Trong dòng chảy văn hóa Việt Nam, sân khấu luôn giữ một vị trí đặc biệt, vừa là nơi hội tụ sáng tạo nghệ thuật, vừa là tấm gương phản chiếu đời sống xã hội. Ngày 12/8 âm lịch hằng năm – Ngày Sân khấu Việt Nam – không chỉ là nghi thức tri ân Tổ nghề mà còn là dịp để nghệ sĩ và công chúng cùng nhìn lại, khẳng định sức sống bền vững của nghệ thuật biểu diễn trong đời sống đương đại.
Ông Trần Thế Thuận, Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao TP Hồ Chí Minh, dâng hương lễ Tổ nghề sân khấu. Ảnh: ttbc-hcm.gov.vn
Ngày Sân khấu Việt Nam được chính thức công nhận từ năm 2011, bắt nguồn từ truyền thống giỗ Tổ nghề vốn đã ăn sâu trong đời sống nghệ thuật dân gian. Qua nhiều thế hệ, từ tuồng, chèo, cải lương, hát bội đến kịch nói, múa rối hay xiếc, người nghệ sĩ đều coi ngày giỗ Tổ như một nghi lễ thiêng liêng, thể hiện tấm lòng biết ơn với những bậc tiền nhân đã dày công gây dựng. Ý nghĩa của ngày này vượt ra ngoài phạm vi ngành nghề, trở thành một biểu tượng văn hóa của đạo lý “uống nước nhớ nguồn”. Trong niềm tin của giới nghệ sĩ, việc hướng về Tổ nghiệp còn là sự gửi gắm khát vọng về một sân khấu trường tồn, được công chúng đón nhận và yêu thương.
Tri ân Tổ nghiệp và ngày hội của công chúng
Hằng năm, lễ giỗ Tổ sân khấu được tổ chức rộng khắp, từ các nhà hát lớn đến những đoàn nghệ thuật địa phương. Không chỉ là nghi lễ tưởng niệm, đây còn là dịp hiếm hoi hội tụ nhiều thế hệ nghệ sĩ cùng đứng chung dưới mái nhà nghề. Những bậc tiền bối có dịp chia sẻ kinh nghiệm, lớp trẻ tìm thấy nguồn động lực để dấn thân, còn khán giả thì cảm nhận được tình yêu nghề cháy bỏng ẩn sau ánh đèn sân khấu.
Năm 2025, TP Hồ Chí Minh trở thành điểm sáng của chuỗi hoạt động kỷ niệm. Sở Văn hóa và Thể thao phối hợp Hội Sân khấu Thành phố tổ chức lễ dâng hương trọng thể, quy tụ đông đảo văn nghệ sĩ. Nhiều người đã xúc động chia sẻ rằng giỗ Tổ là dịp để nghệ sĩ hướng về cội nguồn, tưởng nhớ tiền nhân và cầu mong sân khấu mãi là thánh đường của cuộc sống. Ý nghĩa ấy càng được nhân lên khi toàn bộ kinh phí phụng cúng tại Nhà thờ Tổ sân khấu Cô Bắc năm nay được chuyển hỗ trợ đồng bào vùng bão Bualoi, cho thấy trách nhiệm xã hội gắn liền với tấm lòng nhân ái của người nghệ sĩ.
Nếu như giỗ Tổ là nghi thức tâm linh của người trong nghề thì Ngày Sân khấu Việt Nam còn là ngày hội của công chúng. Khắp các nhà hát, chương trình nghệ thuật được dàn dựng công phu để phục vụ khán giả. Tại TP Hồ Chí Minh năm nay, khán giả có cơ hội thưởng thức nhiều tác phẩm tiêu biểu: Nhà hát Nghệ thuật Hát bội trình diễn tại Bảo tàng Lịch sử Thành phố, Nhà hát Cải lương Trần Hữu Trang tái dựng “Giấc mộng đêm xuân” của tác giả Phi Hùng – Nhị Kiều, trong khi Nhà hát Giao hưởng, Nhạc – Vũ kịch Thành phố mang đến hòa nhạc “A Night of Tchaikovsky & Grieg”. Ở một không gian khác, Trung tâm Nghệ thuật Thành phố tổ chức “Đêm hội trăng rằm” tại Rạp Xiếc công viên Gia Định, mang đến niềm vui cho thiếu nhi.
Không kém phần sôi động, các sân khấu xã hội hóa cũng đồng loạt ra mắt nhiều vở diễn mới. Idecaf với “Tấm Cám đại chiến” và “Ngày xửa ngày xưa 36”, Hoàng Thái Thanh với “Chạy đến ngày hôm qua”, Thiên Đăng với “Cô giáo Duyên” hay “Cuộc phiêu lưu vào Vương quốc tâm hồn”. Các sân khấu Hồng Vân, Trương Hùng Minh cũng góp mặt bằng những vở diễn giàu sức hút. Đặc biệt, nhiều chương trình còn được đưa tới các khu công nghiệp, khu dân cư ở những địa bàn mới sáp nhập từ Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, giúp nghệ thuật sân khấu đến gần hơn với đông đảo người dân lao động. Chính sự lan tỏa này đã biến Ngày Sân khấu Việt Nam thành một lễ hội văn hóa, nơi nghệ sĩ và công chúng cùng gặp gỡ, đồng điệu trong tình yêu nghệ thuật.
