Quyền con người trên không gian mạng

(TVVN). Không gian mạng đã tạo ra bước phát triển nhảy vọt trong việc thực hiện quyền con người. Tuy nhiên, nó cũng phát sinh những thách thức không nhỏ đối với bao đảm quyền con người trên không gian mạng. Thậm chí không gian mạng có thể tạo ra những cạm bẫy đối với các quyền con người.

Những lợi ích trên phương diện quyền con người

Thứ nhất là thực hiện quyền tiếp cận thông tin. Qua không gian mạng, người dân có thể tiếp cận mọi thông tin, nhất là những gì liên quan đến lợi ích của mình; hiểu rõ vai trò, nỗ lực của các chủ thể trong bảo đảm, bảo vệ quyền con người.

Thứ hai là thực hiện quyền tự do ngôn luận. Không gian mạng giúp báo chí đến gần hơn người đọc, cung cấp nhiều “sân chơi” giúp họ thể hiện quan điểm về các vấn đề xã hội. Không gian mạng giúp mỗi người có thể là một “nhà báo”, thậm chí là một “kênh truyền hình”. Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hiệp quốc (UNESCO) còn coi blogger như một loại “quyền lực thứ năm”.

Thứ ba là thực hiện quyền giáo dục. Nhờ kết nối mạng, mọi người đều có thể nhận được hỗ trợ giáo dục; qua đó mỗi người có thể làm giàu tri thức một cách nhanh chóng. Điều này giúp ích rất nhiều cho các nhóm yếu thế. Thông qua việc tiếp cận “thư viện online”, mọi người đều dễ dàng khai thác kho tàng tri thức nhân loại.

Thứ tư, thực hiện quyền làm việc. Không gian mạng giúp mọi người có thể thực hiện quyền làm việc; như tìm kiếm việc làm, kinh doanh, làm việc tại nhà, giúp hình thành “nền kinh tế chia sẻ”.

Thứ năm, thực hiện quyền chăm sóc sức khỏe. Qua không gian mạng, người dân được cung cấp tri thức, kinh nghiệm chăm sóc sức khỏe; nhất là khi xảy ra đại dịch. Việc chữa bệnh từ xa cũng khá dễ dàng, góp phần kết nối toàn cầu trên lĩnh vực này.

Thứ sáu, thực hiện quyền người tiêu dùng. Các mã vạch QR đang được dùng phổ biến trong quản lý, giúp người tiêu dùng truy xuất nguồn gốc hàng hóa, độ an toàn, giá cả sản phẩm, bảo vệ được quyền lợi của mình.

Thứ bảy, không gian mạng còn giúp con người thực hiện tốt hơn các quyền chính trị, quyền giám sát của mình. Qua không gian mạng, công dân được quyền bầu cử, ứng cử, thảo luận các vấn đề của nhà nước, giám sát được hoạt động của chính quyền; góp phần tăng sức ép lên các chủ thể thực hiện quyền, buộc họ nâng cao tính công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình về nhân quyền. Nhờ không gian mạng con người có thể phát triển các sáng tạo cá nhân đến chia sẻ giá trị sáng tạo của nhân loại.

Những thách thức

Thách thức do tuyệt đối hóa quyền tự do thông tin. Đặc điểm của không gian mạng là “không biên giới”, không có “bộ lọc”, trong khi ảnh hưởng của thông tin lại “tức thì”. Điều này đặt ra những hệ lụy khôn lường, nhất là trong bối cảnh khủng bố, dịch bệnh. Thông tin qua mạng có thể khiến trẻ em thành nạn nhân của hình ảnh đồi trụy, bạo lực. Thông tin giả là vấn nạn lớn ở nhiều quốc gia, nhất là trong bối cảnh xung đột. “Rối loạn thông tin” luôn gây nhiễu loạn xã hội,tạo nghi ngờ và xung đột giữa nhiều quốc gia; nhiều nước còn rơi vào hỗn loạn.

Thách thức trước khuynh hướng tuyệt đối hóa quyền tự do ngôn luận. Trong đời sống thực, tự do ngôn luận luôn gây tranh cãi giữa các quốc gia, các nền văn hóa, thì trên không gian ảo, sự thiếu kiểm soát càng trở thành thách thức. Khuynh hướng thổi phồng quyền tự do ngôn luận có thể khiến ai cũng có thể bị vu khống. Nếu không được kiểm soát, việc kích động hằn thù sắc tộc, tôn giáo, tạo cách mạng đường phố dễ tạo ra xung đột, bất ổn.

Thách thức đối với quyền riêng tư. Với nhà cung cấp thiếu đạo đức, khách hàng có thể bị lấy cắp thông tin. Trong quản lý dân cư, nếu thông tin không được kiểm soát nghiêm ngặt có thể bị xâm phạm tự do cá nhân, hoặc bị tin tặc chiếm đoạt, khai thác.

Thách thức đối với quyền sở hữu doanh nghiệp. Ứng dụng điện toán đám mây đang được áp dụng nhiều, nhưng dễ bị đánh cắp bí mật kinh doanh; thậm chí các hoạt động trên “đám mây” còn bị kiểm soát, phá hoại bởi bên thứ ba. Bên cạnh đó là những thách thức không nhỏ đối với quyền sở hữu trí tuệ…./.

TĐ