Ngay sau khi bị Hamas tấn công bất ngờ vào khu biên giới phía Nam đất nước ngày 7-10-2023, Israel đã huy động một lực lượng lớn, gồm cả không quân, hải quân và bộ binh tấn công đáp trả Hamas ở Dải Gaza với mục tiêu đè bẹp lực lượng này nhằm chấm dứt mối lo ngại an ninh về sau và để giải cứu các con tin.
Với sức mạnh vượt trội, Israel là bên nắm thế chủ động tấn công Hamas, cắt xẻ Dải Gaza thành nhiều phần, tấn công từ Bắc xuống Nam theo từng giai đoạn. Các cuộc không kích liên tục và các cuộc tấn công bộ binh dồn dập với quy mô lớn, cùng với việc cắt nguồn nước, nguồn điện, nguồn viện trợ, phong tỏa chặt chẽ toàn bộ Dải Gaza đã gây ra một thảm họa nhân đạo nghiêm trọng tại đây. Con số thương vong và thiệt hại vật chất ở Dải Gaza tăng lên nhanh chóng qua từng thời gian.
Thống kê của cơ quan Y tế ở Gaza cho biết, đến ngày ngày 14-01-2024, tổng số thương vong ở Dải Gaza lên tới hơn 24.000 người chết và ít nhất 60.000 người bị thương. Đáng nói hơn, hầu hết thương vong là dân thường, trong đó trẻ em và phụ nữ chiếm tới 70%, cụ thể là đã có hơn 8.600 trẻ em và hơn 6.300 phụ nữ thiệt mạng [1]. Đến ngày 22-10-2024, khi cuộc chiến đã kéo dài hơn một năm, 43.000 người ở Dải Gaza đã thiệt mạng, hơn 100.000 người khác bị thương. Số người tử vong thực tế còn cao hơn nhiều, vì rất nhiều người bị kẹt dưới đống đổ nát. Theo Liên hợp quốc, “Toàn bộ dân số ở phía Bắc Dải Gaza đang đối diện với nguy cơ tử vong” vì Israel đang bao vây và pháo kích dữ dội khu vực này [2].
Cùng với thiệt hại về tính mạng, cơ sở hạ tầng ở Dải Gaza cũng bị tàn phá nặng nề. Gần như toàn bộ các khu cư dân, các thành phố trở thành đống đổ nát. Nhiều khu cư dân bị san phẳng và xóa sổ hoàn toàn. Nhiều bệnh viện, trường học trường học, trại tị nạn cũng trở thành mục tiêu tấn công. Liên hợp quốc cho biết, đến cuối tháng 9-2024, có 66% tổng số tòa nhà ở Dải Gaza, tức gần 164.000 công trình bị phá hủy hoàn toàn và hư hại [3]. Hệ thống cơ sở y tế cùng nhiều trường học bị bắn phá và gần như sụp đổ hoàn toàn. Người dân không nó nơi ở để trở về. Các cuộc tấn công của Israel đã biến vùng đất Gaza thành "địa ngục trần gian".
Từ khi xung đột nổ ra, nền kinh tế ở Dải Gaza vốn nghèo nàn đã bị tê liệt gần như hoàn toàn. Các nhà máy sản xuất, cơ sở kinh doanh bị phá hủy và hư hại. Hơn 2/3 đất nông nghiệp cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Theo báo cáo ngày 12-9-2024 của Hội nghị Liên hợp quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD), nền kinh tế tại Gaza sụt giảm mạnh xuống mức chỉ còn chưa đầy 1/6 so với trước khi xảy ra xung đột [4]. Tỷ lệ lao động thất nghiệp ở Gaza lên tới 80-90%.
Tổn thất về kinh tế đối với cư dân Dải Gaza chắc chắn còn cao hơn nhiều vì trong rất nhiều khía cạnh như tổn hại về môi trường diện rộng, chi phí cho những người bị thương tật vẫn chưa được tính đến. Có những tính toán cho rằng, phải mất hàng chục năm mới dọn dẹp xong những đống đổ nát và nhiều thập kỷ để tái thiết Gaza về mức như trước xung đột.
