Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhấn mạnh, đạo đức cách mạng là gốc người cách mạng. Người cán bộ cần rèn luyện những chuẩn mực đạo đức: trung với nước, hiếu với dân; yêu thương con người; cần kiệm liêm chính, chí công vô tư; tinh thần quốc tế trong sáng. Người viết: "Mọi đảng viên phải nâng cao tinh thần trách nhiệm trước nhân dân, trước Đảng; phải ngăn ngừa và kiên quyết chống lại chủ nghĩa cá nhân" (1). Muốn vậy, Đảng phải chăm lo đến việc giáo dục, rèn luyện đảng viên về đạo đức cách mạng.
Trong suốt quá trình cách mạng, Đảng luôn xác định rèn luyện đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên là một tất yếu trong sự nghiệp cách mạng, là điều kiện tiên quyết để làm người lãnh đạo, quản lý, theo đúng tinh thần đạo đức cách mạng là gốc, là điểm căn cốt của người cách mạng, đạo đức cách mạng quyết định sức mạnh tinh thần to lớn của con người, sức mạnh của đoàn kết dân tộc. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần đề cập đến chuẩn mực đạo đức cách mạng: phải có tinh thần yêu nước sâu sắc; có bản lĩnh chính trị vững vàng, kiên định.... Cán bộ, đảng viên phải đặt lợi ích của quốc gia, dân tộc lên trên lợi ích cá nhân; phải có phẩm chất đạo đức và lối sống trong sáng, gương mẫu, được cán bộ, đảng viên và nhân dân tín nhiệm; có tinh thần trách nhiệm cao, tâm huyết, tận tụy với công việc; có ý thức giữ gìn sự đoàn kết thống nhất trong Đảng, gương mẫu chấp hành sự phân công và nguyên tắc tổ chức, kỷ luật của Đảng...; Cán bộ, đảng viên phải có trí tuệ, tầm nhìn và kiến thức tương đối toàn diện để tham gia hoạch định đường lối, chính sách; phải vừa có “đức” vừa có “tài”(2).
Gần 40 năm qua, Đảng đã lãnh đạo cách mạng Việt Nam đạt được rất nhiều thắng lợi trong cuộc đổi mới, song thực tiễn cách mạng trong giai đoạn hiện nay đã và đang đặt ra những yêu cầu mới, khó khăn, thử thách mới. Để tiếp tục kiên định thực hiện mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, mỗi cán bộ, đảng viên phải không ngừng học tập, rèn luyện bản lĩnh, rèn luyện đạo đức cách mạng theo những chuẩn mực đạo đức cách mạng được nêu trong Quy định 144-QĐ/TW ngày 09/5/2024 của Bộ Chính trị (3).
Quy định 144-QĐ/TW ngày 09/5/2024 của Bộ Chính trị có 6 điều, trong đó 5 điều với 19 điểm là những quy định cụ thể về chuẩn mực đạo đức cách mạng của người cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới. Năm chuẩn mực đạo đức cơ bản là sự kế thừa những chuẩn mực đạo đức cách mạng mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ ra, đồng thời được bổ sung, phát triển gắn với thực tiễn cách mạng Việt Nam trong giai đoạn mới hiện nay.
Hội nghị Trung ương 9 khóa XIII. Ảnh VGP/Nhật Bắc
Chuẩn mực đạo đức đầu tiên: Yêu nước, tôn trọng Nhân dân, tuyệt đối trung thành với Đảng, với Tổ quốc chính là nói đến mối quan hệ của mỗi cán bộ, đảng viên, trong đó yếu tố cốt lõi là sự thể hiện lòng yêu nước của người cán bộ, đảng viên. Đó là những mối quan hệ rộng lớn với Nhân dân, với Đảng, với Tổ quốc. Nhận thức, rèn luyện bản lĩnh cách mạng là điều tất yếu và vô cùng quan trọng để cán bộ, đảng viên vượt qua khó khăn, thử thách, đặc biệt là những cám dỗ vật chất; để đủ sức mạnh đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch. Đây cũng là vấn đề đạo đức cách mạng mà Chủ tịch Hồ Chí Minh đã yêu cầu đối với mỗi cán bộ đảng viên: lo trước tiên hạ, vui sau thiên hạ; là yêu cầu về tinh thần trách nhiệm của bản thân mỗi cán bộ, đảng viên trong việc phát triển đất nước, phát triển tập thể, cơ quan, đơn vị; là sự rèn luyện tâm huyết, trách nhiệm, dấn thân, nỗ lực hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ được giao, góp phần xây dựng đất nước giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc. Nếu mỗi đảng viên không nhận thức rõ, không cố gắng nỗ lực rèn luyện sẽ rất dễ bị rơi vào suy thoái về tư tưởng, chính trị, đạo đức, lối sống, chủ nghĩa cá nhân, lợi ích nhóm, "tự diễn biến", "tự chuyển hoá" trong nội bộ, sẽ dễ bị tác động lôi kéo, cám dỗ tiêu cực.
