Báo cáo Kinh tế ĐSBCL 2022: Điểm sáng lớn nhất là nông nghiệp

Theo Báo cáo Kinh tế Thường niên ĐSBCL 2022 vừa công bố, bất chấp dịch bệnh, khu vực nông nghiệp tăng trưởng mạnh nhưng vẫn không đủ sức vực dậy kinh tế Vùng.

(Ảnh minh họa: Quốc Trung)

Chủ đề Báo cáo 2022: Chuyển đổi mô hình phát triển và Quy hoạch tích hợp

Ngày 1/8, tại Cần Thơ, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức Lễ Công bố Báo cáo Kinh tế Thường niên Đồng bằng sông Cửu Long năm 2022 (AMDER 2022).

Báo cáo Thường niên 2022 là công trình nghiên cứu hợp tác bởi VCCI Cần Thơ và Trường Chính sách Công và Quản lý Fulbright (FSPPM) với sự tham gia các chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực kinh tế, chính sách, nông nghiệp, môi trường, năng lượng, giao thông, logistics… nhằm cung cấp thông tin về tình hình kinh tế Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) và những vấn đề quan trọng của Vùng.

Báo cáo Kinh tế Thường niên Đồng Bằng Sông Cửu Long năm 2022 là năm thứ hai được thực hiện và là báo cáo đầy đủ và duy nhất về một vùng kinh tế trên cả nước. Báo cáo năm 2022 có chủ đề "Chuyển đổi mô hình phát triển và Quy hoạch tích hợp" tập trung nghiên cứu mô hình chuyển đổi nông nghiệp, đánh giá tác động của Quy hoạch tích hợp ĐBSCL giai đoạn 2021- 2030 tầm nhìn 2050 theo Quyết định 287/QĐ-TTg của Thủ tướng ban hành 28/02/2022 vừa qua.

Phát biểu tại lễ công bố, Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công nhấn mạnh: "ĐBSCL được biết đến vùng đất trù phú, được thiên nhiên ưu đãi, nguồn lao động dồi dào, trụ cột kinh tế chính đến từ ngành nông nghiệp. nhưng ĐBSCL đang phải đối mặt với những thách thức lớn bởi biến đổi khí hậu, kinh tế suy giảm, thiếu hụt lao động do di cư, nguồn nguyên liệu chưa đáp ứng được tiêu chuẩn xuất khẩu… trong khi đó các ngành công nghiệp chủ lực là công nghiệp chế biến phụ thuộc nhiều vào nguồn nguyên liệu. Câu hỏi đặt ra là: "Để phát triển bền vững, ĐBSCL sẽ phát triển như thế nào nếu như tiếp tục dựa vào điều kiện tự nhiên như trước đây?".

Chủ tịch VCCI Phạm Tấn Công phát biểu tại lễ công bố

Ông Phạm Tấn Công cho biết, từ các nghị quyết của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, đặc biệt là Nghị quyết 13-NQ/TW ngày 2/4/2022 của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển kinh tế- xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh vùng ĐBSCL đến 2030, tầm nhìn đến 2045, để hiện thức hóa các chủ trương chính sách, các Bộ ngành và chính quyền địa phương trong vùng ĐBSCL đang rất cần các bước đi cụ thể, cộng đồng doanh nghiệp cần nắm bắt và tiếp cận các định hướng, chiến lược phát triển có hệ thống và đồng bộ.

VCCI đã tập hợp các chuyên gia hàng đầu trong các lĩnh vực quy hoạch, kinh tế, chính sách, nông nghiệp, biến đổi khí hậu, giao thông vận tải, logistics… để lựa chọn và thực hiện chuyên đề nghiên cứu "Chuyển đổi mô hình phát triển và Quy hoạch tích hợp". Đó chính là chủ đề chính của Báo cáo Kinh tế Thường niên ĐBSCL năm nay.

Nông nghiệp là điểm sáng nhưng không đủ sức vực dậy nền kinh tế ĐBSCL

Báo cáo thường niên được xây dựng theo cấu trúc: Tổng quan về kinh tế thế giới và trong nước; cập nhật kinh tế ĐBSCL và mục tiêu điểm sẽ tập trung vào một số chủ đề có tính chọn lọc, đặc biệt quan trọng đối với ĐBSCL. Năm nay, nội dung Báo cáo gồm 3 phần chính gồm:

(1) Tổng quan kinh tế: Hiện trạng kinh tế thế giới "hậu COVID-19", tình hình kinh tế vĩ mô Việt Nam 2020-2021, tác động kinh tế toàn cầu đối với kinh tế ĐBSCL;

(2) Cập nhật kinh tế ĐBSCL: Tổng quan kinh tế ĐBSCL, Dân số việc làm mức sống dân cư 2020, môi trường kinh doanh và phát triển doanh nghiệp; đầu tư, tín dụng, công nghiệp chế biến chế tạo, thị trường nội địa và xuất nhập khẩu;

(3) Tiêu điểm năm 2021: Chuyển đổi nông nghiệp, hiện trạng giao thông và logisitcs ĐBSCL, tác động quy hoạch tích hợp đối với ĐBSCL (chuyển đổi nông nghiệp, cơ sở hạ tầng giao thông và logistis, chuyển đổi năng lượng).

