Trách nhiệm chính trị là gì

Hỏi: Ban Biên tập giới thiệu khái quát về trách nhiệm chính trị.

Khác với “trách nhiệm công vụ” (trực tiếp), “trách nhiệm chính trị” của cán bộ lãnh đạo là trách nhiệm gián tiếp, được xác lập trên sự tín nhiệm của nhân dân hoặc của những người đại diện cho nhân dân ở các cơ quan dân cử. Nói cách khác, “trách nhiệm chính trị” của cán bộ lãnh đạo chính là “trách nhiệm của người đứng đầu” được đề cập trong nhiều nghị quyết về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng mà lâu nay Đảng thường vận dụng khi xem xét, đánh giá và thi hành kỷ luật cán bộ chủ chốt khi họ vi phạm kỷ luật đảng.  

Sự tín nhiệm của nhân dân là điều kiện quan trọng nhất đối với chế độ trách nhiệm chính trị. Đây cũng là điều kiện quan trọng nhất bảo đảm tính chính danh, tính hợp pháp của quyền lực chính trị.

Trách nhiệm chính trị được bảo đảm bằng hai cách. Trước hết, thông qua bầu cử, cử tri thể hiện sự tín nhiệm, cũng như sự bất tín nhiệm của mình bằng lá phiếu. Những người không nhận đủ phiếu của cử tri thì cũng có nghĩa là không được cử tri tín nhiệm trong việc điều hành đất nước. Ngược lại, những người nhận đủ phiếu của cử tri có nghĩa đồng thời nhận được sự ủy quyền.

Thứ hai, thông qua hoạt động của cơ quan đại diện cho cử tri. Cử tri bầu ra đại diện của mình, và đại diện đó thay mặt cử tri để đảm bảo trách nhiệm chính trị của những người do các cơ quan này bầu ra. Ở nước ta cơ quan này là Quốc hội và Hội đồng Nhân dân các cấp.

Hoạt động giám sát của Quốc hội mà quan trọng nhất là chất vấn, nghe báo cáo và bỏ phiếu tín nhiệm chính là công cụ để bảo đảm trách nhiệm chính trị. Và trách nhiệm chính trị mới là mối quan tâm của Quốc hội, không phải trách nhiệm pháp lý.

Việc lấy phiếu tín nhiệm và bỏ phiếu tín nhiệm tại Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp chính là cách thức đánh giá tín nhiệm của nhân dân với các chức danh do mình bầu ra thông qua cơ quan đại diện. Lấy phiếu tín nhiệm được tổ chức định kỳ. Bỏ phiếu tín nhiệm được tổ chức khi có yêu cầu của các cơ quan chức năng hoặc của ít nhất 20% tổng số đại biểu Quốc hội hoặc ít nhất 1/3 tổng số đại biểu Hội đồng nhân dân. Theo quy định hiện hành, việc lấy phiếu tín nhiệm được tổ chức vào giữa nhiệm kỳ./.

Q.M