Bức tranh về minh bạch thông tin đất đai

(TVVN). Chưa biết có bao nhiêu dân xứ người đến Việt Nam mua nhà cửa, nhưng dân ta thì buôn ào ào, bán ào ào, gây ra cơn sốt đất từ thành thị đến nông thôn. Mọi chuyện bắt đầu từ sự thiếu minh bạch về thông tin đất đai.

Sáng 1-7, Chương trình Phát triển Liên hiệp quốc (UNDP) tại Việt Nam và Trung tâm Thúc đẩy giáo dục và Nâng cao năng lực phụ nữ (CEPEW) phối hợp tổ chức tọa đàm “Đánh giá việc công khai thông tin kế hoạch sử dụng đất cấp huyện và bảng giá đất cấp tỉnh”. Đây là nội dung được đề cập trong Báo cáo “Minh bạch thông tin đất đai” – kết quả nghiên cứu được thực hiện từ tháng 7-2021 đến tháng 6-2022 do Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc (DFAT), Đại sứ quán Ireland và UNDP tại Việt Nam cùng tài trợ thông qua Chương trình nghiên cứu Chỉ số Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh (PAPI).

Báo cáo “Minh bạch thông tin đất đai” chi tiết hơn báo cáo PAPI 2021 ở cấp độ tỉnh và huyện về thông tin đất đai.

Theo Báo cáo “Minh bạch thông tin đất đai”, pháp luật về đất đai và tiếp cận thông tin của Việt Nam đã có những quy định cụ thể về trách nhiệm, quy trình, hình thức và thời hạn công khai thông tin bảng giá đất cấp tỉnh; kế hoạch sử dụng đất cấp huyện cũng như cung cấp những nội dung thông tin này theo yêu cầu của người dân. Nghị quyết của Quốc hội khóa XIV cũng đã quyết nghị việc Chính phủ cần tuyên truyền nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật về đất đai, quy hoạch đô thị của tổ chức và công dân; khuyến khích và tạo điều kiện cho tổ chức, cá nhân, tổ chức xã hội – nghề nghiệp tham gia phản biện xã hội đối với việc thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch, quản lý, sử dụng đất đai.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, có 27 trong số 63 UBND tỉnh, thành phố đã đăng bảng giá đất cấp tỉnh giai đoạn 2020-2024 (chiếm 42,9%); và 337 trong số 704 UBND cấp huyện đăng tải kế hoạch sử dụng đất cấp huyện năm 2021 (chiếm 47,9%).

Phát biểu tại tọa đàm, bà Diana Torres, Trưởng phòng Quản trị và Thúc đẩy sự tham gia của người dân, UNDP, chia sẻ: “Thiếu công khai thông tin về quy hoạch, kế hoạch sử dụng và thu hồi đất đai, kết hợp với định giá đất đai ở mức thấp và hành vi trục lợi của một bộ phận công chức địa chính, có thể là những nguyên nhân dẫn tới mâu thuẫn đất đai ở Việt Nam, đặc biệt ở những khu vực ngoại vi các thành phố lớn. Khi thông tin liên quan đến đất đai được chia sẻ công khai và người dân có cơ hội đóng góp ý kiến cho dự thảo kế hoạch sử dụng đất và bảng giá đất, nguy cơ tham nhũng và mâu thuẫn trong lĩnh vực đất đai sẽ giảm đi, niềm tin của người dân vào chính quyền địa phương sẽ tăng lên”.

Cũng theo Báo cáo, nhiều tỉnh và huyện đã đăng tải thông tin về bảng giá đất cấp tỉnh và kế hoạch sử dụng đất cấp huyện nhưng chưa đầy đủ và thiếu đồng bộ. Kết quả nghiên cứu cho thấy, có 27 trong số 63 UBND tỉnh, thành phố đã đăng bảng giá đất cấp tỉnh giai đoạn 2020-2024 (chiếm 42,9%); và 337 trong số 704 UBND cấp huyện đăng tải kế hoạch sử dụng đất cấp huyện năm 2021 (chiếm 47,9%). Các tài liệu đính kèm thông báo công khai kế hoạch sử dụng đất cấp huyện thường được đăng rải rác ở một số chuyên mục khác nhau trên các trang web làm cho người dân gặp khó khăn trong tìm kiếm thông tin.

Kết quả tìm kiếm cho thấy, chỉ có 17% cơ quan đăng tải kế hoạch sử dụng đất cấp huyện đáp ứng yêu cầu đăng tải cả 4 loại tài liệu gồm 1) thông báo công khai kế hoạch sử dụng đất; 2) quyết định phê duyệt kế hoạch sử dụng đất cấp huyện; 3) báo cáo thuyết minh; và 4) bản đồ kế hoạch sử dụng đất hoặc đăng tải ba loại tài liệu quan trọng nhất ngoại trừ thông báo công khai kế hoạch sử dụng đất.

Khi thông tin liên quan đến đất đai được chia sẻ công khai và người dân có cơ hội đóng góp ý kiến cho dự thảo kế hoạch sử dụng đất và bảng giá đất, nguy cơ tham nhũng và mâu thuẫn trong lĩnh vực đất đai sẽ giảm đi, niềm tin của người dân vào chính quyền địa phương sẽ tăng lên.

Trong số yêu cầu cung cấp thông tin gửi tới 561 văn phòng UBND cấp huyện, có 98 cơ quan cung cấp thông tin (chiếm 17,5%); 15 từ chối cung cấp thông tin (chiếm 2,7%); 46 có phản hồi nghiên cứu viên nhưng không cung cấp thông tin (chiếm 8,2%). Có tới 402 cơ quan không phản hồi (chiếm 71,7%).

19% số tỉnh, thành phố thực hiện tốt việc công khai thông tin. Có 12 trong số 63 tỉnh, thành phố thực hiện tốt nhất việc đăng tải thông tin kế hoạch sử dụng đất trên trang thông tin điện tử cấp huyện, đó là các tỉnh Bắc Kạn, Sơn La, Nam Định, Đà Nẵng, Phú Yên, Gia Lai, Tiền Giang, Trà Vinh, Đồng Tháp, Hậu Giang, Sóc Trăng và Cà Mau. Trong đó, ba tỉnh Gia Lai, Tiền Giang, và Trà Vinh có tất cả các huyện thực hiện tốt việc công khai thông tin.

Báo cáo “Minh bạch thông tin đất đai” còn đề xuất một số khuyến nghị, trong đó nhấn mạnh sự cần thiết phải nhanh chóng triển khai thực thi các yêu cầu của Luật Tiếp cận thông tin 2016. Đây là một văn bản luật quy định trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong thực hiện quyền tiếp cận thông tin của công dân và quy định quy trình công khai thông tin và cung cấp thông tin theo yêu cầu của người dân. Thực hiện tốt những quy định này sẽ góp phần thực hiện tốt các quy định về công khai thông tin đất đai được quy định trong pháp luật, nhằm góp phần tăng hiệu quả quản trị đất đai và giảm xung đột đất đai.

Cũng qua nghiên cứu này, bà Ngô Thị Thu Hà, Giám đốc CEPEW bày tỏ: “Người dân, báo chí và các tổ chức xã hội đóng vai trò quan trọng trong thúc đẩy minh bạch thông tin, trong đó có thông tin về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất và bảng giá đất. Thông tin đất đai càng minh bạch sẽ giúp cho Nhà nước quản trị nguồn tài nguyên quan trọng này tốt hơn và tăng niềm tin của người dân vào các cơ quan nhà nước”./.

TBKTSG