Những chiến thắng quyết định của Hồng quân Liên Xô trong Chiến tranh thế giới thứ hai

Ngày 22/6/1941, phát xít Đức tiến công Liên Xô, cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại của nhân dân Liên Xô bắt đầu. Trong quá trình đó, quân và dân Liên Xô đã giành được những chiến thắng quyết định

Trận chiến bảo vệ Moskva

Đến cuối tháng 9/1941, quân đội phát xít đã chiếm đóng được một phần đất đai Liên Xô, đẩy Hồng quân Liên Xô về phía Thủ đô Moskva. Tháng 10/1941, Liên Xô đứng trước những khó khăn to lớn. Trong những trận đánh ác liệt gần thành phố Vyazma, cách thủ đô Moskva 200 km, Hồng quân Liên Xô có đến 1 triệu người thương vong và bị bắt làm tù binh. Đường tiến vào Moskva lúc này rộng mở đối với quân Đức.

Lúc bấy giờ, các sư đoàn tinh nhuệ từ Siberia, Ural và Viễn Đông vẫn chưa kịp đến để bảo vệ Thủ đô, Bộ Chỉ huy quân sự Liên Xô phải kìm chân kẻ địch bằng tất cả lực lượng hiện có. Tuy nhiên, quân Đức vẫn liên tục tiến lên và ngày 2/12/1941, các đơn vị thuộc Sư đoàn xe tăng số 2 của Đức đã chiếm làng Krasnaya Polyanka, cách Điện Kremlin chỉ 30 km.

Bộ Chỉ huy của Đức Quốc xã tin rằng chiếm được Moskva chỉ là vấn đề thời gian. sự thất bại của Hồng quân Liên Xô là không tránh khỏi. Tuy nhiên, sau 6 tháng tác chiến, sức mạnh của quân Đức cũng đã suy giảm, các sư đoàn xe tăng và cơ giới vất vả để vượt qua những bãi mìn dày đặc trên đường tiến đánh Moskva. Bắt đầu xuất hiện thiếu hụt về tiếp tế trong mùa Đông khắc nghiệt.

Ngày 5/12/1941, Mặt trận phía Tây của Nguyên soái Georgy Zhukov và Mặt trân Tây - Nam của Nguyên soái Konstantin Timoshenko chuyển sang phản công quy mô lớn. Bị giáng đòn mạnh, quân Đức bắt đầu rút lui, thậm chí một số nơi, quân Đức tháo chạy trong hoảng loạn. Cuộc “chiến tranh chớp nhoáng” của quân Đức hoàn toàn phá sản, bị đánh bật cách Moskva 100-250 km không còn đe dọa nghiêm trọng đối với Thủ đô của Liên Xô nữa.

Sau này, trong cuốn “Hồi ký người lính” của mình tướng Đức Quốc xã Heinz Guderian đã viết “Cuộc tấn công vào Moskva đã thất bại. Toàn bộ những tổn thất và nỗ lực của quân chúng ta là vô ích”.

Trận Stalingrad

Sau khi đánh bại quân đội Liên Xô ở Kharkov vào tháng 5/1942, quân Đức có cơ hội tấn công quy mô lớn theo hướng những mỏ dầu ở Kavkaz và hướng Stalingrad – trung tâm công nghiệp lớn của Liên Xô và nút giao thông quan trọng trên dòng Volga. Việc mất Stalingrad có thể trở thành thảm họa thực sự đối với Hồng quân Liên Xô.

Trước tình hình đó, Tổng hành dinh quân đội Xôviết đã thành lập Phương diện quân Stalingrad, đảm nhiệm phòng ngự trên mặt trận chính diện với chiều dài toàn tuyến 520km, nhằm chặn đứng cuộc tiến công của địch ở khu vực Stalingrad, tạo điều kiện thuận lợi để chuyển sang phản công.

Những đợt ném bom quy mô lớn và những cuộc giao tranh ác liệt trên đường phố đã phá hủy gần như hoàn toàn thành phố. Chống trả quân Đức rất kiên cường, nhưng các đơn vị của Tập đoàn quân số 62 của Liên Xô buộc phải rút về sông Volga, cố thủ đến cùng tại khu vực nhà máy “Krasny Oktyabr” và “Barrikady”.

