Tiếp cận một số vấn đề văn hóa Champa

Tên sách: Tiếp cận một số vấn đề văn hóa Champa
Tác Giả: Arkebe Oqubay và Kenichi Ohno
Năm Xuất Bản: 2013
Số Trang: 814
Nhà Xuất bản: NXB Tri thức

"Cuốn sách không những cho chúng ta thấy mảnh gốm nhiều màu, tượng thờ lở lói, đền tháp điêu tàn, bia ký sứt mẻ, trang sách cổ mục nát, hoa văn, màu sắc trên trang phục mà còn thấy cả phong tục cưới gả, tang ma, luật tục, những nghi lễ, hội hè, lời ca tục cúng của người Chăm vẫn còn văng vẳng và in dấu ấn đó đây. Những dấu ấn này không chỉ có mặt ở một số vùng miền ở Việt Nam như Ninh Thuận, Bình Thuận, miền Trung, Tây Nguyên mà còn có mặt ở một số quốc gia khác ở châu Á như Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Malaysia và Campuchia... Nền văn minh Champa một thời phát triển rực rỡ đã vỡ vụn như vì sao vụt tắt, rơi vãi đó đây. Ngày nay văn hóa Chăm đang hồi sinh, những mảnh vỡ của nền văn minh này đang được ghép lại như một bức khảm long lanh góp phần làm phong phú thêm vườn hoa văn hóa của đại gia đình các dân tộc Việt Nam thống nhất".

Để hoàn thành công trình nghiên cứu này, tác giả đã bỏ ra hơn 20 năm đi nghiên cứu, sưu tầm tư liệu ở trong nước và nước ngoài. Sự đồ sộ của tác phẩm, phong phú về nguồn tư liệu được trình bày có tính hệ thống, cho thấy tác giả đã có quá trình làm việc miệt mài, nghiêm túc và khoa học. Tác giả đã nhận diện văn hoá Chăm từ bên trong ra bên ngoài với tư cách là chủ nhân của nền văn hoá. Đồng thời, đặt không gian văn hoá Chăm trong mối liên hệ với khu vực, các quốc gia ảnh hưởng nền văn minh Ấn Độ và rộng hơn là cả Châu Á. Đây là hướng nghiên cứu mới mà trước đó ít có tác giả quan tâm và chú ý đến khi nghiên cứu về người Chăm. Công trình Tiếp cận một số vấn đề văn hoá Champa đưa người đọc đi từ miền đất Panduranga, kinh qua miền Trung lên Cao Nguyên ra tận thế giới biển đảo ở Đông Nam Châu Á, là nơi phát sinh và lan toả không gian văn hoá Champa.

1. Trên miền đất Panduranga.

Tác giả Sakaya, đã tiếp cận với di tích, di vật văn hoá khảo cổ học ở Ninh Thuận như tục thờ Linga-Yoni, hiện trạng các văn khắc trên đá và vấn đề bảo tồn, phù điêu tượng thờ trong đền tháp Po Ramé, tượng công chúa Ngọc Khoa, những vết tích phật giáo Champa ở các ngôi chùa người Việt cho đến hình tượng Siva giáo qua tục thờ Kut của người Chăm. Song song với văn hoá vật chất, tác giả tập trung nhiều vào những giá trị văn hoá tinh thần để tiếp cận với sinh hoạt tín ngưỡng-tôn giáo, những phong tục và lễ hội truyền thống, văn học và nghệ thuật trình diễn của người Chăm. Cuối cùng, là những ngành nghề thủ công đang mang lại danh tiếng và kinh tế cho người Chăm ở làng nghề Bàu Trúc và Mỹ Nghiệp.

2. Trên mảnh đất miền Trung và Cao Nguyên.

Tác giả đã tiếp cận với văn hoá Chăm trong một không gian rộng lớn hơn qua sự giao lưu và tiếp biến văn hoá. Bản sắc văn hoá Chăm, được tìm thấy ở đất Huế qua Di tích Lăng thờ Minh Mạng, ở xứ Quảng Nam qua Lễ hội bà Thu Bồn. Đặc biệt, là miền sơn cước ở tỉnh Lâm Đồng qua Di tích thánh địa Cát Tiên. Về vấn đề quan hệ tộc người giữa Chăm và Churu có nhiều nét tương đồng trong  kỹ thuật làm nhẫn và gốm truyền thống.

3. Thế giới biển đảo ở Đông Nam Châu Á.

Tác giả đã tiếp cận với văn hoá Chăm ở ngoài lãnh thổ Champa trong mối quan hệ với các quốc gia biển đảo ảnh hưởng nền văn minh Ấn Độ và cả Châu Á. Như mối quan hệ văn hoá giữa Champa với Nhật Bản về âm nhạc và gốm. Mối quan hệ giữa Champa với Thái Lan và Campuchia trong lịch sử qua sự hiện diện của người Chăm tại các quốc gia này. Đặc biệt, là mối quan hệ giữa Champa và thế giới Mã Lai qua lễ hội Raja Praong và Mak Yaong.

Cuối cùng, tác giả đưa ra vấn đề chính sách của Nhà nước đối với người Chăm và kết quả của việc thực thi các chính sách đó mang lại. Thông qua tác phẩm của mình, tác giả Sakaya cũng đã nói lên nhiều điều suy nghĩ trong công tác nghiên cứu, sưu tầm và giới thiệu văn hoá Chăm ở Việt Nam hiện nay.

Tóm lại, bằng những phương pháp nghiên cứu nhân học như điền dã, điều tra, quan sát tham dự, miêu tả và sưu tầm tư liệu. Tác giả Sakaya đã tiếp cận với văn hoá Chăm trên nhiều lĩnh vực của văn hoá vật chất và văn hoá tinh thần. Tác giả không đóng khung văn hoá đứng một cách biệt lập mà đã có cái nhìn mở rộng, đặt không gian văn hoá Chăm trong mối liên hệ với các quốc gia trong khu vực. Từ đó, có những khám phá mới đóng góp vào thành tựu nghiên cứu về Champa học trên thế giới.

Tổng hợp từ Internet