Tại sao phải thí điểm cơ chế vượt trội cho thành phố Hồ Chí Minh?

(VNTV) - Hiện nay, thành phố Hồ Chí Minh đang trong quá trình xây dựng cơ chế vượt trội để trình Quốc hội xem xét, do đó việc luận giải, phân tích sự cần thiết phải thí điểm cơ chế vượt trội cho thành phố Hồ Chí Minh sẽ góp phần nâng cao quyết tâm chính trị và nỗ lực cố gắng hơn nữa để hiện thực hóa mục tiêu này.

Sự cần thiết phải thí điểm cơ chế vượt trội cho thành phố Hồ Chí Minh xuất phát từ một số vấn đề lý luận và thực tiễn sau đây:

Thứ nhất, về mặt lý luận

Thể chế hay cơ chế, chính sách đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển của một địa phương hay đất nước. Chính vì tầm quan trọng của thể chế mà từ Văn kiện Đại hội XI, trong xác định ba khâu đột phá chiến lược ở Việt Nam, Đảng ta đã xác định một trong ba khâu đó chính là hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường. Đến Đại hội XIII, Đảng ta có sự phát triển nhận thức không chỉ là thể chế kinh tế thị trường mà là thể chế phát triển bền vững đất nước: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy, xây dựng, hoàn thiện đồng bộ thể chế phát triển bền vững về kinh tế, chính trị, văn hóa - xã hội, môi trường…, kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc; khơi dậy mọi tiềm năng và nguồn lực, tạo động lực mới cho sự phát triển nhanh và bền vững đất nước”[1].

Đoàn Đại biểu Quốc hội (ĐBQH) TPHCM tổ chức tọa đàm thảo luận và góp ý dự thảo Nghị quyết thay thế Nghị quyết 54/2017 của Quốc hội về thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM, sáng 30/3/2023. Ảnh: Internet.

Trong hoàn thiện thể chế để phát triển đất nước thì thể chế vượt trội được nhiều quốc gia chú ý. Thể chế vượt trội là thể chế vượt trên, thông thoáng hơn so với cả nước, tương đương với các nước phát triển ở các quy tắc, luật lệ, cơ chế, chính sách giúp vùng có thể trở thành cực tăng trưởng, động lực phát triển thúc đẩy các vùng xung quanh. Thể chế vượt trội thường được áp dụng ở những khu vực đang là động lực phát triển của đất nước, có nhiều tiềm năng và nguồn lực, cần có những cơ chế vượt trội hơn để thúc đẩy sự bứt phá nhanh chóng từ đó thúc đẩy các vùng, địa phương khác cùng phát triển. Thành phố Hồ Chí Minh là siêu đô thị, đầu tàu của nền kinh tế đất nước nên cần áp dụng cơ chế vượt trội trước, nếu thành công có thể nhân rộng phạm vi và quy mô sang các địa phương khác.

Thứ hai, về mặt thực tiễn

Thế giới hiện nay đang có những biến đổi nhanh chóng và khó lường. Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 bắt đầu từ khoảng những năm đầu thế kỷ XXI đã tác động mạnh mẽ và sâu sắc đến các quốc gia. Cuộc cách mạng này mang lại cả những thời cơ và thách thức cho Việt Nam. Song để nắm bắt được cơ hội đó, Việt Nam phải có khả năng thích ứng và đón nhận hiệu quả các xu thế và mô hình phát triển mới. Bởi cuộc cách mạng này sẽ làm xuất hiện nhiều mô hình và xu thế phát triển mới trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Khi thực tiễn thế giới đang có những biến đổi nhanh chóng nếu chúng ta vẫn duy trì thể chế cũ, không có sự thay đổi có tính chất đột phá thì không thể nắm bắt được các xu thế mới đó. Vì vậy, chúng ta cần có sự thay đổi nhanh chóng về thể chế, song chúng ta cũng không thể tiến hành ồ ạt mà cần những thể chế có tính chất vượt trội để nắm bắt được những xu hướng phát triển mới nhất của thế giới, nhanh chóng tạo bước phát triển nhảy vọt ở một số lĩnh vực, theo kịp với sự phát triển chung của thế giới, đồng thời cần phải áp dụng thí điểm trước ở một số địa phương.

Trong truyền thống, thành phố Hồ Chí Minh luôn là địa phương đi đầu sáng tạo với nhiều mô hình mang tính tiên phong của cả nước, khẳng định tính hiệu quả trên cả lĩnh vực kinh tế và văn hóa - xã hội. Thành phố Hồ Chí Minh đã đi đầu "xé rào", "bung ra" để góp phần làm thay đổi đường lối phát triển kinh tế - xã hội, xây dựng cơ chế mới, cùng cả nước chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong quá trình đổi mới, khu chế xuất đầu tiên, trung tâm giao dịch chứng khóan đầu tiên của cả nước đều bắt đầu từ thành phố Hồ Chí Minh. Cư dân thành phố Hồ Chí Minh có truyền thống năng động, sáng tạo luôn có những tư duy mới, suy nghĩ mới và sẵn sàng hành động quyết liệt với những đổi mới, sáng tạo của mình. Vì vậy, việc thí điểm cơ chế vượt trội cho thành phố Hồ Chí Minh cũng sẽ dễ dàng được người dân, doanh nghiệp và cán bộ, công chức nhà nước đón nhận, hưởng ứng.

