Để làm rõ những điểm mới và giá trị thực tiễn của lý luận này, phóng viên có cuộc trao đổi với Đại tá, Tiến sĩ Nguyễn Văn Mạnh - Chủ nhiệm Bộ môn Triết học, Khoa Lý luận Mác - Lênin, Học viện Quốc phòng.
Sự nâng tầm tư tưởng và bản lĩnh chính trị của Đảng
PV: Thưa Đại tá, trong dự thảo văn kiện trình Đại hội XIV, lý luận về đường lối đổi mới tiếp tục được bổ sung vào nền tảng tư tưởng của Đảng. Ông đánh giá thế nào về ý nghĩa chiến lược của vấn đề này trong bối cảnh hiện nay?
Đại tá, TS Nguyễn Văn Mạnh: Trước hết, phải khẳng định việc bổ sung lý luận đường lối đổi mới là vấn đề có ý nghĩa chiến lược, thể hiện tầm nhìn sâu sắc và bản lĩnh chính trị vững vàng của Đảng ta. Điều này minh chứng cho sự nâng tầm tư tưởng của Đảng trong giai đoạn cách mạng mới.
Đường lối đổi mới không phải là sự "đi chệch hướng" như một số quan điểm sai trái rêu rao, mà chính là sự vận dụng, phát triển sáng tạo Chủ nghĩa Mác – Lênin và Tư tưởng Hồ Chí Minh vào điều kiện thực tiễn của Việt Nam.
PV: Sự vận dụng sáng tạo đó được thể hiện rõ nét nhất ở mô hình kinh tế. Cụ thể, lý luận đường lối đổi mới đã định hình bản chất của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa (XHCN) như thế nào, thưa ông?
Đại tá, TS Nguyễn Văn Mạnh: Lý luận đổi mới đã tạo cơ sở vững chắc để chúng ta hoàn thiện mô hình kinh tế thị trường định hướng XHCN với những nội hàm rất rõ ràng.
Thứ nhất, về phương thức vận hành: Đó là một quá trình khách quan, hiện đại, tuân thủ các quy luật của kinh tế thị trường.
Thứ hai, về mục tiêu: Định hướng XHCN là giá trị, nguyên tắc xuyên suốt. Nhà nước pháp quyền XHCN đóng vai trò kiến tạo, quản lý và điều tiết để đảm bảo sự tiến bộ, công bằng xã hội ngay trong từng chính sách phát triển.
Thứ ba, giải quyết hài hòa mối quan hệ biện chứng giữa tăng trưởng kinh tế và định hướng XHCN, không hy sinh công bằng xã hội để chạy theo tăng trưởng đơn thuần. Đường lối đổi mới của Đảng không chỉ dừng lại ở nhận thức mà còn góp phần hoạch định chính sách, hoàn thiện thể chế, nâng cao chất lượng quản trị quốc gia và thúc đẩy phát triển bền vững.
Thực tiễn là thước đo bác bỏ các quan điểm sai trái
PV: Thời gian qua, vẫn xuất hiện những luận điệu cho rằng đổi mới của chúng ta là "rập khuôn, máy móc" hoặc "xa rời nguyên tắc". Dưới góc độ nhà nghiên cứu, ông phản biện thế nào về nhận định này?
Đại tá, TS Nguyễn Văn Mạnh: Đây là quan điểm phiến diện, thiếu cơ sở khoa học và mang dụng ý chính trị xấu. Tôi xin phản biện trên hai khía cạnh: Một là, họ đã đánh đồng đổi mới với sự rập khuôn cứng nhắc. Thực tế, đổi mới là một quá trình cách mạng liên tục, luôn được bổ sung và phát triển dựa trên đòi hỏi của thực tiễn, không hề có một khuôn khổ bất biến.
