Sau cuộc hội thảo kéo dài gần ba tiếng, Nhật Hưng mở ứng dụng AI chuyển giọng nói thành văn bản, lấy dữ liệu đưa tiếp vào ChatGPT để biên tập.
Cuộc hội thảo diễn ra cả buổi sáng với 9 phiên trình bày và thảo luận. Trước đây, Nhật Hưng, phóng viên với hơn 10 năm kinh nghiệm tại một tòa soạn báo ở Hà Nội, phải vừa ghi âm vừa "gõ đuổi", thi thoảng rời vị trí để chụp ảnh. Khi dựng bài, anh phải dành nửa ngày để "bóc băng", tua đến các đoạn phát biểu nổi bật theo trí nhớ, hoặc lục tìm giữa hàng trang chữ.
Công cụ AI hiện đại giúp Hưng có ngay các phát biểu bằng văn bản theo thời gian thực với độ chính xác cao, có thể nhận diện giọng nói để chia tách từng diễn giả, tóm tắt và nêu ý nổi bật trong các phiên. Sau đó, các chatbot như ChatGPT sẽ hỗ trợ anh dựng bài, đề xuất tiêu đề, thậm chí gợi ý phong cách viết mong muốn.
"Không thể quay lại tác nghiệp như thời chưa có AI", Nhật Hưng nói.
Một phóng viên dùng công cụ AI hỗ trợ chuyển từ giọng nói sang văn bản và tổng hợp nội dung. Ảnh: Lưu Quý
Từng ứng dụng nhiều công nghệ mới trong tác nghiệp báo chí, nhưng từ khi AI tạo sinh phổ biến đầu năm 2023, công việc của Hưng thay đổi hoàn toàn. Anh thường chọn một chủ đề, sau đó cho tất cả dữ liệu vào chatbot, ra lệnh viết bài theo những quy tắc đưa ra trước đó. Sau một phút, bài viết sơ bộ xuất hiện trên màn hình.
"Tôi thường chỉ lấy ý và vẫn viết lại theo văn phong của mình. Tuy nhiên, thay vì bắt đầu từ con số 0 và đôi khi không biết mở đầu thế nào như trước, giờ tôi có sẵn một bộ khung mạch lạc, rõ ràng, nên có thể dành thời gian kiểm chứng dữ liệu, bổ sung và trau chuốt", anh nói.
Từng thờ ơ khi những chatbot AI tạo sinh đầu tiên xuất hiện, Phương Anh, phóng viên lâu năm trong mảng giáo dục, thừa nhận cảm thấy khó triển khai đề tài nếu thiếu AI. Sau một lần không biết đặt tiêu đề cho bài viết với yêu cầu vừa ngắn vừa đủ ý, cô thử dùng ChatGPT. Trong năm câu chatbot đưa ra, cô nhanh chóng chọn được một, sau đó thậm chí được khen hay.
"Lúc ấy, tôi bị thuyết phục AI có thể làm tốt hơn mình ở nhiều việc", Phương Anh kể. Kể từ đó, AI đã giúp ích cho cô trong nhiều việc, như gợi ý kịch bản một buổi phỏng vấn, gợi ý các câu hỏi để điều chỉnh theo tình hình thực tế. Khi cần thông tin nền về nhân vật, một câu lệnh ngắn với chatbot có thể cung cấp dữ liệu tức thì và cô chỉ cần kiểm chứng lại, thay vì lục tìm trong hàng loạt bài viết cũ như trước.
"AI không thay thế vai trò phóng viên, nhưng giúp tiết kiệm nhiều giờ tác nghiệp. Nhờ đó, tôi có thời gian tập trung cho việc quan trọng nhất: đào sâu vấn đề, nghĩ ra góc tiếp cận mới và đặt câu hỏi đúng lúc", Phương Anh chia sẻ.
Nhật Hưng, Phương Anh là hai trong số hơn 81% nhà báo trên toàn cầu có sử dụng trí tuệ nhân tạo. Sau gần ba năm, AI đã chuyển từ "thử nghiệm cá nhân" thành cơ sở hạ tầng không thể thiếu của nhiều tòa soạn. Khảo sát năm 2023 của WAN-IFRA ghi nhận "mới một nửa tòa soạn báo trên thế giới thử nghiệm dùng công cụ AI tạo sinh". Đến đầu 2025, báo cáo của Thomson Reuters Foundation cho thấy 81,7 % nhà báo toàn cầu đã dùng AI, gần một nửa trong số đó sử dụng hàng ngày. Các ứng dụng phổ biến nhất là gợi ý hoặc biên tập nội dung, dịch, hoặc xác minh thông tin.
