Xã hội số là gì

(VNTV). Về bản chất, xã hội số chính là sự thay đổi về chất cách thức tương tác và kết nối xã hội từ kiểu truyền thống sang phương thức kết nối số hóa ở các lĩnh vực và đối tượng có nhu cầu được số hóa trong đời sống xã hội thông qua hệ thống hạ tầng công nghệ – kỹ thuật số và truyền thông số phát triển mạnh, hiện đại, phù hợp với xu thế công nghệ số (như IoT, AI, Big Data, Blockchain,…) của thế giới.

1. Xã hội số là gì?

Chuyển đổi số trong xã hội nhằm hình thành xã hội số. Xã hội số  theo nghĩa rộng, là bao trùm lên mọi hoạt động của con người. Động lực chính của xã hội số là công nghệ số, dựa trên sự tăng trưởng thông tin, dữ liệu một cách nhanh chóng, làm thay đổi mọi khía cạnh của tổ chức xã hội, từ Chính phủ, kinh tế cho tới người dân. Xã hội số theo nghĩa hẹp, gồm công dân số và văn hoá số. Theo nghĩa này, xã hội số, cùng với Chính phủ số và kinh tế số tạo thành ba trụ cột của một quốc gia số.

Theo Quyết định số 411/QĐ-TTg ngày 31/03/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Chiến lược quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”, Xã hội số là xã hội tích hợp công nghệ số một cách tự nhiên và mặc định vào mọi mặt của đời sống, người dân được kết nối, có khả năng tương tác và thành thạo kỹ năng số để sử dụng các dịch vụ số, từ đó, hình thành các mối quan hệ mới trong môi trường số, hình thành thói quen số và văn hoá số.

Về bản chất, xã hội số chính là sự thay đổi về chất cách thức tương tác và kết nối xã hội từ kiểu truyền thống sang phương thức kết nối số hóa ở các lĩnh vực và đối tượng có nhu cầu được số hóa trong đời sống xã hội thông qua hệ thống hạ tầng công nghệ – kỹ thuật số và truyền thông số phát triển mạnh, hiện đại, phù hợp với xu thế công nghệ số (như IoT, AI, Big Data, Blockchain,…) của thế giới.

2. Thành phần của Xã hội số

Theo Quyết định số 411/QĐ-TTg ngày 31/03/2022 của Thủ tướng Chính phủ, các đặc trưng cơ bản của xã hội số bao gồm: công dân số, kết nối số và văn hóa số.

Công dân số được đặc trưng bởi: (1) Danh tính số đảm bảo mỗi người dân có danh tính số được xác thực dễ dàng từ xa, qua môi trường mạng, thay vì phải hiện diện trực tiếp. (2) Phương tiện số đảm bảo mỗi người dân một điện thoại thông minh; (3) Kỹ năng số với mục tiêu mỗi người dân được trang bị kỹ năng số cơ bản để thao tác, sử dụng ứng dụng, nền tảng số và tự bảo vệ mình về thể chất và tâm lý trước các ảnh hưởng từ môi trường số, quyền và trách nhiệm của công dân trong môi trường số, định danh và xác thực, dữ liệu cá nhân và quyền riêng tư trong môi trường số.

Kết nối số được đặc trưng bởi khả năng kết nối mạng của người dân, bao gồm: Tỷ lệ dân được phủ mạng cáp quang, mạng di động; Tỷ lệ người dùng Internet

Văn hóa số được đặc trưng bởi: Mức độ sử dụng dịch vụ công trực tuyến; Mức độ sử dụng dịch vụ số trên mạng; Mức độ sử dụng dịch vụ y tế số; Giáo dục số của người dân. Văn hoá số cũng mới chỉ đang hình thành, đó là các quy tắc ứng xử, chuẩn mực đạo đức và sự hưởng thụ các giá trị văn hoá của con người trong môi trường số.

3. Đặc điểm của xã hội số

Kết nối liên tục: Xã hội số tạo ra môi trường kết nối liên tục giữa mọi người thông qua internet và các công nghệ truyền thông, đảm bảo kết nối thông tin xuyên suốt bằng các thiết bị điện tử như smartphone, laptop, máy tính bảng,…

Tích hợp công nghệ số: Xây dựng và phát triển hạ tầng công nghệ trong xã hội số đảm bảo khả năng tiếp cận dịch vụ số và truy cập thông tin số trong đó bao gồm mạng internet cung như các giải pháp công nghệ mới như AI, IoT, thực tế ảo, blockchain và nhiều công nghệ khác.

