Thấp thỏm trước các kịch bản dự báo kinh tế toàn cầu

Các nhà phân tích đang cố gắng đưa ra những dự đoán về sự phục hồi của nền kinh tế thế giới, vốn đang rơi vào đà suy giảm sâu nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính 2008-2009 tới nay do tác động của đại dịch Covid-19. Nhiều kịch bản đã được đưa ra, nhưng nội dung chủ đạo vẫn là nỗi lo lắng dịch bệnh lan rộng, tình trạng giảm phát và những khó khăn của thị trường.

Kịch bản phục hồi hình chữ V nhờ hoạt động sản xuất được khôi phục tại Trung Quốc. Ảnh: Bloomberg

Kịch bản hồi phục theo đồ thị chữ V, tức sự phục hồi tăng trưởng nhanh chóng ngay sau khi lao dốc, dĩ nhiên vẫn là điều được mong đợi nhất ngay từ khi dịch bệnh bắt đầu ảnh hưởng đến nền kinh tế toàn cầu.

Tuy nhiên, giờ đây, ngày càng nhiều người bắt đầu lo ngại và nghĩ về kịch bản phục hồi theo đồ thị hình chữ U, chậm chạp hơn. Những người bi quan hơn thậm chí còn nhắc đến những viễn cảnh xấu khi tăng trưởng kinh tế toàn cầu hồi phục theo đồ thị dạng chữ L hoặc W.

Trong một báo cáo mới đây gửi tới khách hàng, các chuyên gia kinh tế của JPMorgan Chase, đứng đầu là Bruce Kasman, cho biết: “Có một mối quan hệ phức tạp giữa diễn biến của dịch bệnh, hiệu quả của các biện pháp ngăn chặn dịch bệnh, các chính sách hỗ trợ kinh tế và phản ứng của khu vực kinh tế tư nhân. Do đó, viễn cảnh phía trước của nền kinh tế có rất nhiều yếu tố bất ổn khiến việc đưa ra dự báo là cực kỳ khó khăn”.

Kịch bản đồ thị chữ V

Theo kịch bản này, dịch bệnh Covid-19 sẽ chấm dứt tại Mỹ và châu Âu trong tháng 4 hoặc tháng 5 tới sẽ cho phép nới lỏng các biện pháp giãn cách xã hội. Khi đó, sẽ có một sự giải phóng nhu cầu chi tiêu và đầu tư vốn đang bị dồn nén, với sự hỗ trợ từ các biện pháp kích thích tài chính và tiền tệ quy mô lớn mà các nhà hoạch định chính sách đã triển khai.

Các nhà máy và dịch vụ có thể mở cửa trở lại và nhanh chóng vào guồng. Nỗ lực của chính phủ các nước nhằm giúp các công ty không phải sa thải nhân viên sẽ phát huy hiệu quả và hạn chế tình trạng thất nghiệp. Nhờ đó, đến đầu năm 2021, các nền kinh tế có thể khôi phục lại mức sản lượng trước thời điểm khủng hoảng.

Dữ liệu chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) của Trung Quốc trong tháng 3 là gợi ý đáng kể nhất cho thấy, một kịch bản lạc quan như vậy vẫn có thể xảy ra khi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới khởi động lại hoạt động sản xuất.

Các số liệu của chính phủ Trung Quốc và chỉ số sản xuất được tính toán độc lập bởi báo Caixin (Trung Quốc) đều cho thấy nền kinh tế nước này đã ghi nhận tín hiệu phục hồi ngay cả khi hầu hết phần còn lại của châu Á tiếp tục suy yếu.

Tuy nhiên, các nhà phân tích bao gồm cả chuyên gia Larry Hu từ Macquarie Group cũng lưu ý rằng, những số liệu tích cực đó là chưa đủ, đặc biệt là khi xét tới khả năng suy thoái kinh tế toàn cầu trong quí 2 năm nay, sự lan rộng của dịch bệnh, tình trạng giảm phát ngày càng tệ hơn và những khó khăn của thị trường bất động sản.

Kịch bản đồ thị hình chữ U

Kịch bản phục hồi hình chữ U. Ảnh: Bloomberg

Trong kịch bản này, dịch bệnh sẽ được kiểm soát vào tháng 6, và sẽ cần thêm thời gian để nới lỏng các biện pháp giãn cách xã hội. Những chính sách kích thích kinh tế của các chính phủ và ngân hàng trung ương có thể thúc đẩy một sự giải phóng nhu cầu tiêu dùng bị dồn nén nhưng nhiều người sẽ không vội vàng quay trở lại các cửa hàng hay nhà hàng để chi tiêu.