Trong nhiều tòa soạn, AI không chỉ hỗ trợ viết mà còn trở thành công cụ đồng hành trong gần như mọi công đoạn làm báo, từ lên đề tài, xử lý dữ liệu, gợi ý cấu trúc. Nhiều công cụ còn hỗ trợ tạo ảnh minh họa, dựng video ngắn, thậm chí phân tích xu hướng độc giả sau khi bài đăng.
Theo ông Bùi Công Duyến, Giám đốc Sản phẩm Tòa soạn hội tụ OneCMS, người từng tư vấn triển khai AI cho nhiều tòa soạn tại Việt Nam, việc ứng dụng AI trong hoạt động tòa soạn đang chuyển từ mức "thử nghiệm" sang "thực chiến".
"AI có thể thay thế hoặc hỗ trợ tự động hóa khoảng 25-30% khối lượng công việc của một phóng viên, đặc biệt ở các mảng tin nhanh, dữ liệu, thể thao hoặc thời sự", ông đánh giá.
Chuyên mục Điểm tin Podcast trênVnExpressvới giọng đọc AI. Ảnh: Lưu Quý
AI không thay thế phóng viên
Với nhiều người làm báo, tư duy "AI first", tức đặt công nghệ vào trung tâm quy trình tác nghiệp, đang dần thay đổi cách nhà báo tiếp cận thông tin và tạo ra sản phẩm báo chí, dù không thể thay thế người viết.
Song song với lợi ích, các chatbot vẫn tồn tại hạn chế. Một trong những vấn đề phổ biến là hiện tượng ảo giác (hallucination), khi AI "bịa" ra thông tin nghe có vẻ hợp lý nhưng hoàn toàn không có thật.
Phương Anh kể, có lần vì vội nộp bài, cô chỉ đọc sơ qua nội dung chính, chỉnh vài câu trong bài viết AI rồi gửi về tòa soạn. Khi bài đăng, cô giật mình phát hiện hàng loạt sai sót. "AI tự thêm nhận định vào câu trích dẫn vốn phải giữ nguyên văn, thậm chí đưa ra cả số liệu không tồn tại", cô nói.
Đồng quan điểm Nhật Hưng cho biết AI tuy giúp tăng tốc triển khai nhưng cũng dễ khiến người viết chủ quan, không kiểm chứng kỹ. Anh từng gặp rắc rối khi nhờ chatbot tóm tắt sự nghiệp của một giám đốc startup trước khi phỏng vấn. Bản tổng hợp trông đầy đủ, mạch lạc, nhưng sau đó phát hiện gần một nửa thông tin sai, như công ty chưa từng gọi vốn thành công, vị giám đốc cũng không có kinh nghiệm làm tại những nơi như AI liệt kê.
"Dựa quá nhiều vào AI có thể dẫn đến trạng thái 'mất cảm giác với thông tin'. Khi có bản nháp, người viết dễ rơi vào thói quen sửa lại cho vừa ý, thay vì tiếp cận và phân tích kỹ lưỡng dữ liệu gốc", một nhà báo với 16 năm kinh nghiệm nói. "Dùng AI nhiều cũng khiến mình lười tư duy".
Theo ông Duyến, lĩnh vực này đòi hỏi mỗi tờ báo và phóng viên có "chất báo chí", thứ làm nên sự khác biệt và giá trị cốt lõi. Từng thử nghiệm sử dụng AI để viết bài theo phong cách các báo khác nhau, ông cho biết nếu để ý sẽ thấy bài viết AI tạo ra thiếu chi tiết thật, hoặc thiếu những góc mà chỉ người thật mới nhìn ra.
"AI viết nhanh, chuẩn cấu trúc, chuẩn cú pháp, nhưng thường 'phẳng', thiếu chiều sâu cảm xúc, thiếu sự dấn thân", ông nhận xét.
Về nỗi lo AI thay thế người làm báo chuyên gia này cho rằng đây cũng là nguy cơ chung trong nhiều ngành nghề, đòi hỏi người tham gia cần thích nghi công nghệ mới.
"AI sẽ không thay thế tất cả phóng viên, nhưng hoàn toàn có thể thay thế người không chịu học hỏi và thích nghi. Nếu chỉ ngồi một chỗ, 'xào' tin từ các nguồn khác, phóng viên chắc chắn bị AI vượt qua", ông nói.
Vai trò của phóng viên trong tương lai không chỉ là người viết, mà còn định hướng thông tin, xác thực dữ kiện, kể chuyện có chiều sâu và xây dựng kết nối với cộng đồng, những năng lực AI còn rất lâu nữa mới có thể đạt được. Theo ông Duyến, sự kết hợp khéo léo giữa con người và công nghệ sẽ mở ra kỷ nguyên mới cho báo chí, nơi AI là trợ thủ, còn con người vẫn giữ vai trò trung tâm.
Lưu Quý