Chờ cho đến khi Tập đoàn quân số 6 của Đức mắc kẹt lại trong thành phố, quân đội Liên Xô bắt đầu phản công quy mô lớn. Ngày 19/11/1942, các Phương diện quân Tây Nam và Sông Đông, ngày 20/11/1942, Phương diện quân Stalingrad bắt đầu những đòn đột kích vào trận địa phòng ngự quân Đức, đẩy quân địch lùi sâu từ 15 - 20km. Ngày 23/11/1942, các cánh vu hồi của các quân đoàn xe tăng thuộc các phương diện quân Tây Nam và Stalingrad đã bao vây cụm 22 sư đoàn quân Đức. Giai đoạn 1 chiến dịch phản công hoàn thành, từ đây quyền chủ động chiến lược trên cánh Nam mặt trận Xô - Đức (gồm vùng Capcadơ và Stalingrad) chuyển vào tay quân đội Xôviết.

Trong tháng 12, những nỗ lực của Đức Quốc xã nhằm giải vây cho cụm quân Stalingrad đều vô hiệu.

Cuộc công kích tiêu diệt Đức Quốc xã của Hồng quân tại Stalingrad được tiến hành từ 10/1/1943. Đến cuối tháng 1/1944, phương diện quân Sông Đông đã chia cắt tập đoàn quân Đức làm hai phần. Ngày 31/1, cụm phía Nam do Thống chế Paolut trực tiếp chỉ huy đã đầu hàng. Ngày 2/2, cụm phía Bắc chấm dứt kháng cự. Chiến dịch phản công kết thúc thắng lợi với việc Phương diện quân Sông Đông đã bắt 91.000 tù binh Đức và tiêu diệt 147.000 tên khác. Cụm quân Đức tại Stalingrad bị loại khỏi vòng chiến đấu.

Trận Stalingrad là một trong những trận chiến tàn khốc và đẫm máu nhất lịch sử thế giới nói chung và Chiến tranh thế giới thứ hai nói riêng, cả hai bên chịu thương vong tổng cộng 2 triệu người, tuy niên chiến thắng cuối cùng đã thuộc về Liên Xô. Thất bại trong trận Stalingrad trở thành cú sốc thực sự đối với Đức Quốc xã, buộc phải chuyển từ tấn công sang phòng ngự.

Trận vòng cung Kursk

Mùa hè năm 1943, quân Đức chuẩn bị tiến công quy mô lớn vào trung tâm mặt trận Xô - Đức ở khu vực Kursk. Sau khi đánh bại Hồng quân Liên Xô theo hướng này, quân Đức muốn giành lại thế chủ động chiến lược bị đánh mất sau thảm họa ở Stalingrad.

Tuy nhiên, kế hoạch của Đức về một cuộc tiến công bất ngờ không thực hiện được. Tình báo quân sự Liên Xô đã kịp thời phát hiện Đức chuẩn bị chiến dịch “Thành trì” và thậm chí còn ấn định ngày mở cuộc tấn công là 5/7/1943.

Trong trận vòng cung Kursk, quân số hai bên tham chiến lên đến 2 triệu quân, 4.000 máy bay và 6.000 xe tăng. Đây là trận đánh có nhiều xe tăng nhất trong lịch sử, đã diễn ra những trận đấu xe tăng vô cùng ác liệt.

Trên các hướng tiến công chính, phát xít Đức gặp phải sự chống trả kiên cường của Hồng quân Liên Xô. Sau khi đứng vững trước đợt tiến công của quân phát xít, Hồng quân Liên Xô chuyển sang phản công quy mô lớn, khiến Đức Quốc xã cuối cùng mất thế chủ động trên Mặt trận Kursk và bắt đầu tháo chạy về phía Tây.

Chiến dịch “Bagration”[1]

Mùa Hè năm 1944, Hồng quân Liên Xô sử dụng chiến thuật “chiến tranh chớp nhoáng”, trong thời gian ngắn, phối hợp các binh đoàn xe tăng và lực lượng không quân, tiến công chọc thủng tuyến phòng ngự của đối phương, bao vây và nhanh chóng tiêu diệt các cụm quân phát xít.

Cuộc tiến công quy mô lớn của Liên Xô bắt đầu ngày 23/6/1944 nhằm vào cụm các Tập đoàn quân “Trung tâm” tại Belarus hoàn toàn bất ngờ với Bộ Chỉ huy của Đức Quốc xã. Chúng nghĩ rằng, hướng ưu tiên trong đòn tấn công chính của Hồng quân vẫn sẽ là Ukraine, bởi qua đó có thể tiến đánh các mỏ dầu của Romania.

Chiến dịch tấn công “Bagration” kéo dài hơn hai tháng, được thực hiện bởi 6 mũi tấn công của 4  Phương diện quân Liên Xô. Sau ba giai đoạn tác chiến chiến lược, Quân đội Liên Xô đã đánh tan Cụm tập đoàn quân Trung tâm của Quân đội Đức Quốc xã, loại khỏi vòng chiến đấu 25 Sư đoàn Đức. giải phóng hoàn toàn lãnh thổ Belarus cùng phần lớn lãnh thổ các nước cộng hoà Xô Viết vùng Baltic và miền Đông Bắc Ba Lan.