Lý do là bởi các nhà máy, doanh nghiệp cần có thời gian để đạt được công suất như thời điểm trước khi xảy ra Covid-19. Số việc làm bị mất trong thời gian khủng hoảng cũng chưa thể được khôi phục hoàn toàn. Nhiều người vẫn còn phải chi trả các khoản nợ mà họ đã vay trong giai đoạn dịch bệnh.

Hoạt động thương mại cũng sẽ diễn ra khá trầm lắng khi các bên liên quan đều đang chật vật khắc phục những thiệt hại. Do đó, một sự phục hồi có thể trở thành hiện thực, nhưng phải là đến cuối năm nay hoặc lâu hơn nữa.

Nhìn từ quỹ đạo của nền kinh tế Trung Quốc, và tác động của dịch bệnh đến Hàn Quốc, cũng như phần còn lại của khu vực, ông Chong Hoon Park, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu kinh tế Hàn Quốc tại ngân hàng Standard Chartered Hàn Quốc, cho biết kinh tế thế giới sẽ thiên về mô hình chữ U hơn là chữ V.

“Tôi nghĩ rằng, sự chậm lại của nền kinh tế Trung Quốc sẽ kéo dài. Tôi không lạc quan rằng chúng ta sẽ được chứng kiến một sự phục hồi theo hình chữ V, khi mà triển vọng của kinh tế Trung Quốc là không rõ ràng”, ông nói.

Kịch bản đồ thị hình chữ L

Kịch bản phục hồi hình chữ L. Ảnh: Bloomberg

Dịch bệnh Covid-19 sẽ kéo dài sang nửa cuối năm nay, khiến các biện pháp giãn cách xã hội tiếp tục được áp dụng sau tháng 6. Thậm chí ngay cả khi dịch bệnh có phần lắng dịu trước mùa hè thì vẫn có nguy cơ cuộc suy thoái sẽ kéo dài hơn dự kiến, hay quá trình phục hồi sẽ diễn ra chậm chạp.

Trong kịch bản này, người dân sẽ tiếp tục cắt giảm chi tiêu dịch vụ, ví dụ như hài lòng với việc xem phim tại nhà hay không đi nghỉ lễ. Các khoản nợ tích lũy trước và trong giai đoạn khủng hoảng sẽ khó có thể được chi trả, tạo ra một vòng xoáy vỡ nợ tín dụng cá nhân và doanh nghiệp, đe dọa hoạt động của hệ thống tài chính. Thị trường chứng khoán do đó cũng không thể phục hồi.

Trong bối cảnh đó, các chính phủ sẽ cần phải tung thêm nhiều biện pháp kích thích sau khi các nỗ lực trước đó không thể kích thích được nhu cầu. Tuy nhiên, điều này sẽ đòi hỏi nhiều thời gian trước khi nhìn thấy những hiệu quả thực sự.

Các chuyên gia kinh tế tại Nomura Holdings, đứng đầu là Rob Subbaraman cho biết, mô hình chữ L sẽ là kịch bản xấu nhất có thể diễn ra đối với nền kinh tế Mỹ. Chuyên gia Erik Britton của Công ty tư vấn Fathom Consulting nhận định, một sự sụt giảm kéo dài sẽ là điều khó tránh nếu dịch Covid-19 không sớm chấm dứt.

Kịch bản đồ thị hình chữ W

Kịch bản phục hồi hình chữ W. Ảnh: Bloomberg

Một kịch bản nguy hiểm hơn, chính là việc dịch bệnh Covid-19 quay trở lại sau quãng thời gian tạm lắng. Các chuyên gia tại Đại học Hoàng gia London đã cảnh báo rằng, nếu các nỗ lực kiểm soát dịch bệnh bị nới lỏng quá sớm, virus có thể lây lan mạnh trở lại.

Điều này đồng nghĩa với việc tái áp đặt các biện pháp hạn chế, gia tăng sự bất ổn và buộc nhiều doanh nghiệp, nhà cung cấp dịch vụ phải đóng cửa thêm một lần nữa. Hệ quả là nền kinh tế chỉ vừa có dấu hiệu phục hồi lại rơi trở lại vào suy thoái.

