đi học hoặc đi làm.
Một chân dung liệt sĩ thường mất 2-3 ngày hoàn thiện vì từng đường nét, sợi tóc, điểm da đều phải xử lý thủ công. Đặc biệt là đôi mắt - chi tiết mà theo Trung, đến nay các công cụ như AI vẫn khó làm "thật" và "có hồn". Chỉ cần lệch một chút, gương mặt sẽ biến thành một người khác.
Có những trường hợp nhóm buộc phải dừng lại dù đã dựng đi dựng lại nhiều lần nhưng không đạt vì thân nhân gần gũi nhất đều đã mất, hoặc trí nhớ phai nhạt; cháu chắt lại chưa từng biết mặt. "Nhóm chỉ sợ gia đình không nhớ được đường nét, nếu cố dựng sẽ thành một người khác nên phải xin phép dừng", anh nói.
Các thành viên nhóm đặt chân dung và thắp hương trên mộ liệt sĩ Hồ Thị Cúc tại Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc, Hà Tĩnh năm 2022. Ảnh: Skyline
Từ những tấm ảnh đơn lẻ, Skyline mở rộng hợp tác với Đoàn thanh niên Hà Nội, Hà Tĩnh, với mong muốn mỗi nghĩa trang không chỉ có bia đá mà còn có chân dung người nằm lại.
Năm 2022, nhóm chủ động liên hệ Ban quản lý Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc (Hà Tĩnh), xin phép phục dựng chân dung 10 nữ thanh niên xung phong hy sinh ngày 24/7/1968 từ ảnh đen trắng sang ảnh màu khổ lớn. Những cô gái tuổi đôi mươi ngã xuống khi chưa kịp để lại bức ảnh riêng.
Quảng cáo
Thành viên Skyline đến Đồng Lộc thắp hương xin phép, rồi sưu tầm tư liệu và phục chế. Trung trực tiếp dựng ảnh liệt sĩ Hồ Thị Cúc và Võ Thị Tần, tỉ mỉ từng lọn tóc xoăn, từng đường nét. Các thành viên liên tục góp ý để gương mặt giống nhất với tư liệu.
Mười bức ảnh khổ 60 x 90 cm hoàn thành sau gần một tháng, được mang từ Hà Nội vào Đồng Lộc trước Quốc khánh 2/9. Những người dự lễ xúc động khi nhìn khuôn dung liệt sĩ được phục chế có màu, tràn đầy sức sống tuổi 20. Các bức ảnh được treo trong điện thờ chính trên đỉnh đồi.
Trung dành khoảng hai phần ba thời gian mỗi ngày bên máy tính. Có hôm chỉ dừng tay lúc 4h sáng, căn phòng quanh anh toàn là chân dung những người đã khuất. Nhưng anh nói chưa từng thấy sợ hay nặng nề, mà bình tâm hơn mỗi khi hoàn thành một tấm ảnh. "Những gì nhóm làm chắc được các liệt sĩ ủng hộ", Trung nói.
Nhóm tặng ảnh chân dung thượng úy Trần Văn Phòng, Đại đội trưởng E83 Công binh, một trong 64 liệt sĩ hải quân hy sinh tại Gạc Ma năm 1988. Ảnh: Skyline
Anh cho biết hành trình phục dựng ảnh đã mang lại cho Skyline những đóng góp xã hội ngoài dự kiến. Năm 2024, nhóm phối hợp Tỉnh đoàn Hà Tĩnh phục dựng và trao 100 ảnh chân dung liệt sĩ cho các gia đình. Một đoạn video ghi lại cảnh mẹ liệt sĩ ôm di ảnh con trong căn nhà nhỏ lan tỏa trên mạng xã hội. Sau đó từ sự vận động của chính quyền và nguồn xã hội hóa, bà sau đó được hỗ trợ xây lại nhà kiên cố hơn.
Nhưng cũng có người mẹ chờ đợi cả đời, không kịp nhìn thấy di ảnh con trở về. Trung nhớ lần đặt chân dung liệt sĩ lên bàn thờ trong khói hương dày đặc, anh đã khóc như đứa trẻ.
Ngoài phục dựng chân dung liệt sĩ và Mẹ Việt Nam Anh hùng, năm 2024 nhóm lần đầu nhận dựng ảnh cho các nạn nhân trận lũ quét ở Làng Nủ (Lào Cai). Từ đề nghị của người cha đang công tác tại đây, Trung lên Làng Nủ hai lần, trực tiếp gặp thân nhân có người tử vong hoặc mất tích để trao đổi. Di ảnh được dựng từ hình chụp trên mạng xã hội hoặc những bức ảnh gia đình còn lưu giữ. Những tấm ảnh đoàn tụ, dù là ảnh ghép, theo Trung phần nào giúp các gia đình vơi bớt nỗi đau ập đến quá bất ngờ.
Tái hiện hàng nghìn chân dung trên khắp cả nước, nhưng điều day dứt nhất của Trung là dòng họ có 32 liệt sĩ và Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, nhiều người không còn tư liệu hay thông tin. Những năm qua anh mới phục dựng được gần 10 tấm. Trung bày tỏ nguyện vọng với trưởng họ, mong năm tới thu thập đầy đủ tư liệu để dựng lại di ảnh cho từng liệt sĩ trong gia đình.
