Câu chuyện Lịch sử

Cuộc chiến “không tiếng súng” tại mặt trận số hai ở nước Mỹ trước hòa đàm Paris

03:05 PM - 24/01/2025 96

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975), hoạt động ngoại giao nhân dân đóng vai trò quan trọng trong việc tranh thủ sự đồng tình, ủng hộ của nhân dân thế giới đối với sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam. Phối hợp với ngoại giao nhà nước, ngoại giao nhân dân đã trở thành cầu nối để truyền tải thông điệp về cuộc đấu tranh chính đáng của Việt Nam đến bạn bè quốc tế, đồng thời phơi bày bản chất xâm lược và phi nghĩa của chiến tranh do đế quốc Mỹ tiến hành

Đối ngoại nhân dân phát triển đặc biệt mạnh mẽ sau khi chính phủ Johnson đưa quân đội và đồng minh trực tiếp tham gia chiến trường miền Nam. Với quyết tâm giữ vững miền Nam Việt Nam, đế quốc Mỹ triển khai nhiều hành động trên cả ba mặt trận quân sự, chính trị và ngoại giao, nhằm vừa tạo sức ép trên chiến trường vừa tìm kiếm sự ủng hộ từ dư luận quốc tế đối với cuộc chiến.

Chính quyền Johnson đã khởi xướng và xem "ngoại giao hòa bình" như một phần trong chiến lược chiến tranh. Các hoạt động tiếp xúc, gặp gỡ, gửi điện, cử nhiều nhà ngoại giao đến các cường quốc, và các kênh ngoại giao gián tiếp khác được thực hiện liên tục và dày đặc, nhằm mục tiêu tuyên truyền với dư luận quốc tế rằng người Mỹ đang thực hiện “tìm kiếm hòa bình” ở Việt Nam, hòa bình chỉ đạt được khi Bắc Việt Nam rút quân và Mỹ sẽ đóng góp viện trợ vào sự phát triển của Đông Nam Á.

Bối cảnh lịch sử mới này thực sự đã tạo ra thách thức cho cuộc kháng chiến của nhân dân ta, đòi hỏi ngoại giao phải thực sự trở thành một “mặt trận” mũi nhọn tạo ra sức mạnh tổng lực trong cuộc chiến đấu vì độc lập tự do, thống nhất.

Trên mặt trận này, Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh rất chú ý đến nhân dân Mỹ và các nước tư bản phương Tây, chủ trương vận động sự ủng hộ của họ dành cuộc kháng chiến. Người đã nhấn mạnh mặt trận số một chống Mỹ là Việt Nam, mặt trận số hai ở ngay nước Mỹ vì “bị giáp công trên hai mặt trận, đế quốc Mỹ nhất định thua.”^{^[1]}.

Chỉ thị số 128-CT/TW ngày 6/6/1966 của Ban Bí thư xác định: ngoài các đối tượng truyền thống là các nước xã hội chủ nghĩa, các nước Á, Phi và Mỹ Latinh cũng cần quan tâm đến nhân dân Mỹ và các nước chư hầu của Mỹ, có căn cứ quân sự của Mỹ dùng để xâm lược Việt Nam^{^[2]}.

Thực hiện chỉ đạo này, hàng loạt các hội hữu nghị với các nước đã được thành lập và trở thành đầu mối phụ trách các hoạt động củng cố tình đoàn kết với nhân dân các nước cũng như kêu gọi sự ủng hộ đối với cách mạng Việt Nam. Trong công tác vận động quốc tế, chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa luôn nêu rõ lập trường: “Nhân dân Việt Nam không chống nhân dân Mỹ mà chỉ mong muốn chiến tranh sớm chấm dứt để nhân dân hai nước giảm được mất mát, đau thương và sống hòa bình, hữu nghị với nhau”[3].

