Bảo đảm tốt hơn an sinh xã hội cho người dân theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024

Hiến pháp năm 2013 khẳng định: “Công dân có quyền được bảo đảm an sinh xã hội”¹. Nghị quyết số 28-NQ/TW² đã khẳng định các quan điểm chỉ đạo: “... Bảo hiểm xã hội là một trụ cột chính của hệ thống an sinh xã hội trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, góp phần quan trọng thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội, đời sống nhân dân, phát triển bền vững đất nước...”; “... Cải cách chính sách bảo hiểm xã hội... để mọi công dân đều được bảo đảm an sinh xã hội...”.

Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã đề ra các nhiệm vụ, giải pháp liên quan trực tiếp đến việc hoàn thiện chính sách, pháp luật về an sinh xã hội, trong đó có chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH), cụ thể: “Hoàn thiện hệ thống luật pháp về BHXH, tiến tới thực hiện BHXH toàn dân... Phấn đấu đến năm 2030 có khoảng 60% lực lượng lao động tham gia BHXH” (tập I, trang 270); “...Phấn đấu đến năm 2025, tỉ lệ lao động trong độ tuổi tham gia BHXH là 45%” (Tập II, trang 141).

Thể chế hoá những quan điểm, định hướng của Đảng, Nhà nước, trên cơ sở tổng kết từ thực tiễn triển khai chính sách, pháp luật hiện hành về BHXH, Luật BHXH năm 2024 đã có những chính sách mới nhằm bảo đảm tốt hơn an sinh xã hội cho người dân thông qua chính sách BHXH. Khi có hiệu lực, Luật BHXH năm 2024 dự kiến mang lại những tác động tích cực như:

(i) Nhiều người lao động, người cao tuổi hơn được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội, lương hưu hằng tháng, trợ cấp hằng tháng, có nguồn thu nhập ổn định, được bảo đảm bảo hiểm y tế khi về già (đến tuổi nghỉ hưu);

(ii) Nhiều người lao động hơn được tham gia và thụ hưởng đầy đủ các chế độ BHXH bắt buộc như: Chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh; người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố; người lao động làm việc không trọn thời gian, có tiền lương trong tháng bằng hoặc cao hơn tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc thấp nhất;

(iii) Người sử dụng lao động, người lao động, người dân được thuận lợi, dễ dàng hơn khi tham gia và thực hiện các quyền, trách nhiệm của mình.

Luật BHXH năm 2024 dự kiến tạo cơ sở pháp lý quan trọng giúp người dân, doanh nghiệp và các cơ quan, tổ chức có điều kiện thuận lợi tham gia trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội, nhất là trong việc tham gia đóng góp và thụ hưởng các chế độ, chính sách về bảo hiểm xã hội, góp phần đảm bảo an sinh xã hội.

Bên cạnh những chính sách mới, Luật BHXH năm 2024 cũng kế thừa, phát triển những quy định hiện hành phù hợp đã được kiểm nghiệm trong thực tiễn, sửa đổi các quy định chưa phù hợp, bảo đảm tính khả thi, dài hạn, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật tại các nhóm quy định cụ thể, liên hệ trực tiếp tới quyền lợi của người tham gia và thụ hưởng các chính sách BHXH, có thể liệt kê như:

(i) Bổ sung quy định về hưởng chế độ ốm đau đối với trường hợp nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau không trọn ngày;

(ii) Người lao động được quỹ BHXH đóng BHYT trong thời gian nghỉ việc hưởng chế độ ốm đau từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng;

(iii) Sửa đổi quy định thời gian hưởng chế độ ốm đau đối với người lao động nghỉ việc do mắc bệnh thuộc danh mục bệnh cần chữa trị dài ngày thống nhất tính theo năm;

(iv) Bổ sung điều kiện hưởng chế độ thai sản khi sinh con đối với trường hợp phải nghỉ việc để điều trị vô sinh;

(v) Quy định trường hợp lao động nữ mang thai từ đủ 22 tuần tuổi trở lên đủ điều kiện quy định mà bị sảy thai, phá thai, thai chết trong tử cung, thai chết trong khi chuyển dạ thì lao động nữ và người chồng được nghỉ việc hưởng chế độ thai sản như trường hợp lao động nữ sinh con;

(vi) Sửa đổi quy định thời gian hưởng chế độ thai sản đối với trường hợp sau khi sinh con chêt;

(vii) Người lao động được quỹ BHXH đóng BHYT trong thời gian nghỉ việc hưởng chế độ thai sản từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng;

(viii) Quy định thống nhất với Bộ luật Lao động năm 2019 về tuổi nghỉ hưu, điều kiện về tuổi hưởng lương hưu.

(ix) Sửa đổi, bổ sung quy định về trợ cấp một lần khi nghỉ hưu để khuyến khích người lao động tiếp tục làm việc, đóng BHXH sau tuổi nghỉ hưu.

(x) Sửa đổi quy định về điều kiện về tuổi của thân nhân hưởng trợ cấp tuất hằng tháng thống nhất, phù hợp với tuổi nghỉ hưu của Bộ luật Lao động năm 2019. 

(xi) Sửa đổi quy định về quyền lựa chọn hưởng trợ cấp tuất hằng tháng hoặc một lần theo hướng tôn trọng quyền lựa chọn của thân nhân của người lao động, không phân biệt trường hợp nào; khi các thân nhân đủ điều kiện hưởng trợ cấp tuất hằng tháng thì có quyền lựa chọn hưởng trợ cấp tuất hằng tháng hoặc lựa chọn hưởng trợ cấp tuất một lần theo hướng có lợi hơn.

(xii) Tạo điều kiện thuận lợi hơn cho người tham gia và thụ hưởng quyền lợi BHXH thông qua việc bổ sung quy định giao dịch điện tử trong lĩnh vực BHXH; điều chỉnh, cắt giảm, đơn giản hóa hồ sơ, thủ tục thực hiện BHXH; bổ sung quy định về đánh giá sự hài lòng của người dân đối với việc tổ chức thực hiện chính sách, chế độ BHXH.

Thanh Tien

(Nguồn Luật BHXH 2024, Luật BHXH 2014)