Phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia trong kỷ nguyên mới

Trong bối cảnh thế giới đang chứng kiến những biến đổi nhanh chóng do tác động của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, Việt Nam đã thể hiện một tầm nhìn chiến lược và tư duy đột phá thông qua việc ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và Nghị quyết 03/NQ-CP của Chính phủ về Chương trình hành động thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW. Các văn kiện này không chỉ tiếp nối và phát triển các chủ trương trước đây, mà còn đánh dấu một bước chuyển mình quan trọng trong nhận thức, tư duy và hành động, định hình một lộ trình phát triển toàn diện và bền vững cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của đất nước.

Nhận thức mới và tư duy đột phá về vai trò của chuyển đổi số

Nghị quyết 57-NQ/TW đã thể hiện một nhận thức mới và tư duy đột phá về vai trò của chuyển đổi số, khi không còn coi đây là một giải pháp đơn lẻ, mà xác định nó là “đột phá quan trọng hàng đầu, là động lực chính để phát triển nhanh lực lượng sản xuất hiện đại” và “là điều kiện tiên quyết, thời cơ tốt nhất” để Việt Nam “phát triển giàu mạnh, hùng cường”. Đây không chỉ là sự tuân theo một xu thế của thời đại, mà là một sự chuyển đổi căn bản trong tư duy phát triển, coi công nghệ là yếu tố quyết định sự thịnh vượng của quốc gia. Tư duy này được Chủ tịch Quốc hội khẳng định thêm khi nhấn mạnh rằng “phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang là yếu tố quyết định phát triển của các quốc gia”.

Nghị quyết 03/NQ-CP cụ thể hóa tầm nhìn chiến lược đó bằng các mục tiêu cụ thể, như tỉ lệ sử dụng dịch vụ công trực tuyến đạt trên 80% và tỉ lệ giao dịch không dùng tiền mặt đạt 80%, tạo nên sự cấp thiết của việc phải hành động quyết liệt. Nhìn nhận lại những thành tựu bước đầu, đã cho thấy “Việt Nam xếp hạng 44/133 về Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu và 71/193 quốc gia về Chỉ số phát triển Chính phủ điện tử... Công nghiệp công nghệ số đạt doanh thu 152 tỷ USD”. Việt Nam có tiềm năng lớn, nhưng cần một lộ trình phát triển rõ ràng và quyết tâm hành động. Vì vậy, nhận thức mới về vai trò quyết định của chuyển đổi số là nền tảng quan trọng để xây dựng chính sách, phân bổ nguồn lực và tạo ra động lực phát triển bền vững.

Quyết tâm chính trị và tư duy lãnh đạo toàn diện

Quyết tâm chính trị mạnh mẽ và tư duy lãnh đạo toàn diện là một trong những yếu tố tiên quyết cho sự thành công của quá trình chuyển đổi số. Nghị quyết 57-NQ/TW nêu rõ: “Tăng cường sự lãnh đạo toàn diện của Đảng... và xác định đây là cuộc cách mạng sâu sắc, toàn diện trên tất cả các lĩnh vực”, khẳng định vai trò trung tâm của Đảng trong việc dẫn dắt quá trình này. Nghị quyết 03/NQ-CP cũng thể hiện quyết tâm cao độ của Chính phủ khi xác định: “việc triển khai Nghị quyết số 57-NQ/TW là nhiệm vụ chính trị trọng tâm”. Như vậy, sự lãnh đạo toàn diện của Đảng không chỉ là sự ứng dụng công nghệ mà là một cuộc cách mạng về tư duy và hành động, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của tất cả các cấp, các ngành. Sự ủng hộ và những hành động quyết liệt thể hiện rõ qua việc Chủ tịch Quốc hội đề cập rằng: Quốc hội đã thông qua 8 Luật liên quan đến nội dung này và 29 luật và 41 nghị quyết Quốc hội[1] để giải quyết các vấn đề cấp bách, cho thấy sự vào cuộc của các cơ quan nhà nước trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý. Do vậy, quyết tâm chính trị và sự lãnh đạo toàn diện của Đảng và Nhà nước là động lực mạnh mẽ, tạo nền tảng vững chắc cho sự thành công của chuyển đổi số.