Hai là, hãy nhìn vào thực tiễn 40 năm đổi mới để thấy rõ kết quả. Từ một nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung, quan liêu bao cấp, khép kín, Việt Nam đã vươn lên phát triển mạnh mẽ kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế sâu rộng. Quy mô nền kinh tế tăng hàng chục lần, đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt, an ninh chính trị ổn định. Đó là những minh chứng sống động nhất, thuyết phục nhất để bác bỏ mọi luận điệu xuyên tạc.
Trên thế giới không có một mô hình phát triển chung cho mọi quốc gia. Ngay cả các nước tư bản phát triển cũng đang phải điều chỉnh vai trò của nhà nước và coi trọng công bằng xã hội. Con đường của Việt Nam là tiếp thu có chọn lọc tinh hoa nhân loại nhưng kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH. Phủ nhận đường lối đổi mới thực chất là phủ nhận vai trò lãnh đạo và hạ thấp uy tín của Đảng.
PV: Chuyển sang lĩnh vực quốc phòng - an ninh, thưa Đại tá, lý luận đường lối đổi mới đóng vai trò nền tảng như thế nào đối với sự nghiệp xây dựng Quân đội và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới?
Đại tá, TS Nguyễn Văn Mạnh: Đường lối đổi mới mang tính định hướng chiến lược đối với sự nghiệp xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam "cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại".
Vai trò này thể hiện ở ba điểm cốt lõi: Một là, định hình tư duy quốc phòng - an ninh hiện đại. Đó là tư duy chủ động phòng ngừa, bảo vệ Tổ quốc "từ sớm, từ xa", ngay từ khi nước chưa nguy.
Hai là, đảm bảo sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội. Đây là nhân tố quyết định bản chất giai cấp, mục tiêu chiến đấu và sức mạnh chính trị - tinh thần của quân đội ta.
Ba là, xây dựng tiềm lực quốc phòng gắn liền với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đổi mới tư duy giúp chúng ta hiện đại hóa quân đội trên cơ sở độc lập, tự chủ, tự cường; nâng cao năng lực ứng phó với các thách thức an ninh phi truyền thống; đồng thời phát huy sức mạnh tổng hợp thông qua sự kết hợp chặt chẽ giữa quốc phòng, an ninh và đối ngoại.
PV: Trong dự thảo văn kiện Đại hội XIV, tinh thần "độc lập, tự chủ" được nhấn mạnh đặc biệt. Đại tá phân tích rõ hơn về vấn đề này?
Đại tá, TS Nguyễn Văn Mạnh: Tinh thần độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường toát lên trong toàn bộ định hướng phát triển đất nước. Có thể khái quát những điểm mới và phát triển trong nhận thức của Đảng như sau:
Thứ nhất, độc lập tự chủ được hiểu theo nghĩa toàn diện. Không chỉ đơn thuần là chủ quyền lãnh thổ mà còn là sự tự chủ trên tất cả các lĩnh vực: chính trị, kinh tế, văn hóa, quốc phòng - an ninh và đối ngoại.
Thứ hai, làm rõ mối quan hệ biện chứng giữa độc lập, tự chủ và hội nhập quốc tế. Hội nhập là yêu cầu khách quan, nhưng phải đặt trên nền tảng giữ vững độc lập tự chủ. Độc lập tự chủ chỉ thực sự bền vững khi nội lực đất nước mạnh và năng lực tự cường cao.
Thứ ba, tự cường quốc gia gắn liền với bảo vệ độc lập. Bảo vệ Tổ quốc bền vững phải dựa trên sự tăng cường tiềm lực kinh tế, khoa học công nghệ, bản lĩnh văn hóa và "sức đề kháng" của dân tộc trước mọi biến động. Tư duy đối ngoại cũng được hoàn thiện theo hướng đa phương hóa, đa dạng hóa; gắn bảo vệ độc lập dân tộc với bảo vệ chế độ, bảo vệ nền tảng tư tưởng và lợi ích quốc gia - dân tộc.
Đây chính là cơ sở khoa học và chính trị quan trọng để Việt Nam vững vàng bước vào kỷ nguyên vươn mình.
PV: Xin cảm ơn Đại tá!