Thực tế khốc liệt trên đã đẩy gần như toàn bộ cư dân ở Dải Gaza rơi vào cảnh thiếu thốn và đói khổ. Dân cư của vùng đất này đang phải sống trong những điều kiện thiếu điện, thiếu nước sinh hoạt, thiếu lương thực, thiếu thuốc men, ô nhiễm, độc hại, rất nhiều trẻ em bị suy dinh dưỡng cùng kiệt dẫn đến tử vong. Đa số người dân ở Dải Gaza phải chịu nạn đói với nhiều mức độ khác nhau. Từ đầu tháng 6-2024, Liên hợp quốc đã cảnh báo, có khoảng 1 triệu người trong số 2,3 triệu dân ở Dải Gaza sẽ phải đối mặt với nạn đói ở cấp độ cao nhất nếu xung đột tiếp diễn [5]. Thực tế cho thấy, nhiều người phải ăn cỏ, thức ăn gia súc để duy trì sự sống.
Hiện nay, các cuộc ném bom và bắn phá vẫn diễn ra thường xuyên tại Dải Gaza, bất kỳ ai cũng có thể bị giết hoặc bị đánh bom bất cứ lúc nào. Thiệt hại về người và của ở Dải Gaza tiếp tục tăng lên theo thời gian vì xung đột vẫn đang tiếp diễn. Xung đột rồi có thể sẽ qua đi, nhưng nỗi đau sẽ còn mãi.
Người dân Dải Gaza đi tị nạn trước sự tấn công của Israel. Ảnh: Internet.
Hệ quả đối với cư dân Dải Gaza cũng chính là thiệt hại đối với lực lượng Hamas, vì họ là lực lượng quản lý Dải Gaza. Cuộc tấn công của Israel cũng khiến cho quyền kiểm soát Dải Gaza của Hamas suy yếu, đang mất dần và khó có thể tiếp tục khi chiến sự kết thúc. Ở một góc nhìn khác, còn cho thấy những thiệt hại cụ thể, trực tiếp hơn đối với lực lượng Hamas.
Với lực lượng nhỏ yếu hơn nhiều, Hamas hoàn toàn lép vế trước sự tấn công của Israel. Theo số liệu công bố của Israel, vào tháng 8-2024, có hơn 17.000 chiến binh Hamas thiệt mạng [6]. Trong một năm nổ ra xung đột, Israel đã ném bom hơn 40.000 mục tiêu, tìm thấy 4.700 đường hầm và phá hủy 1.000 bệ phóng tên lửa của Hamas và hạ sát 8 chỉ huy lữ đoàn của Hamas ở Gaza, khoảng 30 chỉ huy tiểu đoàn và 156 chỉ huy đại đội của Hamas [7].
Trong hơn một năm xung đột, nhiều thủ lĩnh cấp cao của Hamas đã bị Israel tiêu diệt. Trong đó, đáng chú ý là ông Ismail Haniyeh - Thủ lĩnh cao cấp nhất và là người đại diện cho mặt trận chính trị và ngoại giao của Hamas đã bị thiệt mạng trong đòn tập kích bằng tên lửa rạng sáng ngày 31-7-2024 nhắm vào nhà khách mà ông đang ở tại thủ đô Tehran sau khi ông dự lễ nhậm chức của tân Tổng thống Iran. Sau khi ông Ismail Haniyeh bị sát hại, ông Yahya Sinwar, 61 tuổi, là người được dân chúng Gaza tin tưởng, được nhiều người Palestine cùng hàng triệu người Ảrập và Hồi giáo coi là “biểu tượng của tinh thần dám đứng lên thách thức Israel” lên thay thế trở thành thủ lĩnh Hamas. Tuy nhiên, chưa đầy 3 tháng sau đó, ngày 16-10-2024, ông bị Israel sát hại trong một cuộc tấn công ở miền Nam Dải Gaza.