Một cuộc đấu tranh của nhân dân tiến bộ Mỹ đòi Nhà Trắng chấm dứt chiến tranh tại Viêt Nam (Ảnh tư liệu)

Từ cuối năm 1966, một nhóm công tác chuyên trách vận động nhân dân Mỹ được thành lập, và đến năm 1967, Tiểu ban Mỹ vận với 40 cán bộ cùng kinh phí và bộ máy hoạt động riêng chính thức ra đời^{^[4]}. Tiểu ban này có nhiệm vụ nghiên cứu và đề xuất các chiến lược đấu tranh ngoại giao nhằm giải thích lập trường chính nghĩa của nhân dân Việt Nam, đồng thời vạch trần bản chất phi nghĩa của cuộc chiến tranh xâm lược do chính quyền Mỹ tiến hành ở Việt Nam.

Ngày 10/7/1968, Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa thành lập Ủy ban Việt Nam đoàn kết với nhân dân tiến bộ Mỹ (Ủy ban Việt – Mỹ) do Hoàng Minh Giám làm Chủ tịch. Từ thời điểm đó cho đến năm 1975, Ủy ban đã làm đầu mối quan hệ với tất cả các tổ chức và cá nhân của phong trào phản chiến ở Mỹ^{^[5]}.

Ủy ban Việt - Mỹ đã phối hợp tổ chức đón tiếp hàng trăm cá nhân và đại diện các tổ chức xã hội, phong trào hòa bình, phản đối chiến tranh của Mỹ đến thăm miền Bắc Việt Nam. Chính những chuyến thăm này đã giúp truyền tải những “hình ảnh chân thực nhất” hậu quả của cuộc chiến tranh bằng không quân và hải quân do Mỹ tiến hành, cũng như những tội ác dã man mà không quân Mỹ gây ra đối với dân thường tại miền Bắc Việt Nam.^{^[6]}.

Các trí thức phản chiến như nhà ngôn ngữ học Noam Chomsky, nhà kinh tế Douglas Dowd, mục sư Dick Fernandez , giáo sư George Wald (đạt giải Nobel về Y học), đoàn công nhân người Mỹ da đen do James Forman dẫn đầu, đoàn Hội sinh viên quốc gia Mỹ do đã lần lượt sang thăm Việt Nam. Đặc biệt, Tom Hayden, một nhà hoạt động xã hội và lãnh đạo phong trào phản đối chiến tranh nổi tiếng của Mỹ (sau này trở thành cựu Thượng nghị sĩ bang California), đã có chuyến thăm Việt Nam trong giai đoạn này. Chuyến thăm của ông là một phần trong nỗ lực của phong trào hòa bình quốc tế nhằm phản đối cuộc chiến tranh xâm lược do chính quyền Mỹ tiến hành. Tại Việt Nam, Tom Hayden đã gặp gỡ các lãnh đạo, tổ chức và nhân dân Việt Nam, trực tiếp chứng kiến hậu quả của chiến tranh đối với người dân và đất nước. Những trải nghiệm thực tế này đã củng cố thêm lập trường phản chiến của ông, đồng thời giúp ông truyền tải những thông điệp chân thực về sự tàn phá của chiến tranh tới công luận Mỹ và quốc tế. Chuyến thăm của Tom Hayden không chỉ thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc của Việt Nam mà còn góp phần kết nối các phong trào tiến bộ ở Mỹ và trên thế giới với phong trào đấu tranh của nhân dân Việt Nam. Đặc biệt, cuộc gặp gỡ Việt - Mỹ tại Bratislava (Tiệp Khắc) vào tháng 9/1967 giữa hai đoàn đại biểu từ hai miền của Việt Nam^{^[7]} và đoàn đại biểu của nhân dân Mỹ là một sự kiện quan trọng trong quan hệ hữu nghị giữa hai nước.

Kết quả, trong thời gian này, nhiều bài báo và cuốn sách thể hiện tình đoàn kết với Việt Nam xuất hiện ngày càng nhiều ở Mỹ, liên tiếp các vụ đốt thẻ quân dịch để phản đối thanh niên nhập ngũ và các sự kiện vì hòa bình cho Việt Nam như cuộc Tuần hành về Washington, Những ngày toàn quốc phản đối chiến tranh ở Việt Nam … đã được tổ chức rầm rộ.