Trích đoạn vở cải lương “Giấc mộng đêm xuân”. Ảnh: TTXVN
Giá trị văn hóa – lịch sử và vai trò xã hội
Ngày Sân khấu Việt Nam mang trong mình giá trị to lớn về văn hóa, lịch sử và xã hội. Trước hết, đó là cơ hội để lưu giữ và phát huy những di sản quý báu của dân tộc. Các loại hình sân khấu truyền thống như tuồng, chèo, cải lương hay múa rối được khơi dậy, tôn vinh, trở thành những bài học sống động về văn hóa cho thế hệ trẻ. Đây là cách giáo dục tinh thần yêu nước và lòng tự hào dân tộc rất hiệu quả.
Mặt khác, sân khấu còn khẳng định vai trò xã hội to lớn của mình. Không chỉ dừng ở giải trí, mỗi vở diễn còn chứa đựng thông điệp, gửi gắm tư tưởng, khơi gợi nhân văn, đánh thức ý thức công dân. Sân khấu từ lâu đã được coi là “tấm gương phản chiếu xã hội”, nơi người xem nhìn thấy bóng dáng của chính mình, qua đó nuôi dưỡng khát vọng sống tốt đẹp hơn.
Trong bối cảnh hội nhập và công nghệ số phát triển mạnh mẽ, khi nhiều loại hình giải trí mới ra đời, sân khấu vẫn giữ được sức hút nhờ yếu tố sống động và tính trực tiếp. Ngày Sân khấu Việt Nam vì thế trở thành minh chứng cho khả năng thích ứng và sáng tạo của nghệ thuật biểu diễn, khẳng định rằng sân khấu không hề bị lãng quên mà ngược lại, đang tìm cho mình những con đường mới để đến với công chúng.
Sự kiện Ngày Sân khấu Việt Nam năm 2025 có ý nghĩa đặc biệt khi gắn liền với tổng kết 50 năm văn học nghệ thuật sau ngày đất nước thống nhất. Lần đầu tiên, chương trình “Những ngày văn học nghệ thuật TP Hồ Chí Minh” được tổ chức, mở rộng phạm vi của ngày kỷ niệm sang một lễ hội văn hóa – nghệ thuật quy mô toàn thành phố. Việc giới thiệu chuỗi tác phẩm đoạt Huy chương Vàng tại Liên hoan Sân khấu TP Hồ Chí Minh lần I – 2024, kéo dài suốt tháng 10/2025, càng cho thấy sự đầu tư nghiêm túc và nỗ lực nâng cao chất lượng nghệ thuật.
Quy mô rộng lớn, sự tham gia của cả nghệ thuật công lập và xã hội hóa, cùng sự hưởng ứng của công chúng đã khẳng định vị thế của TP Hồ Chí Minh như một trung tâm nghệ thuật biểu diễn hàng đầu cả nước. Từ đó, Ngày Sân khấu Việt Nam không chỉ dừng lại ở một nghi lễ truyền thống mà còn trở thành sự kiện văn hóa – nghệ thuật mang tầm vóc, góp phần lan tỏa tinh thần yêu nghệ thuật trong cộng đồng.
Các nghệ sĩ sân khấu. Ảnh: TTXVN
Nhìn về phía trước, Ngày Sân khấu Việt Nam nhắc nhở chúng ta về trách nhiệm gìn giữ và phát triển nghệ thuật biểu diễn. Nghệ sĩ cần không ngừng sáng tạo, giữ vững đạo đức nghề nghiệp và lấy khán giả làm trung tâm. Các cơ quan quản lý cần có chính sách hỗ trợ và đầu tư, đặc biệt cho những loại hình truyền thống đang gặp khó khăn trong việc thu hút công chúng. Về phía khán giả, tình yêu nghệ thuật và sự đồng hành chính là nguồn động lực để sân khấu tiếp tục phát triển. Chỉ khi có sự chung sức của nghệ sĩ, nhà quản lý và công chúng, sân khấu Việt Nam mới vừa bảo tồn được bản sắc, vừa hội nhập với nghệ thuật thế giới, trở thành niềm tự hào văn hóa của dân tộc.
Ngày Sân khấu Việt Nam (12/8 âm lịch) không chỉ đơn thuần là ngày kỷ niệm nghề nghiệp mà còn là một lễ hội văn hóa, nơi truyền thống và hiện đại hòa quyện, nơi nghệ sĩ và công chúng cùng nhau nuôi dưỡng tình yêu nghệ thuật. Năm 2025, sự kiện tại TP Hồ Chí Minh đã cho thấy sức sống mạnh mẽ và vai trò gắn kết cộng đồng của sân khấu. Trong nhịp sống hiện đại nhiều biến đổi, ngày kỷ niệm này nhắc nhở chúng ta rằng sân khấu vẫn mãi là không gian thiêng liêng, nơi con người tìm thấy sự đồng cảm, niềm tin và khát vọng hướng đến chân – thiện – mỹ.
