(VNTV). Chuyến thăm của Tổng thống Nga Putin đến New Delhi vào 4/12/2025 diễn ra trong bối cảnh chiến tranh Ukraine dai dẳng và những diễn biến phức tạp trong quan hệ Ấn- Mỹ. Bài phân tích đánh giá kết quả Hội nghị Thượng đỉnh Nga – Ấn Độ, động lực chiến lược và những ràng buộc đối với mối quan hệ được Thủ tướng Modi ví như "ngôi sao Bắc Cực"1 (dhruva tara) này.

Chuyến thăm cấp nhà nước lần đầu tiên sau bốn năm của Tổng thống Nga Vladimir Putin đến Ấn Độ vào 4-5/12/2025, không chỉ là một sự kiện ngoại giao thông thường mà còn là một bài kiểm tra quan trọng đối với “độ tự chủ chiến lược” của New Delhi trong một môi trường địa chính trị phân cực sâu sắc. Diễn ra giữa lúc các nỗ lực hòa bình cho Ukraine được đẩy mạnh và Ấn Độ đang trong giai đoạn đàm phán quyết định về hiệp định thương mại tự do với Mỹ cũng như Liên minh Châu Âu, Hội nghị Thượng đỉnh Modi – Putin lần này phản ánh cả sự bền bỉ lẫn những giới hạn ngày càng rõ trong quan hệ đối tác chiến lược Ấn- Nga.

Về mặt nghi thức, New Delhi dành cho ông Putin sự đón tiếp trọng thị bậc nhất, từ việc Thủ tướng Modi đích thân ra tận thảm đỏ sân bay đón đến bữa tối thân mật và yến tiệc của Tổng thống Murmu. Sự đối xử trọng thị này nhấn mạnh giá trị lịch sử và chiến lược mà Ấn Độ dành cho mối quan hệ với Nga. Tuy nhiên, kết quả hữu hình từ các cuộc đàm phán lại khá khiêm tốn, trái với những đồn đoán trước đó về các thỏa thuận quốc phòng lớn liên quan đến chuyển giao công nghệ máy bay, hệ thống phòng không hay tên lửa.

Trọng tâm của chuyến thăm lần này được đặt vào hợp tác kinh tế, cụ thể là thúc đẩy “Lộ trình phát triển các lĩnh vực chiến lược trong hợp tác kinh tế Ấn Độ - Nga đến năm 2030”. Các thỏa thuận đáng chú ý bao gồm Hiệp định Di chuyển Lao động nhằm tạo điều kiện cho lao động có tay nghề Ấn Độ làm việc tại Nga – một động thái đáp ứng nhu cầu nhân lực lớn của Nga. Các bên cũng ký kết một số biên bản ghi nhớ (MoU) về xây dựng nhà máy urea, hợp tác hàng hải và hải quan. Hai bên cam kết tiếp tục thúc đẩy thanh toán song phương bằng đồng nội tệ và tăng cường hiệu quả các hành lang vận tải Chennai-Vladivostok và Bắc-Nam Quốc tế. Đáng chú ý, không có thông báo mới nào về hợp tác dầu mỏ vốn chiếm phần lớn trong kim ngạch thương mại song phương 69 tỷ USD, cũng như trong lĩnh vực không gian và hạt nhân.

Bối cảnh cuộc gặp không thể tách rời chiến tranh Ukraine, khi chuyến thăm diễn ra đồng thời với các cuộc đàm phán căng thẳng về một đề xuất hòa bình do Mỹ dẫn đầu. Phát biểu trước báo giới, Thủ tướng Modi cảm ơn ông Putin vì “luôn thông báo đầy đủ cho Ấn Độ” về tình hình và bày tỏ hy vọng xung đột kết thúc, khẳng định “Ấn Độ không trung lập, mà đứng về phía hòa bình”2. Phía Nga cũng thể hiện thiện chí và một chút kỳ vọng vào đề xuất của Mỹ. Tuy nhiên, bóng ma lớn hơn bao trùm lên các cuộc đàm phán chính là các lệnh trừng phạt của phương Tây đối với Nga, vốn đang gây ra chi phí đáng kể cho Ấn Độ. Dù ông Putin hứa hẹn “cung cấp nhiên liệu không gián đoạn”3, dữ liệu cho thấy nhập khẩu dầu của Ấn Độ từ Nga trong năm 2025 đã giảm mạnh (giảm tới 38% về giá trị so với cùng kỳ năm trước vào tháng 10/2025). Áp lực từ các lệnh trừng phạt thứ cấp của châu Âu và mức thuế 25% mà Mỹ áp lên một số hàng hóa Ấn Độ để đáp trả việc mua dầu Nga dường như đã khiến New Delhi phải cân nhắc. Việc hai bên tránh công bố các thỏa thuận lớn trong lĩnh vực quốc phòng, không gian và hạt nhân có thể là để giảm thiểu rủi ro Mỹ áp dụng lại đạo luật CAATSA4 (2017) - công cụ thể hiện mâu thuẫn địa chính trị cốt lõi của Ấn Độ giữa duy trì quan hệ chiến lược với Nga và hội nhập trật tự phương Tây. Dù từng được miễn trừ khi mua hệ thống S-400 (2021), New Delhi vẫn thận trọng để tránh làm suy yếu năng lực quân sự và vị thế ngoại giao trước đe dọa trừng phạt từ Washington. Bối cảnh này càng phức tạp khi bài viết chỉ trích của ba đại sứ châu Âu (Anh, Đức, Pháp) ngay trước chuyến thăm, dù bị Bộ Ngoại giao Ấn Độ lên án là “không thể chấp nhận”5, cũng góp phần tạo nên một không khí căng thẳng.