Tập trung nguồn lực và đột phá thể chế

Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 03/NQ-CP thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước trong việc tập trung nguồn lực, tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế. Trong đó, thể chế được nhấn mạnh là “điều kiện tiên quyết”, và mục tiêu “bố trí ít nhất 3% tổng chi ngân sách hằng năm cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số” đã cho thấy cam kết về nguồn lực. Chủ tịch Quốc hội cũng nhấn mạnh về sự tham gia của Quốc hội trong việc “xem xét thông qua các dự án luật trong 6 lĩnh vực trọng tâm” nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình này. Như vậy, việc đầu tư vào khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là vấn đề tài chính mà còn là kiến tạo một môi trường chính sách thuận lợi, một hệ sinh thái hỗ trợ. Những nỗ lực của Chính phủ trong việc “đơn giản hóa thủ tục hành chính”, như Chủ tịch Quốc hội đã đề cập, cũng cho thấy cam kết về mặt thể chế. Do đó, tập trung nguồn lực và đột phá thể chế không chỉ là việc tăng ngân sách mà còn là tạo cơ chế linh hoạt, hiệu quả để huy động nguồn lực tư nhân, thu hút đầu tư và thúc đẩy sự phát triển.

Hướng tới sự phát triển bền vững và toàn diện

Hướng tới sự phát triển bền vững và toàn diện là một tầm nhìn chiến lược được thể hiện rõ trong Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 03/NQ-CP. Không chỉ chú trọng tăng trưởng kinh tế, các văn kiện này còn đặt nặng vấn đề bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, an ninh mạng, an ninh dữ liệu và bảo vệ dữ liệu của cá nhân, tổ chức. Mục tiêu “Việt Nam thuộc nhóm các nước dẫn đầu về an toàn, an ninh không gian mạng...” và tầm quan trọng của việc phát triển kinh tế - xã hội gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh mà Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh thể hiện sự quan tâm toàn diện của Đảng và Nhà nước đối với những thách thức mới trong kỷ nguyên số. Điều này khẳng định rằng chuyển đổi số cần hướng tới sự phát triển bền vững và toàn diện, không chỉ là sự giàu có về vật chất mà còn là sự thịnh vượng về tinh thần và văn hóa.

Ưu tiên phát triển nguồn nhân lực số chất lượng cao

Nguồn nhân lực số chất lượng cao cũng được khẳng định là yếu tố then chốt trong cả ba văn bản. Nghị quyết 57-NQ/TW nêu rõ nhiệm vụ “bảo đảm nguồn nhân lực trình độ cao cho phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia” với mục tiêu cụ thể “Nguồn nhân lực nghiên cứu khoa học... đạt 12 người trên một vạn dân”. Chủ tịch Quốc hội cũng nhấn mạnh đến “chủ trương, giải pháp về thể chế, thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia”, cho thấy vai trò của nguồn nhân lực chất lượng cao trong quá trình này. Từ đó có thể thấy, việc đầu tư vào giáo dục, đào tạo, không chỉ đơn thuần cung cấp kiến thức mà còn là phát triển kỹ năng thực tế, tư duy sáng tạo. Đồng thời, chính sách thu hút và đãi ngộ nhân tài cũng cần phải được chú trọng để đảm bảo nguồn nhân lực này có thể cống hiến cho đất nước..

Như vậy, qua Nghị quyết 57-NQ/TW, Nghị quyết 03/NQ-CP đã thể hiện nhận thức mới, tư duy đột phá, và quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước trong bối cảnh mới. Đây là những văn kiện có ý nghĩa chiến lược, định hướng một lộ trình phát triển bền vững cho Việt Nam. Với sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, sự đồng lòng của toàn dân, Việt Nam hoàn toàn có thể khai phá những tiềm năng và đạt được những thành công to lớn trên con đường chuyển đổi số, hiện thực hóa khát vọng về một Việt Nam hùng cường và thịnh vượng.

Nguyễn Toàn