EVFTA: Chủ động nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu mới

(TVVN). Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam – Liên minh Châu Âu (EVFTA), dự kiến có hiệu lực từ tháng 7/2020 sẽ mang lại nhiều cơ hội cho thị trường lao động Việt Nam nhưng đồng thời tạo ra sức ép nguồn cung về nhân lực lành nghề. Do đó, Việt Nam cần chủ động triển khai đồng bộ nhiều giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Cơ hội và thách thức song hành

Theo đánh giá của các chuyên gia, sau khi EVFTA có hiệu lực sẽ tạo ra 146.000 vị trí việc làm mới tại Việt Nam mỗi năm, tập trung vào các ngành thị trường lao động Việt Nam có thế mạnh như như dệt may, da giày, nội thất, khai khoáng, vận tải đường thủy, sản xuất kim loại…

Những cam kết về lao động tại Điều 3, Chương 13 về thương mại và phát triển bền vững của Hiệp định EVFTA sẽ góp phần cải thiện điều kiện làm việc, mở rộng cơ hội việc làm cho người lao động. Theo đó, Việt Nam và Liên minh Châu Âu cam kết thúc đẩy phát triển thương mại song song với tạo việc làm bền vững cho tất cả mọi người; đồng thời phê duyệt, thực hiện nghĩa vụ, quy định của các Công ước cơ bản do Tổ chức Lao động quốc tế đưa ra như: Loại bỏ lao động cưỡng bức, xóa bỏ phân biệt, đối xử trong việc làm và nghề nghiệp, bãi bỏ lao động trẻ em…

Dạy nghề cho các học viên tại Trung tâm Dạy nghề Thanh Xuân (quận Thanh Xuân, Hà Nội). Ảnh: Hà Nội mới

Tuy nhiên, hầu hết vị trí việc làm mới đều có yêu cầu cao đối với người lao động về kỹ năng chuyên ngành, kinh nghiệm, tay nghề, kỷ luật lao động, khả năng giao tiếp bằng ngoại ngữ, khả năng chịu áp lực công việc cường độ cao, năng lực thích nghi...

Trên thực tế, lực lượng lao động ở nước ta hiện nay chưa đáp ứng được nhu cầu về nguồn nhân lực chất lượng cao. Theo báo cáo đánh giá xu hướng lao động và xã hội Việt Nam do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội công bố, đến cuối năm 2019, mới chỉ có 23,14% người lao động có bằng cấp, chứng chỉ từ sơ cấp trở lên, đến năm 2021 tỷ lệ này tăng lên nhưng cũng chỉ chiếm 25,82%. Thị trường lao động trong nước còn có nguy cơ bị lấn át bởi lực lượng lao động tay nghề cao đến từ nước ngoài.

Sự gia tăng nhanh chóng của nguồn cung lao động gây áp lực lớn đến nguồn cung việc làm. Theo dự báo của Viện Khoa học Lao động và Xã hội (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội), trong tương lai gần, lực lượng lao động ở nước ta tăng nhanh ở những ngành như: Khai khoáng với mức tăng khoảng 3,41%/năm; vận tải đường thủy (3,7%/năm); dệt may (1,53%/năm)… Mặt khác, do do ảnh hưởng của dịch Covid-19. tính đến giữa tháng 4/2020 đã có gần 5 triệu lao động bị ảnh hưởng, tạm mất việc làm hoặc bị giãn việc, nghỉ luân phiên. Số người thất nghiệp trong độ tuổi lao động Quý I/2020 là gần 1,1 triệu người, tăng 26.800 người so với cùng kỳ năm trước...

Thay đổi mạnh mẽ để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực

Để tận dụng những cơ hội việc làm do Hiệp định EVFTA mang lại, các chuyên gia, nhà quản lý, doanh nghiệp đều cho rằng vấn đề quan trọng là vừa phải  xây dựng, cải thiện môi trường, điều kiện làm việc, đồng thời chủ động đào tạo, cung ứng nguồn nhân lực chất lượng cho thị trường lao động.