Chiến dịch Bagration được xem là thắng lợi vĩ đại nhất của Hồng quân Liên Xô. Chiến dịch này cùng với Chiến dịch Lvov - Sandomir [2] được các nhà nghiên cứu lịch sử coi là tiêu biểu cho nghệ thuật chiến dịch Xôviết, khi các hoạt động nghi binh của Liên Xô vô cùng hiệu quả, đồng thời chiến thuật " Tác chiến chiều sâu" được thực hiện gần như hoàn hảo ở mọi cấp độ. Hai chiến dịch này đã đẩy Quân đội Đức Quốc xã ra khỏi lãnh thổ Liên Xô, giúp Hồng quân có bàn đạp ở bờ Tây sông Wisla, tạo tiền đề cho Chiến dịch Vistula-Oder [3] trong giai đoạn kế tiếp, đồng thời mở đường tiến đến Warsaw (Varsava) và Đông Prussia (Đông Phổ).

Trận tiến công giải phóng Berlin

Tháng 4/1945, trên đà thắng lợi, Hồng quân Liên Xô mở chiến dịch cuối cùng tiến công vào sào huyệt của quân đội phát xít ở Berlin. Liên Xô huy động hơn 2 triệu quân, nhằm đánh tan 800 nghìn quân phát xít. Lúc này, Berlin đã được quân Đức xây dựng thành pháo đài kiên cố, được xây dựng các tuyến phòng ngự theo chiều sâu.

Ngày 20/4/1945, đội pháo binh tầm xa thuộc Quân đoàn bộ binh số 79 chúc mừng sinh nhật trùm phát xít Hitler bằng đòn pháo kích đầu tiên vào Berlin. Năm ngày sau, thành phố đã bị Hồng quân Liên Xô khép vào vòng vây.

Các cuộc giao tranh ác liệt giành Berlin diễn ra trong gần một tuần. Quân Đức biến từng con phố thành tuyến phòng thủ được dựng lên bằng chiến lũy, hầm trú ẩn, chiến hào và ụ súng máy. Quân đội Liên Xô càng tiến đến gần trung tâm, thì càng vấp phải sự chống trả ác liệt.

Hồng quân tiến công tòa nhà Quốc hội Đức Quốc xã ở Thủ đô Berlin (Ảnh: Sputnik)

Ngày 30/4/1945, bắt đầu nổ ra trận đánh chiếm tòa nhà Quốc hội Đức. Mặc dù sáng sớm ngày 1/5 trên nóc tòa nhà đã treo cờ đỏ chiến thắng, nhưng cuộc chiến giữa hai bên vẫn vô cùng ác liệt. Với sức mạnh áp đảo của quân đội Xôviết, các lực lượng vũ trang phát xít bị tiêu diệt và tan rã từng mảng lớn. Hitler thấy trước kết cục thảm bại, đã tự tử vào ngày 30/4/1945.

Ngày 2/5/1945, Hồng quân Liên Xô chiếm được Berlin, buộc chính quyền phát xít đầu hàng vô điều kiện. Tổng cộng hơn 75.000 binh sĩ Liên Xô đã hy sinh trong trận chiến giành Berlin.

Ngày 9/5/1945, nước Đức phát xít đầu hàng vô điều kiện quân đội Xôviết. Với sự đổ bộ của liên quân Anh - Mỹ từ hướng Tây, quân đội Liên Xô và liên quân Anh - Mỹ truy kích tàn quân phát xít, gặp nhau trên bờ sông Elbe. Chiến tranh thế giới thứ hai ở mặt trận châu Âu kết thúc.

Chiến tranh thế giới lần thứ hai là chiến thắng của phe Đồng Minh chống phát xít. Tuy nhiên, rõ ràng, Liên Xô là quốc gia đóng vai trò quan trọng nhất, cũng là nước chịu thiệt hại lớn nhất, với 34,4 triệu người con Xôviết ngã xuống trong tổng số 75 triệu người thiệt mạng trong toàn bộ cuộc chiến tranh.

Ngày 9/5/1945, Đức Quốc xã ký biên bản đầu hàng vô điều kiện, đánh dấu kết thúc Chiến tranh thế giới lần thứ hai. Đây là thắng lợi chung của nhân loại tiến bộ và yêu chuộng hòa bình, song không thể không nhắc tới đóng góp vĩ đại của Hồng quân Liên Xô.

Lê Na