Chuẩn mực thứ 2: bản lĩnh, đổi mới, sáng tạo, hội nhập là chuẩn mực được bổ sung và phát triển gắn thực tiễn vận động phát triển của Việt Nam trong bối cảnh chung của tình hình thế giới, trong nước; trước những âm mưu, thủ đoạn "diễn biến hòa bình” và sự chống phá mục tiêu con đường cách mạng của Việt Nam; đặt ra những đòi hỏi phải có bản lĩnh cách mạng không dao động trước những cám dỗ vật chất, tinh thần hay trước khó khăn, thử thách, thể hiện ở sự kiên định tinh thần giữ vững độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường, ý chí vươn lên để cống hiến cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, góp phần phát triển đất nước, địa phương, cơ quan, đơn vị. Rèn luyện đạo đức cách mạng thì mới thực hiện được tốt việc dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới, sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thách thức, hành động vì lợi ích chung, vì nước, vì dân.
Chuẩn mực thứ ba: cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư là chuẩn mực đạo đức chung, cơ bản, được Bác chỉ ra từ rất sớm và rất cụ thể. Chuẩn mực đó được thể hiện ở 5 nội dung cơ bản là: tâm huyết, trách nhiệm, dấn thân, nỗ lực hoàn thành tốt nhất nhiệm vụ được giao, có ý chí, quyết tâm thực hiện thắng lợi công cuộc đổi mới; trong sạch, không tham ô, tham nhũng, tiêu cực, không gây phiền hà, sách nhiễu; có thái độ trung thực, thẳng thắn, khách quan, công tâm, tích cực đấu tranh tự phê bình và phê bình...; nêu cao lòng tự trọng, danh dự và giữ gìn phẩm giá của người cán bộ, đảng viên. Điểm mới tiến bộ trong Quy định này là đòi hỏi cán bộ, đảng viên phải nhận thức sâu sắc và thực hiện được "văn hoá từ chức khi không đủ khả năng, uy tín".
Chuẩn mực thứ tư: Đoàn kết, kỷ cương, tình thương, trách nhiệm xuất phát từ truyền thống đoàn kết quý báu của dân tộc ta, làm nên sức mạnh dân tộc. Cán bộ, đảng viên phải nhận thức và giữ gìn sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng, cơ quan, tổ chức và trong Nhân dân, trước hết là ở chi bộ, cơ quan, đơn vị công tác, khu dân cư. Đoàn kết không phải là bằng lòng, im lặng, mà đoàn kết phải gắn với kiên quyết đấu tranh với những biểu hiện chia rẽ, bè phái, cục bộ, lợi ích nhóm. Đoàn kết gắn với kỷ luật phát ngôn; xây dựng đội ngũ cán bộ đảng viên lối sống có nghĩa tình, chân thành, thương yêu, đối xử, giúp đỡ đồng chí, đồng nghiệp và mọi người theo lẽ phải, phù hợp với đạo lý dân tộc, cùng nhau tiến bộ. Nêu cao trách nhiệm trong công tác và sinh hoạt. Kiên quyết đấu tranh, phê phán mọi hành vi né tránh, đùn đẩy, hoặc có tư tưởng trung bình chủ nghĩa, làm việc cầm chừng, sợ trách nhiệm....