Chuyến thăm của ông Putin diễn ra trước một loạt sự kiện ngoại giao quan trọng khác của Ấn Độ với phương Tây: Hội nghị thượng đỉnh Ấn Độ-EU, chuyến thăm của lãnh đạo Đức, Pháp và Hội nghị Thượng đỉnh Trí tuệ Nhân tạo. Điều này cho thấy New Delhi đang thực hiện một màn cân bằng ngoại giao tinh tế. Mục tiêu của Ấn Độ là biến chuyến thăm này thành một tình huống “cùng thắng”: vừa khẳng định mối quan hệ truyền thống với Nga, vừa đảm bảo không gây ra phản ứng mạnh mẽ từ phương Tây, qua đó duy trì chính sách “tự chủ chiến lược”.
Tuy nhiên, như phân tích từ nguồn tin cung cấp chỉ ra, mối quan hệ Ấn- Nga hiện nay chủ yếu tồn tại nhờ cam kết cá nhân của Tổng thống Putin hơn là một lợi ích cấu trúc vững chắc từ phía Nga – vốn đang tập trung nhiều hơn vào quan hệ với Trung Quốc, Mỹ và châu Âu. Ấn Độ cũng chỉ là một nhân tố ngoại vi trong đời sống chính trị-tư tưởng của giới tinh hoa Nga. Quan hệ song phương chủ yếu diễn ra ở cấp chính phủ, thiếu sức hút với khu vực tư nhân năng động của Ấn Độ và tầng lớp tinh hoa mới.

Do đó, con đường phía trước đòi hỏi một sự chuyển đổi cấu trúc. Thay vì chỉ tập trung vào mua vũ khí hay dầu giảm giá, một quan hệ đối tác bền vững đòi hỏi phải xây dựng một nền tảng thương mại, công nghệ và khoa học đáng kể. Kim ngạch xuất khẩu Ấn Độ sang Nga chỉ khoảng 5 tỷ USD/năm, quá nhỏ bé so với tiềm năng và so với xuất khẩu sang quốc gia láng giềng Bangladesh (11 tỷ USD). Hơn nữa, nếu hòa bình được lập lại ở Ukraine, sẽ mở ra cơ hội tái thiết lớn và khả năng phục hồi kinh tế Nga, nơi Ấn Độ cần định vị mình để tham gia.

Hội nghị thượng đỉnh Ấn- Nga 2025 thành công trong việc duy trì đối thoại và giữ cho “ngôi sao Bắc Cực” không bị lệch hướng giữa cơn bão địa chính trị. Tuy nhiên, nó cũng phơi bày những hạn chế nội tại và sự phụ thuộc ngày càng lớn của mối quan hệ này vào các yếu tố bên ngoài, từ diễn biến ở Ukraine đến quan hệ với phương Tây. Để quan hệ Ấn- Nga thực sự có ý nghĩa chiến lược trong trật tự thế giới mới đang hình thành, cả hai bên, đặc biệt là New Delhi, cần có tầm nhìn dài hạn để tái định hình mối quan hệ vượt ra khỏi khuôn khổ chính phủ và lĩnh vực quốc phòng, hướng tới một đối tác kinh tế-công nghệ đa diện hơn. Đây không chỉ là cơ hội mà còn là đòi hỏi tất yếu để Ấn Độ bảo vệ được sự tự chủ thực sự trong một thế giới đa cực đầy biến động.

...........................................................

Chú thích:

  1. https://www.thehindu.com/news/national/india-russia-friendship-remains-steady-like-the-pole-star-says-pm/article70363160.ece
  2. https://economictimes.indiatimes.com/news/india/not-neutral-india-on-side-of-peace-pm-modi-urges-peaceful-resolution-of-russia-ukraine-war-in-meeting-with-putin/articleshow/125783253.cms
  3. https://timesofindia.indiatimes.com/india/putin-promises-non-stop-energy-pm-says-russia-ties-like-pole-star/articleshow/125797946.cms
  4. Đạo luật CAATSA (Countering America's Adversaries Through Sanctions Act - Đạo luật Chống lại Kẻ thù của nước Mỹ thông qua trừng phạt) là luật liên bang của Mỹ ban hành năm 2017, nhằm mục đích áp đặt các lệnh trừng phạt đối với Nga, Iran và Triều Tiên, cấm các giao dịch quan trọng với các ngành công nghiệp quốc phòng, tình báo của các nước này và ngăn cản đối tác quốc tế mua vũ khí hoặc công nghệ từ họ, gây khó khăn lớn cho các thương vụ quân sự như của Ấn Độ với Nga.
  5. https://timesofindia.indiatimes.com/toi-plus/international/world-wants-the-ukraine-war-to-end-but-russia-doesnt-seem-serious-about-peace/articleshow/125675348.cms.