Vào năm 1966, cuốn sách có tựa đề Phía bên kia (Another Side) của Tom Hayden cùng những người bạn là một trong những ấn phẩm tiêu biểu đầu tiên về Việt Nam, về cuộc chiến tranh thảm khốc của Mỹ ở Việt Nam và kêu gọi chính quyền Mỹ bấy giờ rút quân khỏi Việt Nam. Tom Hayden đã tham gia Hội nghị Brastislava tố cáo tội ác của Mỹ và đòi hòa bình cho Việt Nam năm 1967, cùng nhiều buổi nói chuyện phản đối chiến tranh, tổ chức triển lãm tranh cổ động, chiếu phim về Đông Dương...

Tháng 02/1967, mục sư Luther King đã phát biểu trước công chúng Mỹ: “chúng ta không thể im lặng khi quốc gia này tham gia vào một trong những cuộc chiến tàn bạo và phi lí nhất trong lịch sử”[8].

Toàn cảnh Lễ ký Hiệp định Paris ngày 27/01/1973 (Ảnh tư liệu TTXVN)

Đồng thời, nhằm thể hiện thiện chí và tính chính nghĩa của cuộc kháng chiến chống Mỹ, Ủy ban Việt – Mỹ đã phối hợp với nhiều cơ quan khác tổ chức trao trả tù binh Mỹ, tiêu biểu là sự kiện trao trả ba tù binh Mỹ vào năm 1968. Sự kiện này diễn ra trong bối cảnh cục diện “vừa đánh vừa đàm” được mở ra và cuộc đấu tranh trên bàn ngoại giao tại Paris đang diễn ra căng thẳng.

Một trong những hoạt động nổi bật là việc trao trả tù binh Mỹ nhằm thể hiện thiện chí hòa bình và nhân đạo của Việt Nam. Điển hình, vào ngày 18/7/1968, ba phi công Mỹ bị bắt trong khi thực hiện các cuộc không kích đã được trao trả tại Hà Nội trước sự chứng kiến của đại diện phong trào nhân dân tiến bộ Mỹ. Hành động này không chỉ khẳng định lập trường nhân đạo của Việt Nam mà còn góp phần gây sức ép dư luận đối với chính quyền Mỹ, ủng hộ mạnh mẽ cuộc đấu tranh trên bàn đàm phán tại Paris. Buổi trao trả diễn ra trước sự chứng kiến của đại diện phong trào nhân dân tiến bộ Mỹ phản đối chiến tranh xâm lược của Mỹ tại Việt Nam. Tại sự kiện này, đại diện đoàn đại biểu của phong trào nhân dân tiến bộ Mỹ đã bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Chủ tịch Hồ Chí Minh, chính phủ và nhân dân Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đồng thời khẳng định rõ ràng: “Chúng tôi đã đi thăm các nhà máy, phố phường, đồng ruộng và nông thôn của các bạn. Chúng tôi đã gặp gỡ nhiều tầng lớp nhân dân, chúng tôi đã nói chuyện với đại diện của các tổ chức, cơ quan về những thành tựu của nhân dân miền Bắc và lòng dũng cảm của các bạn trong chiến đấu. Hầu hết những người Việt Nam mà chúng tôi đã gặp đều coi chúng tôi là những người bạn, trong lúc các lực lượng quân sự của Chính phủ Mỹ đang ném bom, bắn phá các thành thị, xóm làng và đồng ruộng của các bạn một cách sai trái và đáng xấu hổ. Nhân dân Mỹ đang nhận thức được rằng nhân dân Việt Nam có quyền quyết định lấy tương lai của mình và nhân dân Việt Nam có khả năng và quyết tâm thực hiện quyền tự quyết của mình...”[9]

Những hoạt động truyền thông và ngoại giao tích cực trên đã đẩy Mỹ vào thế phải đối phó với dư luận trong và ngoài nước đòi chấm dứt các hành động chiến tranh phi nghĩa. Phong trào chống chiến tranh Việt Nam diễn ra khắp nơi với nhiều hình thức khác nhau, từ các cuộc hội thảo trong giảng đường đại học đến các cuộc tuần hành trên đường phố, tạo nên sức ép chính trị rất lớn đối với giới cầm quyền Washington.

Số người ủng hộ cuộc chiến ở Việt Nam trong nước Mỹ đã giảm dần trong khi số người ủng hộ rút quân Mỹ khỏi chiến trường Việt Nam tăng nhanh trong suốt những năm 1960 và đầu thập niên 1970.

