Đạo đức báo chí hay đạo đức nghề nghiệp của người làm báo với cốt lõi chính là sự chính trực, trung thực, khách quan và cơ sở xuất phát của đạo đức báo chí được dựa trên 6 thành tố cơ bản là: dân tộc, chế độ chính trị xã hội, nghề nghiệp, văn hóa truyền thống, trách nhiệm xã hội và ý thức công dân, quan hệ quốc tế. Mỗi nhà báo phải nêu cao đạo đức cách mạng mà điều đó được thể hiện ở bản lĩnh chính trị vững vàng, nhiệt huyết và thái độ bình tĩnh trước mọi vấn đề; ở tấm lòng trong sáng, tôn trọng sự thật, trách nhiệm xã hội cao, không để tiêu cực chi phối, không để tình cảm cá nhân lấn át, mất đi tính khách quan, trung thực của mỗi tác phẩm báo chí. Điều đó được thể hiện ở một số nội dung cơ bản sau:
Một là, hình thành nên những giá trị chuẩn mực trong hoạt động nghề nghiệp của người làm báo
Nghề làm báo là một nghề do xã hội phân công. Đạo đức nghề báo là một loại đạo đức nghề nghiệp, là một bộ phận, một yếu tố cấu thành của đạo đức xã hội. Việc làm sáng tỏ lý luận đạo đức nghề báo nói chung, cụ thể làm sáng tỏ các yêu cầu, chuẩn mực đạo đức nghề báo, là một đòi hỏi của xã hội, của bản thân nghề làm báo. Đạo đức nghề báo là hệ thống quy tắc, chuẩn mực đạo đức của người làm báo trong quan hệ với xã hội, với nghề nghiệp, với đồng nghiệp và với bản thân.
Đạo đức nghề nghiệp được khẳng định là một trong những phẩm chất có tính chất nền tảng của hoạt động báo chí, thậm chí trong rất nhiều trường hợp, đạo đức nghề nghiệp còn được nhấn mạnh hơn nghiệp vụ báo chí. Bởi người làm báo có thể học tập, rèn luyện, đúc rút kinh nghiệm về nghiệp vụ, nhưng đạo đức nghề nghiệp là yếu tố thuộc tư chất của con người, mà nổi lên là tinh thần trách nhiệm, thái độ nghiêm túc đối với công việc. Đây là những yếu tố chỉ có thể hình thành trên cơ sở tự ý thức. Vì thế, để phát triển lành mạnh, tạo dựng uy tín trong xã hội và bạn đọc, mọi nền báo chí luôn coi trọng, đề cao đạo đức nghề nghiệp của người làm báo.
Ở Việt Nam, đạo đức nghề nghiệp của người làm báo đã được luật hóa thông qua Luật Báo chí năm 2016 và gắn liền với vai trò của Hội Nhà báo Việt Nam. Cụ thể, tại điểm b, khoản 2, Điều 8 Luật Báo chí quy định: Hội Nhà báo Việt Nam “Ban hành và tổ chức thực hiện quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo”. Quy định này không chỉ khẳng định đạo đức nghề nghiệp là yếu tố hết sức quan trọng đối với mỗi người làm báo, tạo ra hành lang pháp lý đối với người làm báo trong quá trình tác nghiệp mà còn đồng thời khẳng định yếu tố đạo đức nghề nghiệp trong hoạt động báo chí của mọi hội viên Hội Nhà báo Việt Nam.