Chuyên gia kinh tế trưởng của Schroder Investement Management, ông Keith Wade, nhận định: “Rủi ro chính đối với dự báo về sự phục hồi theo đồ thị hình chữ V là khả năng dịch bệnh quay trở lại trong quí 3. Về mặt kinh tế, điều này sẽ dẫn đến suy thoái kép, khi các doanh nghiệp phải đóng cửa một lần nữa do các biện pháp hạn chế di chuyển được tái áp đặt".

Trong trường hợp này, chuyên gia chuyên gia Keith Wade dự báo, sản lượng kinh tế toàn cầu sẽ đạt mức trước khủng hoảng vào cuối năm 2021, khi niềm tin vào nền kinh tế quay trở lại và hoạt động chi tiêu được tăng cường.

Các chính sách tài khóa và tiền tệ được dự báo vẫn đang nới lỏng vào thời điểm đó, sẽ góp phần thúc đẩy việc cho vay và đầu tư vào nhà ở, thiết bị sản xuất.

Tuy nhiên, sự biến động lớn hơn về sản lượng cũng đồng nghĩa với việc tác động đến thu nhập người dân sẽ lớn hơn, khi có nhiều người rơi vào tình trạng thất nghiệp. Đối với các doanh nghiệp, 2 đợt suy giảm lớn sẽ khiến lợi nhuận giảm gần 40% so với dự báo 15% ban đầu.

Nguy cơ phá sản cao hơn sẽ khiến nhiều doanh nghiệp không thể vượt qua đợt suy thoái để chứng kiến đà phục hồi mạnh mẽ của nền kinh tế.

Kịch bản đồ thị hình “dấu tick”

Kịch bản phục hồi hình “dấu tick”. Ảnh: Bloomberg

Đồ thị hình “dấu tick”, hay dấu móc trong logo của hãng sản xuất đồ thể thao Nike, là kịch bản với một nửa của chữ V và phần còn lại được kéo dài.

Theo kịch bản này, các doanh nghiệp và hoạt động chi tiêu có thể hồi phục dần dần, trong bối cảnh các biện pháp hạn chế được nới lỏng một cách thận trọng hơn nhiều so với khi áp đặt.

Ước tính vào năm 2021, sản lượng kinh tế vẫn sẽ ở dưới mức trước thời điểm khủng hoảng. Người dân sẽ tỏ ra thận trọng trong việc chi tiêu quá mức hay thực hiện các chuyến đi xa, đặc biệt là khi họ vẫn còn những khoản nợ cần phải xử lý.

Trong một bản báo cáo, Holger Schmieding và Kallum Pickering, các chuyên gia kinh tế tại Ngân hàng Berenberg, cho biết: “Sự suy giảm mạnh sẽ được nối tiếp bởi một xu hướng tăng với độ dốc ít hơn nhưng cuối cùng sẽ vượt qua mức GDP trước thời điểm diễn ra dịch bệnh. Chúng tôi dự đoán khoảng 2 năm sau dịch bệnh, GDP sẽ vượt qua mức cuối năm 2019".

Chuyên gia Jeffrey Kleintop của Charles Schwab cũng đề cập đến một kịch bản tương tự, với sự phục hồi theo dạng đồ thị căn bậc 2 khi động lực tại châu Á bị kiềm chế bởi mức tăng trưởng yếu hơn tại các nơi khác. Theo chuyên gia này, sự bùng phát dịch bệnh tại Mỹ và châu Âu sẽ hạn chế ảnh hưởng tích cực của bất kỳ sự phục hồi nào tại châu Á trong quí 2.

Chỉ số PMI của kinh tế Trung Quốc, Mỹ và châu Âu trong tháng 3-2020. Ảnh: Charles Schwab

Hình dạng đồ thị phục hồi của nền kinh tế toàn cầu do đó sẽ phụ thuộc rất lớn vào việc người dân có thể thoải mái ra đường trở lại – điều không thể diễn ra chừng nào số ca nhiễm Covid-19 tại bán cầu Tây chưa giảm xuống.

Quá trình này càng kéo dài, càng có nhiều việc làm và công việc kinh doanh biến mất, gây thêm khó khăn cho sự phục hồi kinh tế. Các dấu hiệu đầu tiên tại châu Á vẫn hứa hẹn một sự phục hồi theo dạng chữ V, nhưng cũng hoàn toàn có thể là dạng căn bậc 2.

Nguồn Bloomberg, Schoders, Schwab