Trên trường quốc tế, uy tín của Mỹ cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Làn sóng phản đối chiến tranh, đòi Mỹ ngồi vào bàn đàm phán tăng mạnh. Ngày 14/5/1968, trong bài phát biểu tại Trường Đại học Alberta (Canada) Tổng thư ký Liên hiệp quốc U. Thant đã “tỏ rõ lập trường ủng hộ quan điểm của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và kêu gọi chính phủ Mỹ thực hiện một cuộc ngưng oanh tạc toàn diện vô điều kiện miền Bắc”^{^[10]}.

Có thể khẳng định, trong những năm khốc liệt nhất của cuộc chiến, hoạt động ngoại giao nhân dân đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phong trào của nhân dân Mỹ yêu cầu chấm dứt chiến tranh và giảm chi phí quân sự dành cho chiến sự tại Việt Nam. Đây chính là một trong những yếu tố then chốt buộc chính quyền Mỹ phải điều chỉnh chiến lược quân sự, từng bước xuống thang chiến tranh và chấp nhận các giải pháp do phía Việt Nam đề xuất trên bàn đàm phán Paris.

[1] Mặt trận số 2 chống đế quốc Mỹ, Báo Nhân dân số 4517, ngày 19/8/1966.

[2] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đảng toàn tập, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003, t.27, tr. 199-200.

[3] Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam: Hoạt động đối ngoại nhân dân Việt Nam, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2003, tr. 26.

[4] Nguyễn Thị Thanh Thủy: Ngoại giao nhân dân trong quan hệ đối ngoại của Mỹ. Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2010, tr. 174.

[5] Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam: Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam: Quá trình hình thành và phát triển, Nxb Chính trị Quốc gia, 2013, Hà Nội, tr. 50

[6] Hoàng Hải Hà, Vũ Thị Dung: Vận động và tăng cường mặt trận nhân dân thế giới ủng hộ Việt Nam tại Mỹ, các nước tư bản chủ nghĩa thông qua đối ngoại nhân dân giai đoạn 1965-1973, Tạp chí Khoa học, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, số 66 (3), 2020, tr. 121.

[7] Đoàn miền Bắc do ông Nguyễn Minh Vỹ dẫn đầu, đoàn miền Nam do bà Nguyễn Thị Bình dẫn đầu.

[8] Bài Diễn văn “The Casualties of the War in Viet Nam” của Mục sư Martin Luther King Jr đọc tại Beverly Hills, California ngày 25/02/1967. Nguồn: https://www.theatlantic.com/ magazine/archive/2018/02/martin-luther-king-jr-vietnam/552521/ (Truy cập ngày 12/7/2021).

[9] Báo Nhân dân, 1968. “Trao ba tên Mỹ lái máy bay được thả cho những người đại diện của phong trào nhân dân tiến bộ Mỹ”, số 5211, ngày 19/7/1968.

[10] Trung tâm lưu trữ quốc gia II: Hiệp định Paris về Việt Nam năm 1973 qua tài liệu của chính quyền Sài Gòn, Nxb Chính trị quốc gia, 2012, t.1, tr. 75.

Hoàng Hà

Hay!!

Việt Nam thịnh vượng

Họ tên:

Email:

Bình luận:

Bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC

Tin đọc nhiều

Chính sách của Liên bang Nga đối với châu Phi từ năm 2022 đến nay (Kỳ 1)

03:28 PM - 13/11/2024

Châu Phi được coi là châu lục có sự phát triển chậm nhất trên thế giới hiện nay. Tuy nhiên không vì thế lục địa này không có tiềm năng phát triển cũng như sức hấp dẫn của nó. Những năm vừa qua, tất cả...

Chính sách của Liên bang Nga đối với châu Phi từ năm 2022 đến nay (Kỳ cuối)

10:48 PM - 18/11/2024

Các nước châu Phi nhập khẩu từ Nga chủ yếu là lúa mì, ngũ cốc hay các loại khoáng sản như nhiên liệu, hóa chất, khí đốt. Ngược lại, Nga chủ yếu nhập khẩu từ châu Phi các loại nông sản. Kể từ sau...