Tang lễ của thủ lĩnh Hamas Ismail Haniyeh ở Tehran (ngày 01-8-2024). Ảnh: Internet
Mặc dù thủ lĩnh này mất đi, người khác sẽ lên thay thế, nhưng sự ra đi của các thủ lĩnh lâu năm, có kinh nghiệm và uy tín cao là một tổn thất nặng nề đối với Hamas.
Tuy chịu thiệt hại nặng nề, Hamas cũng đạt được một số mục tiêu khi tiến hành tấn công Israel vào ngày 7-10-2023. Vấn đề của Hamas nói riêng, Palestine nói chung đã thu hút được sự quan tâm và ủng hộ của cộng đồng quốc tế, khiến cho vấn đề thành lập nhà nước Palestine không bị rơi vào quên lãng mà được cộng đồng quốc tế thúc đẩy. Cuộc xung đột cũng khiến cho quá trình bình thường hóa quan hệ giữa nhiều nước Ảrập với Israel - lực lượng đối địch của Hamas bị đình trệ, thậm chí có xu thế đảo ngược. Hamas cũng nhận được sự ủng hộ về mặt vật chất và ngoại giao từ “Trục kháng chiến”, bao gồm Iran, Hamas, Syria, Houthi ở Yemen, các nhóm dân quân Hồi giáo ở Irắc và một số nhóm vũ trang khác do Iran dẫn dắt.
Tuy nhiên, tổn thất ở Dải Gaza và lực lượng Hamas trong đợt tấn công của Israel lần này là vô cùng to lớn, vượt hẳn những cuộc xung đột trước đây, khiến cho tình hình kinh tế - xã hội của cư dân ở Dải Gaza và lực lượng Hamas khó có thể phục hồi trong ngắn hạn và trung hạn. Đó có lẽ là điều mà lực lượng Hamas cũng không thể ngờ tới khi quyết định tấn công Israel vào ngày 7- 10-2023, vì các cuộc xung đột trước đó đều nhanh chóng đi đến hòa giải. Cư dân Dải Gaza và lực lượng Hamas đã không còn làm chủ và kiểm soát vùng đất này theo đúng nghĩa, họ tiếp tục là bên đang phải hứng chịu các cuộc tấn công hàng ngày của Israel, phải đổ máu với rất nhiều sinh mạng ngã xuống. Trong khi đó, với bối cảnh hiện nay, tiến trình hòa bình Trung Đông và ước mơ thành lập một nhà nước độc lập bên cạnh Nhà nước Israel của người Palestine vẫn còn rất xa vời.
Nguyễn Văn Chuyên
[1] Trọng Đức, “100 ngày xung đột Israel-Hamas: Những hệ lụy khôn lường”, https://nvsk.vnanet.vn, ngày 15-01-2024.
[2] Anh Hiển, “Liên hợp quốc: Toàn bộ dân số Bắc Gaza đối diện nguy cơ tử vong”, https://www.vietnamplus.vn, ngày 27-10-2024.
[3] “Cơ sở hạ tầng tại Gaza thiệt hại nặng nề do xung đột”, https://antv.gov.vn, ngày 01/10/2024.
[4] Thông tấn xã Việt Nam, “Nền kinh tế Gaza bị tàn phá nặng nề sau hơn 11 tháng xung đột”, https://baobinhphuoc.com.vn, ngày 13-9-2024.
[5] Hoài Thanh, “LHQ cảnh báo 1 triệu người Gaza đối mặt nạn đói ở cấp độ cao nhất”, https://www.vietnamplus.vn, ngày 6-6-2024.
[6] Hoàng Hà, "Chảo lửa Trung Đông sau một năm xung đột Israel - Hamas: Những gì đã trải qua, những nỗi đau còn mãi", https://baoquocte.vn, ngày 7-10-2024.
[7] Đức Hoàng, "Israel công bố thương vong sau một năm tấn công 40.000 mục tiêu ở Gaza", https://dantri.com, ngày 7-10-2024.