Hai là, tạo hành lang pháp lý an toàn cho những người làm báo trong quá trình tác nghiệp
Các chuẩn mực đạo đức cách mạng đã hình thành các quy tắc ứng xử trong hoạt động nghề nghiệp của người làm báo và đó chính là hành lang pháp lý an toàn và lối đi đúng, là sợi chỉ đỏ hướng tâm cho mọi hành động của người làm báo. Trong thực hiện nghề nghiệp, nhiều khi phải đứng trước những sự lựa chọn khó khăn. “Nhà báo buộc phải lựa chọn giữa việc đi tìm sự thật khách quan cho bài viết của mình hay lựa chọn cách tác nghiệp dễ dãi, cẩu thả không kiểm chứng thông tin? Nhà báo lựa chọn cách đưa tin giật gân, dung tục, câu khách hay lựa chọn tính nhân văn, đề cao chân, thiện, mỹ trong các tác phẩm của mình? Lựa chọn đứng dấn thân bất chấp khó khăn đấu tranh cho lẽ phải, sự công bằng hay lựa chọn cách làm báo “salon”, a dua “đánh đấm” theo “đơn đặt hàng”? Những sự lựa chọn ấy làm nên đạo đức của người làm báo…
Đạo đức báo chí với những hệ giá trị chuẩn mực, quy tắc ứng xử đúng đắn đã hình thành một con đường đi hướng tới mục tiêu cao cả của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Trên con đường đó, mỗi người làm báo đều có thể tự do sáng tạo tác phẩm mà mọi đích đến đều là những đóng góp thiết thực cho một nền báo chí cách mạng. Việc quy định các quy tắc ứng xử càng rõ ràng, các chuẩn mực đạo đức càng chi tiết, cụ thể thì con đường đi càng dễ dàng hơn với những người làm báo. Vì thế, ở vai trò của “người dẫn đường”, đạo đức báo chí đã hình thành nên hành lang pháp lý an toàn cho những người làm báo cách mạng Việt Nam. Trong hành lang đó có đủ không gian cho mọi sáng tạo và thành công. Hơn thế, những thành công đó là thành công không chỉ riêng cho một cá nhân mà cho cả một nền báo chí cách mạng Việt Nam.
Ba là, xác định con đường đi đúng và duy nhất cho những người làm báo cách mạng Việt Nam
Điều 10 trong Quy định đạo đức nghề nghiệp của người làm báo Việt Nam đã khẳng định và yêu cầu tất cả những người làm báo cách mạng Việt Nam phải tuân thủ các quy định về đạo đức nghề nghiệp và đó là bổn phận và nguyên tắc hành nghề, là lương tâm và trách nhiệm của người làm báo. Như vậy, đây không chỉ là kim chỉ nam như vẫn nói mà còn là con đường đi đúng đắn, duy nhất nếu thực sự hoạt động báo chí trong nền báo chí cách mạng Việt Nam.
Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhà báo vĩ đại của nền báo chí cách mạng Việt Nam đã nói: “Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén của họ. Để làm tròn nhiệm vụ vẻ vang của mình, cán bộ báo chí cần phải tu dưỡng đạo đức cách mạng” . Người nhiều lần nhấn mạnh tới việc tu dưỡng đạo đức cách mạng với các cán bộ nói chung và đặc biệt là những người làm báo: “cần phải rèn luyện đạo đức cách mạng, nâng cao tinh thần phục vụ nhân dân” .
Trong quy định đạo đức nghề nghiệp của Hội Nhà báo Việt Nam nói rất rõ, hội viên phải hành nghề có đạo đức nghề nghiệp. Nhà báo trước hết phải tự giáo dục mình, tự thấy vai trò và trách nhiệm của mình đối với xã hội để giữ gìn “mắt sáng, bút sắc, lòng trong”.
Đạo đức báo chí đã hình thành nên con đường đi duy nhất đúng đắn mà những người làm báo phải tuân thủ. Đi chệch con đường đó sẽ dẫn tới những hệ quả khó lường cho không chỉ cá nhân người làm báo mà ảnh hưởng tới cả cơ quan báo chí và hơn nữa là nền báo chí cách mạng Việt Nam. Đạo đức nhà báo ở đây không chỉ là chấp hành các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, Luật Báo chí cùng các quy định khác, mà nằm ở trong tâm mỗi nhà báo.
Như vậy, để phát triển lành mạnh, tạo dựng uy tín trong xã hội và bạn đọc, mọi nền báo chí luôn coi trọng, đề cao đạo đức nghề nghiệp của người làm báo. Người làm báo luôn phải giữ vững và tự kiểm duyệt đạo đức, lý tưởng nghề nghiệp. Ðây cũng chính là đòi hỏi mang tính quyết định để báo chí tiếp tục phát huy chức năng định hướng dư luận xã hội, giữ vững vị trí là nguồn thông tin chủ lưu, chính thống.
Phương Nhung
Thông tin liên hệ
bbtvntv@gmail.com
Copyright 2020 by VNTV
vietnamthinhvuong.com
thinhvuongvietnam.com