Xây dựng nền giáo dục toàn diện, lấy mục tiêu phục vụ Tổ quốc và nhân dân theo tư tưởng Hồ Chí Minh (Kỳ 1)

05:40 AM - 20/11/2024

Xây dựng nền giáo dục toàn diện, lấy mục tiêu phục vụ Tổ quốc và nhân dân theo tư tưởng Hồ Chí Minh Trong di sản tư tưởng Hồ Chí Minh, tư tưởng về giáo dục - đào tạo có ý nghĩa lý luận và...

Xây dựng nền giáo dục toàn diện, lấy mục tiêu phục vụ Tổ quốc và nhân dân theo tư tưởng Hồ Chí Minh (Kỳ cuối)

08:23 AM - 22/11/2024

Hồ Chí Minh là Người đầu tiên vinh danh nghề giáo, đặt người thầy vào vị trí được tôn trọng, cao quý nhất của xã hội. Muốn đạt được sứ mệnh vẻ vang ấy, người giáo viên phải nhận thức được mình không...

Đại học Quốc gia Hà Nội phát huy lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh

08:53 AM - 24/11/2024

Chủ tịch Hồ Chí Minh đã 3 lần về thăm Đại học Tổng hợp Hà Nội (nay là Đại học Quốc gia Hà Nội) và có những lời dạy quý báu dành cho các thế hệ sinh viên và giảng viên của Nhà trường. Những lời dạy của...

Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc-người ảnh hưởng lớn đến con đường cứu nước của Nguyễn Tất Thành

05:20 AM - 26/11/2024

Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu đã hy sinh trọn đời mình cho dân, cho nước, Người đã tìm ra con đường cứu nước cho dân tộc Việt Nam, thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam, lãnh đạo Nhân dân Việt Nam đấu...

Huyền thoại đường Hồ Chí Minh trên biển

10:24 AM - 28/11/2024

63 năm trôi qua (23/10/1961 - 23/10/2024), nhưng dấu ấn về con đường năm ấy, vẫn là minh chứng cho biểu tượng của sức mạnh ý chí, tinh thần thép của một thế hệ đã từng vượt qua gian khổ, hy sinh, mưu...

Đại hội XIII của Đảng với chủ trương xây dựng và phát huy mạnh mẽ “thế trận lòng dân”

09:30 PM - 30/11/2024

“Thế trận lòng dân” là lòng yêu nước, tinh thần đoàn kết, ý chí, niềm tin, quyết tâm của toàn dân tộc, được khơi dậy, quy tụ và phát huy, tạo nền tảng chính trị - tinh thần vững chắc, cho phép huy...

Nguyễn Thị Thập, nhà lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ ở Mỹ Tho

06:09 AM - 03/12/2024

Ngày 23/11/1940, cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ nổ ra ở Mỹ Tho. Người lãnh đạo cao nhất cuộc khởi nghĩa này là một người phụ nữ: bà Nguyễn Thị Thập. Không chỉ là một nhà cách mạng kiên định, bà còn là Đại...

Chuyện ít biết về những chuyến tàu tập kết

08:17 AM - 04/12/2024

Thanh Hóa vừa tổ chức lễ kỷ niệm 70 năm ngày đón đồng bào, cán bộ, chiến sĩ, học sinh miền Nam tập kết ra miền Bắc với chủ đề “Quê Thanh- nghĩa Bắc tình Nam”. Một vài câu chuyện xung quanh sự kiện này...

Góc nhìn đa diện

Kỷ nguyên trí tuệ

09:52, 02/03/2025

Trái với ý kiến của một số người cho rằng không tồn tại kỷ nguyên trong đời sống hiện thực, những năm vừa qua nhiều học giả, chính khách trên thế giới đã khẳng định loài người đang bước vào kỷ nguyên...

Học viên Trường Đảng với nhiệm vụ bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng

(11:37, 20/02/2025)

Tinh giản bộ máy hệ thống chính trị theo tư tưởng Hồ Chí Minh đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới

(08:43, 16/02/2025)

Cảnh giác với những luận điệu sai trái về việc thực hiện nghĩa vụ quân sự của thanh niên

(08:49, 13/02/2025)