Ngày 30/12/2022, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ký ban hành Nghị quyết số 31-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Bộ Chính trị đã đánh giá, sau 10 năm thực hiện Nghị quyết số 16 của Bộ Chính trị khoá XI, thành phố Hồ Chí Minh đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Tuy nhiên, tiềm năng, lợi thế của Thành phố chưa được khai thác hiệu quả. Tính vượt trội, sự năng động, sáng tạo, vai trò đầu tàu, động lực, dẫn dắt đối với vùng và cả nước có chiều hướng suy giảm, kinh tế tăng trưởng chậm, năng lực cạnh tranh quốc tế còn thấp. Nghị quyết đã đặt ra các mục tiêu cho thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2030 và 2045. Trong đó, đến năm 2045, thành phố Hồ Chí Minh phát triển ngang tầm các đô thị lớn trên thế giới, trở thành trung tâm kinh tế, tài chính, dịch vụ của Châu Á; là điểm đến hấp dẫn toàn cầu.Để thực hiện được mục tiêu trên,Thành phố phải khai thác hết mọi tiềm năng, lợi thế của mình. Muốn vậy, thành phố phải có một thể chế thông thoáng và thuận lợi để đánh thức tiềm năng như Nghị quyết 31 của Bộ Chính trị đã khẳng định “Tập trung ưu tiên hoàn thiện thể chế, chính sách, điều kiện thuận lợi để tạo bước chuyển có tính đột phá trong huy động sức mạnh tổng hợp, khai thác hiệu quả các tiềm năng, lợi thế, vị trí chiến lược, thúc đẩy Thành phố Hồ Chí Minh phát triển nhanh, bền vững”.

Hội nghị quán triệt, triển khai thực hiện Nghị quyết số 31-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển TPHCM đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 tổ chức tại TPHCM ngày 16/1/2023. Ảnh: Internet.

Thực tế, cả nước cũng như thành phố Hồ Chí Minh đã chú ý đến việc hoàn thiện thể chế để tạo điều kiện thuận lợi cho thành phố phát triển. Thành phố đã thực hiện thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù theo Nghị quyết 54 của Quốc hội bắt đầu từ tháng 01/2018. Tuy nhiên, việc thực hiện Nghị quyết 54 chưa đạt được kết quả như mong muốn. Việc tiếp tục hoàn thiện thể chế cho thành phố Hồ Chí Minh phát triển đòi hỏi phải xây dựng một nghị quyết mới, không chỉ nhấn mạnh đến tính đặc thù mà còn phải nhấn mạnh đến tính vượt trội, phải vượt lên để có thể cạnh tranh được với quốc tế.

Việc thí điểm cơ chế vượt trội cho thành phố Hồ Chí Minh không chỉ có ý nghĩa đối với riêng Thành phố mà có ý nghĩa đối với cả nước theo tinh thần thành phố Hồ Chí Minh vì cả nước và cả nước vì thành phố Hồ Chí Minh. Bởi lẽ khi những cơ chế vượt trội này được thí điểm thành công ở thành phố Hồ Chí Minh sẽ giúp cho thành phố phát triển, từ đó đóng góp vào sự phát triển chung của đất nước cũng như có thể nhân rộng những cơ chế đó ra các địa phương khác để thúc đẩy các địa phương khác phát triển.

Việc xây dựng cơ chế vượt trội cho thành phố Hồ Chí Minh cũng cần phải chú ý đến một số điểm sau:

Vì việc xây dựng và thí điểm cơ chế vượt trội cho thành phố Hồ Chí Minh có ý nghĩa toàn quốc nên tất cả các bộ ngành đều phải tích cực cùng thành phố nghiên cứu để đề xuất thể chế, cơ chế vượt trội cho thành phố, đây không phải chỉ là công việc của chính quyền và nhân dân thành phố Hồ Chí Minh.

Việc xây dựng cơ chế vượt trội cho thành phố Hồ Chí Minh cũng cần chú ý đến tham khảo học hỏi kinh nghiệm xây dựng thể chế vượt trội cho vùng, địa phương của các nước trên thế giới. Điều này không chỉ xuất phát từ thực tiễn nhiều nước trên thế giới đã thành công trong nội dung này mà còn ở chỗ chúng ta có thể học hỏi cách thức các quốc gia giúp cho địa phương nắm bắt thậm chí dẫn dắt những xu hướng phát triển mới trên thế giới như thế nào.

Mặc dù tham khảo kinh nghiệm của thế giới nhưng chúng ta phải xuất phát trước hết từ điều kiện thực tế của Thành phố, những tiềm năng, lợi thế của Thành phố, những định hướng phát triển của Thành phố trong tương lai, những nguồn lực hiện có để xây dựng thể chế vượt trội cho sát hợp và có trọng tâm, trọng điểm.

Việc xây dựng cơ chế vượt trội phải tính toán đầy đủ, kỹ lưỡng đến khả năng thực hiện cơ chế vượt trội đó. Bởi lẽ để thực hiện cơ chế vượt trội đòi hỏi sự phân cấp, phân quyền cho chính quyền thành phố rất lớn mà nếu chính quyền không đủ năng lực quản lý thì cũng sẽ không thể phát huy hết hiệu quả của cơ chế này.

Việc thí điểm cơ chế vượt trội cho thành phố Hồ Chí Minh là rất cần thiết cả về mặt lý luận và thực tiễn. Vấn đề quan trọng là phải có quyết tâm hành động để xây dựng được một thể chế vượt trội hiệu quả và có khả năng thực hiện thành công cơ chế đó để tạo ra sự bứt phá ngoạn mục của Thành phố trong tương lai, xứng tầm đô thị dẫn đầu cả nước về nhiều mặt.

Hà Thị Thuỳ Dương