Trình bày kết quả nghiên cứu, những vấn đề chính của Báo cáo, TS. Vũ Thành Tự Anh, Giám đốc Trường Chính sách công và Quản lý Fulbright Việt Nam - Đồng chủ biên và Trưởng nhóm nghiên cứu cho biết, hai năm dịch bệnh đã tác động rất nặng nề đến tăng trưởng kinh tế các địa phương . Trong năm 2020, chỉ có duy nhất Cần Thơ chịu tác động suy thoái kinh tế. Tuy nhiên, đến năm 2021, có tới 6/13 tỉnh bị suy thoái kinh tế.

TS. Vũ Thành Tự Anh - Đồng chủ biên và Trưởng nhóm nghiên cứu trình bày kết quả nghiên cứu, những vấn đề chính của Báo cáo

Ông Vũ Thành Tự Anh nhấn mạnh, kết quả nghiên cứu cho thấy, điểm sáng lớn nhất của ĐBSCL trong hai năm 2020-2021 là nông nghiệp. Bất chấp dịch bệnh trong năm 2021, khu vực nông nghiệp của ĐBSCL vẫn tăng trưởng mạnh (3,4%), cao hơn hẳn so với mặt bằng chung của cả nước. Xuất khẩu nông thủy sản của Vùng đóng vai trò then chốt trong việc duy trì thặng dư thương mại cho Việt Nam. Tuy nhiên, một mình ngành nông nghiệp không đủ sức vực dậy nền kinh tế ĐBSCL vì khu vực công nghiệp và dịch vụ – cùng nhau chiếm tới hơn 70% GRDP của vùng – đều tăng trưởng âm, ước tính lần lượt là –0,8% và –1,8%.

Tăng trưởng kinh tế tại các tỉnh ở ĐBSCL năm 2020 và 2021

Điều đáng lưu ý là năng lực cạnh tranh nông nghiệp của ĐBSCL không chỉ đến từ điều kiện tự nhiên thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp, cũng không chỉ đến từ những biện pháp cải tiến kỹ thuật giúp tăng năng suất mà đến từ quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Điều đặc biệt thú vị ở ĐBSCL là khác với mô thức chuyển đổi cơ cấu phổ biến, trong giai đoạn 2015 – 2020, tốc độ tăng năng suất lao động nông nghiệp trung bình ở ĐBSCL rất cao, lên tới 9,03%/năm, gấp hơn 2 lần so với khu vực công nghiệp (4,39%) và dịch vụ (3,82%). Điều này cho thấy ĐBSCL vẫn còn nhiều tiềm năng chuyển đổi cơ cấu và tăng năng suất. Tất nhiên, việc hiện thực hóa tiềm năng này tùy thuộc vào chiến lược và chính sách phát triển đúng đắn.

Nhìn từ chiều ngược lại, việc tốc độ tăng năng suất lao động nông nghiệp cao hơn hẳn so với công nghiệp và dịch vụ cho thấy hạn chế của hai khu vực này. Mặc dù phát triển nông nghiệp là một tiền đề quan trọng cho phát triển công nghiệp và dịch vụ, trong dài hạn, tăng trưởng và thịnh vượng kinh tế không đến từ nông nghiệp mà đến từ sự chuyển đổi cơ cấu sang công nghiệp và dịch vụ. Vì vậy, nhận diện rõ nét và từng bước tháo gỡ những nút thắt cản trở sự phát triển công nghiệp và dịch vụ của ĐBSCL là điều kiện cần thiết để có thể phát triển vùng đất này.

Vòng xoáy đi xuống về kinh tế ở ĐBSCL

Báo cáo cũng chỉ ra ĐBSCL đang đứng trước thử thách của ba vòng xoáy:"Vòng xoáy ngân sách" phản ảnh tình trạng thiếu đầu tư trầm trọng ở ĐBSCL; "Vòng xoáy lao động" xuất phát từ tình trạng thiếu cơ hội việc làm nên lao động trẻ di cư từ ĐBSCL đến các khu vực đô thị và công nghiệp ở Đông Nam Bộ; "Vòng xoáy cơ cấu kinh tế" là căn nguyên của hai vòng xoáy trên. Thông điệp chủ chốt trong Báo cáo Kinh tế thường niên 2022 là chỉ bằng cách phá vỡ một số mắc xích của các vòng xoáy đi xuống về kinh tế - xã hội - môi trường, sau đó đảo ngược thành các vòng xoáy đi lên thì ĐBSCL mới có thể chuyển đổi mô hình phát triển kinh tế và nâng cao thu nhập cho người dân một cách bền vững.

Nguồn VTV