Ông Ngọ Duy Hiểu, Phó Chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho biết, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đã xây dựng Đề án “Công đoàn đồng hành cùng Chính phủ nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và phát triển bền vững đất nước”; đồng thời yêu cầu công đoàn cơ sở động viên, khích lệ người lao động xây dựng thói quen, tác phong công nghiệp, ý thức tuân thủ kỷ luật lao động…

Ông Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho biết, các doanh nghiệp đang nỗ lực cải thiện điều kiện làm việc phù hợp với đặc thù của từng đơn vị, ngành, nghề, trên cơ sở tôn trọng và coi người lao động là “tài sản” quý giá nhất.

Ông Chang-Hee Lee, Giám đốc Tổ chức Lao động quốc tế (ILO) tại Việt Nam khuyến nghị các cơ quan chức năng tiếp tục nghiên cứu, điều chỉnh, cụ thể hóa các quy định pháp luật cho phù hợp với cam kết về lao động theo Hiệp định EVFTA.

Ông Trương Anh Dũng, Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội kiến nghị các ngành, địa phương quan tâm phát triển các cơ sở đào tạo nghề chất lượng cao theo tiêu chuẩn quốc tế; thu hút doanh nghiệp tham gia đào tạo nghề; tổ chức tuyển sinh, đào tạo nghề theo nhu cầu của thị trường lao động…Đồng quan điểm trên, ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội cho rằng, giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là cần thay đổi cách thức đào tạo, sắp xếp lại hệ thống các trường nghề, thu gọn đầu mối, chuẩn hóa đội ngũ giáo viên, thiết bị học tập cho học viên.

Lao động ngành Dệt may có thêm nhiều cơ hội việc làm mới khi Hiệp định EVFTA có hiệu lực. Ảnh: Hà Nội mới

Ông Lê Quân, Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết, Bộ đang chủ động, tích cực kết nối với các doanh nghiệp, tập đoàn lớn để liên kết đào tạo, đào tạo bổ sung, đào tạo nâng cao kỹ năng nghề cho người lao động, trong đó ưu tiên đào tạo các nghề thị trường lao động đang cần. Bộ cũng ban hành các quy chế hợp tác song phương giữa nhà trường và doanh nghiệp, tạo điều kiện cho các bên chủ động nâng cao chất lượng nguồn nhân lực...

Hiệp định EVFTA mang lại nhiều cơ hội cho thị trường lao động Việt Nam nhưng đồng thời tạo ra sức ép nguồn cung về nhân lực lành nghề. Do đó, phải có sự điều chỉnh trong định hướng, chương trình đào tạo, theo sát nhu cầu của doanh nghiệp trong thời kỳ hội nhập kinh tế sâu rộng, vừa trang bị cho lực lượng lao động những gì thị trường đang có nhu cầu mà còn trên cơ sở dự báo những gì thị trường sẽ cần trong tương lai.

Cơ quan nghiên cứu thị trường nên sớm đưa ra những dự báo khoa học, sát thực tiễn về số lao động, ngành nghề có nhu cầu tuyển dụng lớn để có kế hoạch đào tạo nghề trong ngắn hạn và dài hạn nhằm đón đầu cơ hội khi thị trường mở cửa sau đại dịch. Các cơ sở đào tạo cần thiết kế các chương trình đào tạo nghề bám sát nhu cầu thực tiễn thay vì chỉ đào tạo những nghề mà các trường có truyền thống, kinh nghiệm. Trong bối cảnh hội nhập, bên cạnh đào tạo kỹ năng cứng, cần trang bị cho người lao động các kỹ năng mềm, như: khả năng làm việc nhóm, năng lực và tư duy phản biện...

Một yếu tố quan trọng nữa góp phần giải quyết việc làm cho người lao động là sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị để tăng cường tuyên truyền về quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về lĩnh vực này. Đặc biệt, ngành Lao động - Thương binh và Xã hội tiếp tục tham mưu với Nhà nước cơ chế, chính sách về lao động, việc làm phù hợp với tình hình mới; đồng thời đẩy mạnh hoạt động tư vấn, giới thiệu việc làm giúp nguồn cung và cầu về lao động, việc làm gặp nhau để không lỡ những cơ hội việc làm mới, góp phần xây dựng nền kinh tế vững bước phát triển./.

PV tổng hợp