Dữ liệu lớn và Thông tin số: Xã hội số thu thập và lưu trữ một lượng lớn dữ liệu từ các hoạt động trực tuyến và thiết bị kết nối. Đồng thời tạo nền tảng để tích hợp và trao đổi thông tin từ nhiều nguồn khác nhau. Thông qua cơ sở dữ liệu, thông tin chung, người dùng có thể sử dụng để phân tích xu hướng, dự đoán, nắm bắt thông tin quan trọng và hỗ trợ quyết định.

Tương tác và giao tiếp trực tuyến: Xã hội số thay đổi cách thức tương tác giữa người dùng với người dùng, giữa doanh nghiệp với khách hàng và giữa người dân với các cơ quan quản lý. Tạo điều kiện cho tất cả mọi người đều có quyền thảo luận, chia sẻ ý kiến và sử dụng các dịch vụ trên các nền tảng dịch vụ trực tuyến, mạng xã hội.

Mô hình hoạt động, kinh doanh trực tuyến: Xã hội số thúc đẩy sự phát triển của thương mại điện tử và doanh nghiệp trực tuyến. Thay đổi cả cách thức làm việc từ xa, trực tuyến, và tương tác với khách hàng thông qua các nền tảng thương mại điện tử. Người dùng có thể tìm kiếm thông tin sản phẩm và dịch vụ, cũng như thực hiện các giao dịch tài chính trực tuyến.

Quyền riêng tư và an toàn thông tin: Xã hội số đảm bảo người dùng có quyền kiểm soát và bảo vệ thông tin cá nhân của họ, bao gồm việc thu thập, sử dụng và chia sẻ dữ liệu. Bằng khả năng mã hoá thông tin, xã hội số cung cấp khả năng xác thực và cấp quyền truy cập cho người dùng. Từ đó đảm bảo an toàn thông tin, hạn chế tấn công mạng và tuân thủ các quy định pháp luật về bảo vệ quyền và dữ liệu cá nhân.
Xã hội xã số là việc đưa công nghệ số, áp dụng những giải pháp số vào cuộc sống hàng ngày. Hoạt động này sẽ dần tạo ra những công dân số và văn hoá số. Trong xã hội xã số, có những hoạt động rất quan trọng và thiết thực 3. Lợi ích của xã hội số đó là ứng dụng các giải pháp số để thay đổi và thuận tiện hơn trong giáo dục, y tế, tài chính.

Xã hội số giúp người dân dễ dàng tiếp cận với tri thức, kiến thức mang đến cơ hội bình đẳng hơn cho mọi người. Với các tạp chí điện tử, thư viện online, kênh Youtube, các nền tảng học trực tuyến, việc học tập trở nên dễ dàng mà chỉ cần có Internet, thiết bị điện thoại thông minh, máy tính. Việc bình đẳng hơn trong việc tiếp cận thông tin, giáo dục sẽ tạo điều kiện để khoảng cách giàu nghèo thu hẹp.

Việc tiếp cận các dịch vụ y tế được thuận lợi hơn trước đây. Thông qua y tế từ xa, người dân ở các vùng sâu, vùng xa có cơ hội tiếp cận với các bệnh viện tuyến với các bác sỹ giỏi.

Với thanh toán không tiền mặt, thời gian giao dịch cũng giảm bớt tiết kiệm thời gian hơn cho người dân. Việc tiếp cận cách dịch vụ tài chính, đầu tư cũng thuận lợi hơn mà không bị giới hạn vì khoảng cách địa lý. Ngoài ra, những dịch vụ mới như mobile money sẽ tạo thuận lợi hơn cho người dân trong việc thanh toán không tiền mặt mà không lệ thuộc vào ngân hàng. Các hoạt động này sẽ tạo cơ sở cho việc xây dựng dữ liệu tín dụng cho người dân, để từ đó, người dân có cơ hội tiếp cận các dịch vụ tài chính.

Việc tham gia các hoạt động văn hoá, các cộng đồng cũng dễ dàng hơn thông qua các nền tảng mạng xã hội, các diễn đàn. Điều này mang lại cơ hội tiếp cận các hình thức giải trí đa dạng hơn cho người dân./.

Quang Minh (tổng hợp)