Chuẩn mực thứ 5: gương mẫu, khiêm tốn, tu dưỡng rèn luyện, học tập suốt đời. Nhiệm vụ cách mạng đầy rẫy những khó khăn, thử thách, đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên phải rèn luyện đạo đức trong sáng vì lợi ích chung của đất nước, của Nhân dân. Đảng viên đi trước, làng nước theo sau, đảng viên gương mẫu trong công tác và sinh hoạt, tích cực học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Đảng viên có chức vụ càng cao càng phải gương mẫu, cấp trên gương mẫu trước cấp dưới, cấp uỷ gương mẫu trước đảng viên, đảng viên gương mẫu trước quần chúng. Đồng thời, mỗi đảng viên phải có trách nhiệm tích cực vận động, thuyết phục gia đình, người thân chấp hành tốt chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; gương mẫu ở mọi nơi, mọi chỗ, trong mọi môi trường; gương mẫu trong các mối quan hệ. Đảng viên còn cần phải rèn luyện sự sự khiêm tốn, cầu thị, giản dị; không ngừng học tập, tu dưỡng, rèn luyện, nâng cao phẩm chất, đạo đức, trình độ, năng lực công tác.
Có thể thấy với 5 chuẩn mực đạo đức cách mạng, được thể hiện ở 19 điểm là sự khái quát toàn diện đầy đủ và sâu sắc về chuẩn mực đạo đức cách mạng mà mỗi cán bộ, đảng viên phải rèn luyện hàng ngày. Những chuẩn mực đạo đức này là một thước đo để mỗi cán bộ, đảng viên phấn đấu và hành động.
Đưa Quy định 144-QĐ/TW về chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới thực sự đi vào đời sống không chỉ là yêu cầu trước mắt, mà là một quá trình lâu dài bằng các biện pháp đồng bộ, thường xuyên.
Trước hết, cấp uỷ, chính quyền các cấp, đặc biệt là người đứng đầu phải nhận thức đúng về chuẩn mực đạo đức cách mạng để chỉ đạo tổ chức triển khai quán triệt nghiêm túc rộng rãi đến từng cán bộ, đảng viên và Nhân dân.
Hai là, cấp uỷ, chính quyền, cơ quan, đơn vị cấp cơ sở cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng, trên nền tảng các mạng xã hội. Việc tuyên truyền phải thực hiện thường xuyên, liên tục tạo thành nền nếp trong hoạt động của cơ quan, có thể bắt đầu bằng việc phát động cuộc thi viết về tìm hiểu và vận dụng chuẩn mực đạo đức cách mạng; xây dựng bộ câu hỏi thi trắc nghiệm để cán bộ, đảng viên cùng tham gia học tập và ghi nhớ; đẩy mạnh việc học tập làm theo tư tưởng đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh gắn với việc thực hiện Quy định 144-QĐ/TW.
Ba là, duy trì và thực hiện tốt công tác nêu gương tại cơ quan đơn vị với nhận thứ sâu sắc "Đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống. Nó do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố. Cũng như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong"(4).
Bốn là, chỉ đạo, triển khai việc cụ thể hoá các chuẩn mực thành từng tiêu chí để đánh giá hàng tháng cán bộ, đảng viên trong chi bộ, cơ quan.
Năm là, tăng cường thông tin, truyền thông, báo chí và các trang thông tin mạng xã hội về việc triển khai thực hiện quy định chuẩn mực đạo đức cách mạng, tạo sự lan toả, nâng cao nhận thức của cán bộ, đảng viên, góp phần tích cực vào việc phản bác các quan điểm sai trái, thù địch, những luận điệu xuyên tạc của các thế lực thù địch. Phát huy vai trò của quần chúng nhân dân trong tham gia xây dựng Đảng; tăng cường thực hiện các biện pháp để tiến hành kiểm tra, giám sát việc rèn luyện tu dưỡng đạo đức của cán bộ đảng viên gắn với thực hiện tốt Chỉ thị 35-CT/TW của Bộ Chính trị về Đại hội đảng bộ các cấp tiến tới đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.
(1)Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, t.11, tr. 607.
(2)Theo TS. Lê Tùng Lâm: “Vấn đề đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong bối cảnh hôi nhập quốc tế qua tác phẩm Một số vấn đề lý luạn và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng”, Tạp chí Cộng sản điện tử, ngày 19-03-3024.
(3)Xem thêm: Dung Nguyễn: “Quy định chuẩn mực đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên trong giai đoạn mới”, http://thinhvuongvietnam.com/Content/quy-dinh-chuan-muc-dao-duc-cach-mang-cua-can-bo-dang-vien-trong-giai-doan-moi-272910.
(4)Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, t.11, tr.612.
Ánh Thu